Зброевая гільза

Гільза (зброевая) — танкасценная закрытая з аднаго канца трубка, прызначаная для ўтрымання кідальнага зарада і сродкаў узгарання, служыць абалонкай унітарнага зброевага патрона для агнястрэльнай зброі альбо артылерыйскага стрэлу, злучае ў адно цэлае канструктыўныя часткі патрона (снарада): кідальны снарад (куля, шротавы зарад, артылерыйскі снарад), парахавы зарад і капсуль-запальнік.

Важнейшыя якасці гільзы — герметычнасць, устойлівасць да карозія, трываласць і лёгкасць экстрагавання яе з патронніка пасля стрэлу. Гільзы сучасных патронаў, часцей за ўсё металічныя, вырабляюцца са сплаў каляровых металаў або з сталі з рознымі пакрыццямі. Гільзы патронаў да гладкаствольнай зброі нярэдка маюць металічнае донца і сценкі з пластмасы або спецыяльнага кардона.

Мацаванне кулі ў гільзе ажыццяўляецца шляхам тугой пасадкі (часам з ужываннем герметызавальнага контурнага лаку-патроны 9×18 ПМ, 7,62-мм патрон узору 1943 г.), завальцоўкі дульца гільзы (5,6-мм патроны), кернення гільзы (патроны 5,45×18 мм і 7,62×38 мм патрон да рэвальвера Нагана).

Гільзы для патронаў хуткастрэльных кулямётаў — напрыклад, гільза для патронаў ШКАС — маюць патоўшчаныя сценкі, узмоцненае мацаванне капсуля ў гняздзе, уведзены двайны кальцавы абціск кулі ў дульце гільзы. На дне гільзы, акрамя стандартных пазначэнняў, ставілася літара «Ш».

Гільза вучэбных патронаў зарадам не начыняюць, капсуль інэртны. Каб іх можна было адрозніць ад баявых нават навобмацак, гільзы навучальных патронаў маюць падоўжныя або кальцавыя выемкі. Напрыклад, на навучальных 7,62-мм прамежкавых патронах робяцца чатыры падоўжныя выемкі, на навучальных 9-мм патронах ПМ — дзве кальцавыя выемкі.

Гільза, як правіла, выкарыстоўваецца адзін раз. Аднак стралкі-аматары, паляўнічыя і спартсмены, якія часта самі рыхтуюць свае патроны, нярэдка выкарыстоўваюць металічныя гільзы паўторна, што дае істотную эканомію. Пры гэтым пераснаражэнню, як правіла, падвяргаюцца толькі латуневыя гільзы, якія валодаюць дастатковай пластычнасцю і ўстойлівасцю да стомленасці металу, каб бяспечна перазараджацца шмат разоў. Сталёвыя гільзы празмерна цвёрдыя, і пры спробе пераабціснуць кулю, дульцы гільз часта трэскаюцца, а таксама сталёвыя гільзы патрабуюць унутранай чысткі і паўторнай антыкаразійнай апрацоўкі, што складана і дорага для саматужнай вытворчасці. Рэдка пераснараджаюцца алюмініевыя гільзы, але з-за схільнасці такіх гільз да дэфектаў (з-за стомленасці металу) переснараджаць іх можа быць небяспечна.

Канструктары на працягу многіх дзясяткаў гадоў прадпрымаюць спробы радыкальна мадэрнізаваць канструкцыю патронаў, каб адысці ад праблем, звязаных з разрывам і дэфармацыяй гільзы пры экстрагаванні, палегчыць і зрабіць больш таннейшымі боепрыпасы. Напрыклад у наш час да масавага прымянення даведзены артылерыйскія стрэлы з часткова згараючай гільзай (стрэлы да савецкіх танкавых гармат У-5ТС, Д-68, Д-81ТМ): корпус гільзы згарае пры стрэле разам з парахавым зарадам, застаецца толькі металічны паддон. Таксама ў стралковай (асабліва паляўнічай) зброі досыць шырока прымяняюцца пластыкавыя гільзы (суцэльна пластыкавыя, або з металічным донцам). Былі спробы вырабіць зброю з безгільзавым патронам калібру 4,7×33 мм для вінтоўкі G11 канцэрну Heckler & Koch, якая аднак масава не выраблялася ў сувязі з адмовай ад гэтай вінтоўкі пасля заканчэння «Халоднай вайны».