Антрапацэнтрызм

Антрапацэнтры́зм (ад грэч. άνθροπος — чалавек і лац.: centrum — цэнтр) — погляд, паводле якога чалавек ёсць цэнтр і вышэйшая мэта светабудовы. Цесна звязаны з тэлеалогіяй.

У антычнай філасофіі прынцып антрапацэнтрызму быў сфармуляваны Пратагорам («Мера ўсіх рэчаў — чалавек»), пазней развіты ў этычным рацыяналізме Сакрата. Рысы антрапацэнтрызму назіраюцца ў прадстаўнікоў сярэдневяковай філасофіі  (руск.) (бел. — у патрыстыцы, творах Аўгусціна Аўрэлія, Бернара Клервоскага і інш.).

Прынцыпова новы характар антрапацэнтрызм набыў у культуры Адраджэння, калі ўвага мысляра акцэнтавалася на прыгажосці і велічы чалавека, яго высокім прызначэнні.

Элементы антрапацэнтрызму захоўваліся ў класічнай заходняй філасофіі (Клод Гельвецый, Людвіг Феербах), былі ўласцівы філосафам рэлігійнай і ірацыяналісцка-экзістэнцыялісцкай арыентацыі (Габрыэль Марсель, Альбер Камю і інш.).

На Беларусі ідэі антрапацэнтрызму вядомы з XI ст., калі пачалі распаўсюджваюцца творы патрыстычнай літаратуры. Напрыклад, у «Шасціднёвіку Іаана, экзарха Балгарскага» чалавек разглядаецца як цэнтр Божага тварэння, якому служыць увесь Сусвет^[1]. У грамадскай думцы і культуры Беларусі XV—XVII стст. зацвярджаецца гуманістычны антрапацэнтрызм Адраджэння. Беларускія мысляры-гуманісты — Мікола Гусоўскі, Францыск Скарына, Сімяон Полацкі — адстойвалі высокую годнасць чалавека, грамадскае прызначэнне яго дзейнасці, самакаштоўнасць зямнога жыцця.

• Антрапацэнтрызм // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Рэд.: В. А. Чамярыцкі. Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. — 2-е выданне. — Мн.: Беларуская навука, 2007. — Т. 1.