Землетрасенне ў Скоп’і

Землетрасенне ў Скоп'і (макед.: Скопски земјотрес), сталіцы Сацыялістычнай Рэспублікі Македоніі. Магнітуда штуршка склала 6,9 па шкале Рыхтара^[1] адбылося 26 ліпеня 1963 года і разбурыла большую частку горада. У выніку землетрасення 1 070 чалавек загінулі, каля 3 000 атрымалі раненні, прыкладна 75 % жылых дамоў былі разбураны ці сур'ёзна пашкоджаны^[2][3].

Вобласць узнікнення землятрасення знаходзілася на адной лініі разлому з Італьянскай і Французскай Рыўерай, дзе за некалькі дзён да землетрасення людзі адчувалі слабыя штуршкі. Інтэнсіўнасць скалынанняў у эпіцэнтры склала 9 балаў. Услед за першым штуршком рушыў услед афтэршок меншай сілы. Усяго за суткі было зарэгістравана 84 штуршкі^[1].

Адразу пасля землетрасення каля васьмідзесяці краін скіравалі ў Югаславію ратаваннікаў, фінансавую і гуманітарную дапамогу. 14 кастрычніка таго ж года Генеральная Асамблея ААН прыняла рэзалюцыю № 1882, у якой адзначала, што «аднаўленне Скоп'я стала сапраўдным знакам сяброўства і братэрства народаў»^[4].

Поўдзень Македоніі, рэгіён ракі Вардар, вядомы як зона высокай сейсмічнай актыўнасці. У гісторыі Скоп'я да XX стагоддзя вядомыя два разбуральныя землетрасенні: у 518 годзе н. э. і ў 1555 годзе. І ўсё ж, пры планаванні горада і будаванні будынкаў дадзеныя пра сейсмічную небяспеку ніколі не ўлічваліся^[2].

Штуршкі адбыліся раніцай 26 ліпеня і працягваліся 20 секундаў^[5]. Дакладны час найдужэйшага штуршка зафіксавалі гадзіны на будынку вакзала Скоп'я, якія спыніліся ў 5:17 раніцы^[3]. У агульнай складанасці былі разбураны ці моцна пашкоджаны каля 75 % жылых дамоў, амаль усе школы і лякарні, а таксама будынкі вакзала і паштамта, так што горад апынуўся адрэзаны ад навакольнага свету. Таксама былі знішчаны многія адміністрацыйныя будынкі, у тым ліку штаб-кватэра Цэнтральнага камітэта Кампартыі Македоніі, мэрыя і Нацыянальны банк. Прамысловым будынкам была нанесеная значна меншая шкода, бо яны знаходзіліся далёка ад эпіцэнтра, а іх канструкцыя дазволіла вытрымаць штуршкі^[2].

Больш за ўсё пацярпелі пабудовы з цэглы, і іх абвальванне пацягнула больш за ўсё ахвяр^[2].

Адразу пасля землетрасення вайскоўцы, атрады грамадзянскай абароны і мясцовыя жыхары прыступілі да разбору завал. Амаль адразу пасля землетрасення пачалася міжнародная кампанія па ліквідацыі наступстваў землетрасення. У аднаўленні Скоп'я ўзялі ўдзел каля 80 краін, памер ахвяраванняў склаў суму, эквівалентную 37 000 000 дынараў, таксама былі сабраны рэчы на суму 121 000 000 дынараў^[2]. Для некалькіх дзясяткаў тысяч чалавек, якія страцілі жытло, у першыя дні былі адкрыты намётавыя мястэчкі, а цягам года пабудаваны часовыя драўляныя дамы. СССР зрабіў дапамогу да канца 1963 года на агульную суму больш 1 млрд дынараў, даслаў каля 500 вайскоўцаў для расчысткі завал^[6].

Поўнамаштабнае аднаўленне горада праходзіла ў 1960-х гадах пад кіраўніцтвам японскага архітэктара Кэндзо Тангэ.

Знакавай падзеяй стала адкрыццё ў 1970 годзе ў Скоп'і Музея сучаснага мастацтва, значную частку калекцыі якога склалі творы мастацтва, падораныя іншымі краінамі пасля землетрасення. Сам будынак для музея быў спраектавана польскімі архітэктарамі і стала дарункам урада Польшчы^[7][8]. Адным з галоўных экспанатаў новага музея стала карціна Пабла Пікаса «Галава кабеты», падораная гораду мастаком^[9][10].