Вянок (зборнік)

Вянок
Вянок
Аўтар	Максім Багдановіч
Мова арыгінала	беларуская
Дата напісання	1909—1912
Дата першай публікацыі	1914
Выдавецтва	Марцін Кухта
Месца публікацыі	Вільня
	Тэкст твора ў Вікікрыніцах
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вянок — адзіны прыжыццёвы зборнік вершаў М. Багдановіча, выдадзены ў 1913 годзе, класічны зборнік беларускай літаратуры пачатку XX стагоддзя. У гісторыі нацыянальнай паэзіі ён стаў адным з лепшых узораў паэтычнага майстэрства^[1].

Апісанне

М. Багдановіч прысвяціў свой зборнік Сяргею Палуяну^[2].

У лісце да беларускай пісьменніцы В. Лявіцкай паэт пісаў^[3]:

Недахватаў рожных - гібель, ды кніжка гэта зусім маладая: вершы яе пісаліся з паловы 1909 да паловы 1912 гг., калі мне было 17-20 год. Але ў ёй усё ж такі ёсць і творчасць, і натхненне, і сур'ёзная праца

Змест

Зборнік змяшчаў 92 вершы і 2 паэмы, размешчаныя на 120 старонках, якія былі аб'яднаныя па цыклах: «У зачарованым царстве», «Згукі Бацькаўшчыны», «Старая Беларусь», «Места», «Думы», «Вольныя думы», «Старая спадчына», «Мадонны»^[4]^[5]. У лістах да выдаўцоў былі меркаванні дапоўніць «Мадоннаў» нізкай «Каханне і смерць» (13 вершаў) і да 5 перакладаў з нізкі «Старая спадчына» дадаць 22 пераклады вершаў французскага дэкадэнта Поля Верлена і ўтварыць раздзел «З чужой глебы». Аднак кніга выйшла без дапаўненняў і без пасляслоўя «Ізноў пабачыў я сялібы» да паэмы «Вэроніка»^[6].

Паводле лістоў у газету «Наша Ніва» М. Багдановіч меў намер уключыць у зборнік раздзелы «Каханне і смерць» і «З чужой глебы» (пераклады). Але гэтыя раздзелы не ўвайшлі ў «Вянок» і былі апублікаваны толькі пасля смерці паэта^[7].

Першае выданне

«Вянок» намаганнямі «Нашай нівы» быў выдадзены ў пачатку 1914 года ў віленскай друкарні Марціна Кухты (на тытуле кнігі стаіць 1913 год, але ў тым годзе яе выдаць не паспелі). Наклад зборніку быў 2 000 асобнікаў. У выданні зборніка прыняло ўдзел Беларускае выдавецкае таварыства, на той час адзінае выдавецтва, якое выплачвала аўтарскія ганарары.

У сваім апошнім вершы Багдановіч, які паміраў у Ялце напісаў:

У краіне светлай, дзе я ўміраю,
У белым доме ля сіняй бухты,
Я не самотны, я кнігу маю
З друкарні пана Марціна Кухты.

Цікавыя факты

На тытульным аркушы зборніка В. Іваноўскі і І. Луцкевіч змясцілі герб Завішаў «Лебедзь» у знак удзячнасці Магдалене Радзівіл з Завішаў за аказаную матэрыяльную падтрымку.
Ларыса Геніюш пакінула ў спадчыну свайму сыну Юрыю, што жыў за мяжой, рарытэтны зборнік вершаў Багдановіча «Вянок» 1913 года. Пасля смерці паэтэсы яе сын збіраўся перавезці «Вянок» у Польшчу, але пад пагрозай канфіскацыі зборніка на польскай мяжы, вырашыў пакінуць у спадчыну музея Максіма Багдановіча.

Выданні

Богдановіч, М. Вянок : кніжка выбраных вершоў. — Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1913. — 120.
Вянок: Зборнік вершаў. Вільня, другое выданне. «Віленскае выдавецтва» Б. Клецкіна. Вільня, 1927^[8]
Вянок. Кніжка выбраных вершоў. Факсімільнае выданне. Мінск, 1981.
Вянок : 1909—1912 // Багдановіч, М. Зорка Венера : творы. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1991. — С. 25 — 147.
Багдановіч Максім. Вянок: вершы, паэмы. Прадм. В. Зуёнка. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2005. — 199 с. : іл. — Цвёрдая вокладка. ISBN 985-02-0760-4

Крытыка

А. Луцкевіч даў такую рэцэнзію на «Вянок»^[9]:

Усё ў яго выходзіць у такіх мяккіх тонах, быццам на старых тканінах габеленаў; усё сагрэта шчырым пачуцьцём ды ўсё гэта жыве, выдаецца рэальным. (...)

Багдановіч умее ўсё ажывіць, ператварыўшы па-свойму. І лёгка льюцца яго вершы кунштоўнай філіграннай работы, а кожын формаю падходзіць да думкі. Думак тых – багата, і вось бачым у вянку вершы такой формы,такой будовы, – часта вельмі рэдкай, – якой могуць пахваліцца толькі найбольш культурныя народы з найвышэй разьвітай літаратурнай мовай

М. Лужанін адзначаў^[4]:

“Багдановічаўскі “Вянок” здаецца неперасягнутым узорам цэльнасці лірычнай кнігі. Кніга чытаецца так, як быццам мае яна своеасаблівы лірычны сюжэт. З кожным новым вершам паэт усё глыбей і паўней раскрывае свет, змешчаны ў сабе, свет, які акружае яго рэальна, і свет, што існуе толькі ва ўяўленні”