Бярэзінская сядзіба

Сядзіба Патоцкіх
	Сядзіба
Сядзіба Патоцкіх
	; Сядзібны дом Патоцкіх у Беразіно (2024)
	53°50′10″ пн. ш. 27°33′13″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Беразіно
Архітэктурны стыль	класіцызм
Будынкі
	сядзібны дом
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сядзіба Патоцкіх у Беразіно — помнік архітэктуры класіцызму ў г. Беразіно. Пабудаваны ў першай палове XIX ст. на ўмацаваным бутавай падпорнай сценкай правым крутым беразе ракі Бярэзіна (сучасная вул. Набярэжная, 1). Належаў Патоцкім. Помнік рэспубліканскага значэння.

Гісторыя

Маёнтак у Бярэзіне ў якасці пасагу ад бацькоў атрымала Ганна з Тышкевічаў, калі выйшла за графа Аляксандра Патоцкага. У 1821 годзе пара разышлася і яна другі раз выйшла замуж за Станіслава Дуніна-Вансовіча^[1].

Ганна пабудавала сядзібны дом над Бярэзінай у стылі позняга класіцызму недзе каля 1858 года, праз некалькі дзесяцігоддзяў пасля разводу з графам Патоцкім. Праз тое, што сядзіба будавалася як летняя, на думку польскага даследчыка Рамана Афтаназы, яна не вызначалася вытанчанымі архітэктурнымі формамі^[1].

Ганна Патоцкая скончыла жыццё ў Парыжы, пасля яе сядзібай валодалі ейныя нашчадкі ад першага шлюбу^[1].

Пасля рэвалюцыі 1917 года сядзіба паступова прыходзіла ў заняпад. У 1923 годзе ў будынак была пераведзена школа^[2], якая размяшчалася там да 1970-х гадоў. Затым у будынку размяшчаўся склад. Пазней будынак ніяк не выкарыстоўваўся і прыйшоў да занядбанага стану. Каменныя прыступкі, якія калісьці вялі да ракі, зніклі некалькі ў 1980-я гады. Да пачатку 1980-х яшчэ былі рэшткі сцен графскіх стайняў, складзеных з чырвонай цэглы^[3].

У 1993 годзе ў Беразіне зарэгістравалі каталіцкую суполку. Выбіраючы месца для касцёла, вернікі ўспомнілі пра сядзібу Патоцкіх. Але праз пару тыдняў пасля таго, як у райвыканкама папрасілі аддаць сядзібу пад касцёл, яна згарэла^[4].

Паводле слоў мясцовых жыхароў, адзін з нашчадкаў уласнікаў Анджэй Патоцкі, які на той час жыў у Аўстраліі, у 2002 годзе хацеў набыць сядзібу. Але ў выніку мясцовыя ўлады адмовіліся яе прадаць^[4].

У снежні 2011 года палац быў прададзены на аўкцыёне за 112 млн бел. рублёў з абавязковымі ўмовамі да новага гаспадара правесці рэканструкцыю гістарычнага будынка і захаваць турыстычнае прызначэнне аб’екта^[5]. Работы на аб’екце распачатыя не былі.

Мясцовыя ўлады спрабавалі прадаць помнік у 2020, 2022, 2023 гадах, але безвынікова^[1]^[6]^[7].

У 2024 годзе Мінаблвыканкам прыняў рашэнне аднаўляць сядзібу коштам бюджэтных сродкаў. Заданнем на праектаванне прадугледжана прыстасаванне будынка пад краязнаўчы музей. Праектныя работы фінансуюцца са сродкаў мясцовага бюджэту. Пачатак работ па рэстаўрацыі і рэканструкцыі будынка запланаваны на 2025 год^[8]^[1].

Архітэктура

Мураваны, прамавугольны ў плане двухпавярховы будынак накрыты вальмавым дахам. У цэнтры галоўнага фасада на чатырох пілонах мезанін завершаны трохвугольным франтонам. Дом апаясаны прафіляваным карнізам з кансолямі. Цэнтральным акцэнтам дваровага фасада з’яўляецца паўкруглы эркер накрыты сферычным купалам і члянёны паўцыркульнымі аконнымі праёмамі. Міжпаверхавы плоскі пояс дзеліць фасады на два ярусы. Прамавугольныя аконныя праёмы аздобленыя руставанымі лучковымі броўкамі. Сіметрыя будынку парушаная двухпавярховай прыбудовай да паўднёвай тарцовай часткі. У калідорнай планіроўцы дому вылучаныя цэнтральны вестыбюль і круглая парадная зала. Міжпаверхавая лесвіца размешчана асіметрычна ў паўночным канцы калідору.