Музей гісторыі польскіх яўрэяў Полін (польск.: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN) — буйны музей у Польшчы, прысвечаны гісторыі яўрэйскай абшчыны гэтай краіны. Музей адкрыў свае дзверы ў 2013 годзе. Размешчаны ў сталіцы Польшчы, Варшаве, на тэрыторыі былога Варшаўскага гета.
Назва
Слова полін на сучасным іўрыце азначае «Польшча», іўр.: פה לין таксама азначае «спі тут», што суадносіцца з легендай аб прыбыцці ў гэтую краіну першых яўэяў[2].
Гісторыя музея
Прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі на цырымоніі закладкі першага каменя будынка музея, 26 чэрвеня 2007
Першы камень у падмурак музея быў закладзены ў 2007 годзе, адкрыццё адбылося 19 красавіка 2013 года[3][4] ў 70-ю гадавіну паўстання ў Варшаўскім гета(руск.) (бел.. Асноўная экспазіцыя стала даступная для наведвальнікаў у кастрычніку 2014 года[5]. Музей мае вялікую інтэрактыўную калекцыю экспанатаў, прысвечаную тысячагадовай гісторыі яўрэяў Польшчы, да Халакосту[6]. Будынак са шкла, бетону і медзі ў стылі постмадэрн быў спраектаваны фінскімі архітэктарамі Райнэрам Махламекі (en:Rainer Mahlamäki) і Ільмары Ландэльма[7].
Ідэя стварэння ў Варшаве вялікага музея, прысвечанага гісторыі яўрэйскай абшчыны, з’явілася ў 1995 годзе ў супольнасці Яўрэйскага гістарычнага інстытута(руск.) (бел. ў Польшчы[8].
17 чэрвеня 2009 года музей запусціў партал «Віртуальны штэтл» аб яўрэйскім жыцці ў Польшчы да і пасля Халакоста[9].
Асноўная экспазіцыя
Асноўная экспазіцыя займае плошчу 4.000 м². Яна складаецца з васьмі галерэй, прысвечаных тысячагадовай гісторыі яўрэйскай абшчыны Польшчы — адной з найбуйнейшых у свеце — якая была практычна цалкам знішчана падчас Халакоста. У экспазіцыі прадстаўлены інтэрактыўныя экспанаты, пано, малюнкі і агучаныя гісторыі, вырабленыя больш чым 120 куратарамі. Асобнымі экспанатамі з’яўляюцца рэканструкцыя даху і столі Гваздецкай сінагогі 17 стагоддзя[10]. У музеі маюцца наступныя галерэі:
Лес — галерэя, прысвечаная з’яўленню ў Польшчы першых яўрэяў, якія пакінулі краіны Заходняй Еўропы з-за пераследаў.
Першыя кантакты (960-я—1500) — галерэя, прысвечаная першым яўрэйскім пасяленцам у Польшчы. Наведвальнікі сустракаюць Ібрагіма ібн Якуба(руск.) (бел., яўрэйскага дыпламата з Кардобы, аўтара знакамітых нататак аб сваім падарожжы па Еўропе. Адзін з экспанатаў — першае прапанова, напісанае на мове ідыш у малітоўніку 1272 года.
Рэканструкцыя даху Гвадзецкай сінагогіРэканструяваныя звод і Біма(руск.) (бел. Гваздецкай сінагогі ў музеі Палін
Paradisus Iudaeorum (гэта значыць Яўрэйскі рай, 1569—1648) — галерэя, якая паказвае, як былі арганізаваныя яўрэйскія супольнасці і якую ролю яны гулялі ў эканоміцы. Маецца інтэрактыўная мадэль Кракава і яўрэйскага Казіміра. Наведвальнікі даведаюцца, што рэлігійная цярпімасць у Польшчы таго часу зрабіла краіну «яўрэйскім раем». Гэты залаты век быў перарваны пагромамі Хмяльніцкага, якія сімвалізуюць сімвалічнае полымя, якое паказвае шлях у суседнюю галерэю.
Яўрэйскае мястэчка (1648—1772) — галерэя распавядае пра гісторыю яўрэяў аж да падзелу Польшчы. Рэканструяваны памежны горад, дзе яны складалі значную частку насельніцтва.
Галерэя «На яўрэйскай вуліцы»
Сутыкненне з новым (1772—1914) — галерэя мовай экспанатаў распавядае пра час пасля падзелаў Польшчы паміж Аўстрыяй, Прусіяй і Расіяй. Польскае грамадства і яўрэйская абшчына пры гэтым таксама апынуліся падзеленыя межамі. Экспазіцыя паказвае ролю яўрэйскіх прадпрымальнікаў, такіх, як Ізраіль Калманавіч Пазнанскі (Izrael Kalmanowicz Poznański), у польскай індустрыяльнай рэвалюцыі. Гаворка ідзе і аб сацыяльных і аб рэлігійных зменах. Таксама ў гэты перыяд адбыўся ўсплёск новага антысэмітызму, з якім сутыкнуліся і польскія яўрэі.
На яўрэйскай вуліцы (1918—1939) — экспазіцыя прысвечана Польшчы міжваеннага перыяду, які лічаць другім залатым векам для яўрэяў краіны. Выстава таксама асвятляе яўэйскія кінематограф, тэатр і літаратуру, а таксама палітычную дзейнасць яўрэяў у Польшчы.
Вынішчэнне (1939—1945) — галерэя пра Халакост, які ўнёс жыцці прыкладна 90 % з 3.3-мільённага яўрэйскага насельніцтва Польшчы, Другой Сусветнай вайне, дачыненні да неяўрэяў да праводімага генацыду.
Пасляваенныя гады (пасля 1944) — галерэя пра храналагічна апошні перыяд гісторыі яўрэяў Польшчы да сённяшняга дня. Большасць з тых, хто выжыў у Халакост, эмігруюць, у асноўным, з-за антысемітызму і пагромаў, у тым ліку у Кельцах, Кракаве і Жэшаве. Тыя, хто вырашыў застацца, былі вымушаныя пакінуць краіну з-за антысеміцкай кампаніі ўладаў ПНР ў сакавіку 1968 года. Сімвалам гэтых падзелаў з’яўляецца чыгуначная станцыя Варшава-Гданьская. Важнай датай з’яўляецца 1989 год, калі пачалося адраджэнне невялікай, але вельмі дынамічнай яўрэйскай суполкі.
Экспазіцыя была створана прафесійнай камандай спецыялістаў з Польшчы, ЗША і Ізраіля, а таксама музейным калектывам пад кіраўніцтвам дырэктара — прафесара Барбары Кіршэнблат-Гімблет (en:Barbara Kirshenblatt-Gimblett).
