Вярбовы палісад

Тры часткі вярбовай агароджы на карце 1883 года — заходняя і паўночная часткі складаюць ўмоўна прамую лінію, якая працягнулася з паўднёвага захаду на паўночны ўсход; умоўна перпендыкулярная ёй усходняя частка аддзяляе (адпаведна з усходу) Ляадунскі паўвостраў ад Карэі і Маньчжурыі

Вярбовы палісад або Вярбовая мяжа (маньчж. ᠪᡳᡵᡝᡤᡝᠨ
ᠵᠠᠰᡝ, паводле Захарава (руск.) (бел.: Бірэгэнь чжасэ; кіт.: 柳邊, Любянь), таксама Мяжа вярбовых тычын (кіт.: 柳條邊, Люцяо бянь) — сетка ўмацаванняў з равоў і насыпаў, усаджаных вярбовымі дрэвамі, збудаваных у перыяд дынастыі Цын у канцы XVII стагоддзя для прадухілення пранікнення кітайцаў у Маньчжурыю^[1].

Збудаванне ўмоўна дзеліцца на тры часткі^[2]. Заходняя і ўсходняя часткі фармавалі «Унутраную вярбовую агароджу», аддзяляючы Ляадунскі паўвостраў (дзе кітайцам, як правіла, дазвалялася жыць) ад мангольскіх (руск.) (бел. і маньчжурскіх тэрыторый на поўнач ад яго. Паўночная частка або «Знешняя вярбовая агароджа» аддзяляла традыцыйныя маньчжурскія тэрыторыі на ўсходзе ад мангольскіх на захадзе. Працягласць больш за 1300 км робіць Вярбовы палісад адным з найбуйнейшых фартыфікацыйных збудаванняў у сусветнай гісторыі^[3]^[4].

План і будаўніцтва

Папярэднікам цінскай Вярбовай агароджы да нейкай ступені з’яўлялася пабудаваная яшчэ ў перыяд дынастыі Мін так званая Ляадунская сцяна (кіт.: 辽东镇长城). Гэта збудаванне з’яўлялася Усходнім працягам Вялікай кітайскай сцяны, і было пабудавана для абароны кантраляванага Мінскай імперыяй Ляадунскага паўвострава і даліны ракі Ляахэ (тэрыторыя, прыкладна адпаведная сучаснай правінцыі Ляанін) ад манголаў і чжурчжэняў (маньчжураў). Гэтая сцяна, аднак, не змагла прадухіліць заваявання маньчжурамі спачатку Ляаніна, а потым і астатняга Кітая ў XVII стагоддзі.

Новая агароджа дынастыі Цын, там, дзе гэта было магчыма (у першую чаргу ў заходняй секцыі агароджы), будавалася паралельна, па-над ці проста ўключала ў сябе рэшткі вялікай ляадунскай сцяны дынастыі Мін. Будаўніцтва вярбовай агароджы перыяду Цын ажыццяўлялася ў два этапы.

Лаабянь

На першым этапе быў збудаваны 800 км^[5] участак, які атрымаў назву Лаабянь (старая мяжа)^[5] або «Унутраная вярбовая агароджа». Ён бярэ свой пачатак у пагорыстай мясцовасці ўсходняга Хэбэя трохі на захад ад усходняга ж канца Вялікай сцяны — крэпасць Шаньхайгуань (руск.) (бел.. Адсюль збудаванне цягнецца на паўночны ўсход да крэпасці Вэйюань^{[. 1]}, што ў 33 км дарогі ад горада Кайюаня (руск.) (бел. ў правінцыі Ляанін на паўночны ўсход ад Шэньяна. Гэты адрэзак старой мяжы ўяўляў сабой так званую заходнюю агароджу. Часткова гэтая секцыя будавалася па-над Вялікай ляадунскай сценой перыяду дынастыі Мін.

Пасля форта лінія агароджы паварочвала на паўднёвы ўсход у бок карэйскай мяжы да горада Сіньбінь (кіт.: 新宾)^{[. 2]}, а адсюль — на паўднёвы захад у бок Заходне-карэйскага заліва, дзе заканчвалася ў раёне горада Фынчэн (руск.) (бел., што на паўночны захад ад Даньдуна (руск.) (бел. і вусця памежнай ракі Ялуцзян. Гэты паварот на поўдзень і ўяўляў сабой так званую ўсходнюю агароджу.

Сіньбянь

На другім этапе Лаабянь быў падоўжаны на паўночны ўсход. Гэты адрэзак прадстаўляў сабой Паўночную секцыю і атрымаў назву Сіньбянь (новая мяжа)^[5] або «Знешняя вярбовая агароджа» і склаў 240 км^[5] у даўжыню. Пачатак Сіньбянь браў у месцы, дзе сыходзіліся дзве іншыя секцыі агароджы, — ля форта Вэйюань, і цягнуўся да пасёлка Фатэ (англ.) (бел.^{[. 3]} побач з ракой Сунгары на поўнач ад горада Гірын (руск.) (бел..

Канструкцыя

Адзіныя захаваныя да цяперашняга часу памежныя вароты

У цэлым агароджа прадстаўляла сабой аднастайнае збудаванне і ў асноўным складалася з двух паралельных валаў каля метра шырынёй і крыху больш за метр вышынёй (1,7 м вышынёй ля кожнай вярбы), падзеленых паміж сабой ровам шырынёй у 1 чжан (прыкладна 3,7 м, не адпавядае сучаснаму памеру, прынятаму ў КНР) і 2,7 м глыбінёй^[6].

На вяршыні валаў у тры паралельныя шэрагі высаджваліся вярбы з інтэрвалам каля 1 чы (руск.) (бел. (каля 33 см)^[5]. Разрастаючыся, дрэвы спляталіся галінамі і фармавалі шчыльную жывую агароджу. Выключэнне складалі толькі асобныя часткі заходняй секцыі, дзе агароджа часта стульвалася або будавалася па-над рэшткамі Вялікай сцены дынастыі Мін і часцяком не мела вярбовых насаджэнняў^[7].

У агароджы былі арганізаваны вароты, кожныя з якіх ахоўвалі прыкладна ад 20 да 40 салдат. Месцазнаходжанне варот часам змянялася, але практычна на працягу ўсёй цынскай эпохі іх заставалася 20 або 21^[7].

Вярбовая агароджа з часам разбуралася і ў перыяд позняй Цын часцяком складалася з аднаго вала і рова з вонкавага боку агароджы. У цяперашні час вярбовую агароджу ўжо з цяжкасцю можна адрозніць; хіба што невялікія ўзгорачкі яшчэ застаюцца дзе-нідзе на месцы валоў. Вярбовая агароджа лічыцца часткай культурнай спадчыны Кітая, у месцах былога знаходжання палісаду, дзе яго рэшткі яшчэ захаваліся, устаноўлены памятныя гранітныя пліты.

На французскай карце пачатку XVIII стагоддзя паказаны ўсе тры раздзелы Вярбовага палісаду (Barriere de Pieux). Усходнія і заходнія секцыі аддзяляюць Ляадун, а паўночная распасціраецца да Джыліна (Кірын Кулы).

Каментарыі

↑ крэпасць Вэйюань (威远堡, Вэйюаньпу) — 42°42′19,24″ пн. ш. 124°16′19,10″ у. д.^HGЯO
↑ горад Сіньбінь — 41°44′04″ пн. ш. 125°02′19″ у. д.^HGЯO
↑ пасёлак Фатэ (法特, Fate), 44°29′13″ пн. ш. 126°31′22″ у. д.^HGЯO)

Зноскі

↑ Elliott, Mark C. «The Limits of Tartary: Manchuria in Imperial and National Geographies.» Journal of Asian Studies 59, no. 3 (2000): 603-46.
↑ Edmonds, Richard Louis. Northern Frontiers of Qing China and Tokugawa Japan: A Comparative Study of Frontier Policy (англ.). — University of Chicago, Department of Geography; Research Paper No. 213, 1985. — С. 58—61. — ISBN 0-89065-118-3.
↑ Мелихов Г. В. Ивовый палисад — граница Цинской империи // Вопросы истории. — 1981. — № 8. — С. 115—123.
↑ Мелихов Г. В. О северной границе вотчинных владений маньчжурских (цинских) феодалов в период завоевания ими Китая (40—80 годы XVII в.) // Документы опровергают. Против фальсификации истории русско-китайских отношений / Отв. ред. и авт. вступ. ст. С. Л. Тихвинский. — М.: Мысль, 1982. — С. 18—70. — 512 с. — 70 000 экз.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Willow Palisade в Encyclopedia Britannica; китайское написание названий населенных пунктов см. в 柳条边
↑ 走进历史的柳条边 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 ліпеня 2008. Праверана 6 ліпеня 2023.
↑ ^а ^б Edmonds, Richard Louis. Northern Frontiers of Qing China and Tokugawa Japan: A Comparative Study of Frontier Policy (англ.). — University of Chicago, Department of Geography; Research Paper No. 213, 1985. — ISBN 0-89065-118-3.

[6] крэпасць Вэйюань (威远堡, Вэйюаньпу) — 42°42′19,24″ пн. ш. 124°16′19,10″ у. д.^HGЯO

[7] горад Сіньбінь — 41°44′04″ пн. ш. 125°02′19″ у. д.^HGЯO

[8] пасёлак Фатэ (法特, Fate), 44°29′13″ пн. ш. 126°31′22″ у. д.^HGЯO)

[1] Elliott, Mark C. «The Limits of Tartary: Manchuria in Imperial and National Geographies.» Journal of Asian Studies 59, no. 3 (2000): 603-46.

[edmonds58-2] Edmonds, Richard Louis. Northern Frontiers of Qing China and Tokugawa Japan: A Comparative Study of Frontier Policy (англ.). — University of Chicago, Department of Geography; Research Paper No. 213, 1985. — С. 58—61. — ISBN 0-89065-118-3.

[3] Мелихов Г. В. Ивовый палисад — граница Цинской империи // Вопросы истории. — 1981. — № 8. — С. 115—123.

[4] Мелихов Г. В. О северной границе вотчинных владений маньчжурских (цинских) феодалов в период завоевания ими Китая (40—80 годы XVII в.) // Документы опровергают. Против фальсификации истории русско-китайских отношений / Отв. ред. и авт. вступ. ст. С. Л. Тихвинский. — М.: Мысль, 1982. — С. 18—70. — 512 с. — 70 000 экз.

[EB-5] а ^б ^в ^г ^д Willow Palisade в Encyclopedia Britannica; китайское написание названий населенных пунктов см. в 柳条边

[9] 走进历史的柳条边 (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 6 ліпеня 2008. Праверана 6 ліпеня 2023.

[edmond-10] а ^б Edmonds, Richard Louis. Northern Frontiers of Qing China and Tokugawa Japan: A Comparative Study of Frontier Policy (англ.). — University of Chicago, Department of Geography; Research Paper No. 213, 1985. — ISBN 0-89065-118-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[. 1]

[. 2]

[. 3]

[6]

[7]