Перапіс насельніцтва СССР (1989)

Усесаюзны перапіс насельніцтва 1989 года быў апошнім перапісам насельніцтва ўсяго Савецкага Саюза.

Правядзенне

Перапіс праводзіўся на працягу 8 дзён, з 12 па 19 студзеня 1989 года, шляхам апытання па месцы фактычнага пражывання грамадзян. Апытанне і запіс адказаў у перапісныя лісты ажыццяўляліся адмыслова падрыхтаванымі працаўнікамі-лічыльнікамі, прыцягнутымі з прадпрыемстваў, устаноў, арганізацый. Звесткі запісваліся са слоў апытваных без патрабавання дакументаў, якія пацвярджаюць правільнасць адказаў.

Праз 3 месяца пасля канчатка перапісу — у красавіку 1989 года — былі апублікаваны папярэднія вынікі пра колькасць і размяшчэнне насельніцтва па асобных рэгіёнах краіны. Напачатку 1990 года на аснове аўтаматызаванай апрацоўкі перапісных лістоў атрыманы канчатковыя вынікі пра колькасць і ўзроставы склад насельніцтва, стан ў шлюбе, колькасць і памер сем’яў, узровень адукацыі, нацыянальнасць і мовы, крыніцы сродкаў існавання.

Вынікі перапісу

Паводле перапісу, колькасць наяўнага насельніцтва на 12 студзеня 1989 г. склала 286,7 млн чал. За 10 гадоў, якія прайшлі пасля перапісу 1979 года, яна павялічылася на 24,3 млн чал., ці на 9 %.

	Колькасць, млн. чал.				Сярэднегадовыя тэмпы прыросту, %
	1959 г.	1970 г.	1979 г.	1989 г.	1959-69	1970-78	1979-89
Усё насельніцтва	208,8	241,7	262,4	286,7	1,3	0,9	0,9
Гарадское	100,0	136,0	163,6	188,8	2,8	2,1	1,4
Сельскае	108,8	105,7	98,8	97,9	-0,3	-0,7	-0,1

Пры перапісе ўлічана 73,1 млн сем’яў, што на 6,8 млн. (на 10 %) больш, чым было ў 1979 г. Найбольшы прырост ліку сем’яў быў у рэспубліках Сярэдняй Азіі і Азербайджанскай ССР (22—29 %), а таксама ў Казахскай ССР (16 %) і Малдаўскай ССР (12 %). Сярэдні памер сям’і ў цэлым па краіне склаў 3,5 чал., у гарадскіх паселішчах — 3,3 чал., у сельскай мясцовасці — 3,8 чал. Па саюзных рэспубліках сярэдняя велічыня сям’і вагаецца ад 6,1 чалавека ў Таджыкскай ССР да 3,1 чал. у Латвійскай ССР і Эстонскай ССР, што абумоўлена галоўным чынам лікам дзяцей у сям’і.

У сем’ях у 1989 годзе пражывала 255,8 млн чал. (89 % насельніцтвы краіны). Акрамя таго, 13 млн. (5 %) членаў сем’яў жылі асобна ад сям’і, але былі злучаны з ёй агульным бюджэтам. Не мелі сем’і ці страцілі матэрыяльную сувязь з ёй (адзіночкі) 16,4 млн. (6 %). Удзельная вага членаў сям’і, якія пражывалі асобна ад сям’і, і адзіночак асабліва малы ў рэспубліках Сярэдняй Азіі, Грузінскай ССР і Азербайджанскай ССР, дзе ён складаў 4—6 %, і больш значны ў РСФСР, УССР, БССР, рэспубліках Прыбалтыкі (11—15 %).

Колькасць насельніцтва саюзных рэспублік

	Тыс. чал.		1989 г. у	% гарадскога насельніцтва
	1979 г.	1989 г.	% да 1979 г.	1979 г.	1989 г.
СССР	262436	286731	109	62	66
РСФСР	137551	147400	107	69	74
Украінская ССР	49755	51707	104	61	67
Беларуская ССР	9560	10200	107	55	65
Узбекская ССР	15391	19905	129	41	41
Казахская ССР	14684	16536	113	54	57
Грузінская ССР	5015	5443	109	52	56
Азербайджанская ССР	6028	7038	117	53	54
Літоўская ССР	3398	3690	109	61	68
Малдаўская ССР	3947	4338	110	39	47
Латвійская ССР	2521	2680	106	68	71
Кіргізская ССР	3529	4290	122	39	38
Таджыкская ССР	3801	5109	134	35	33
Армянская ССР	3031	3288	108	66	68
Туркменская ССР	2759	3534	128	48	45
Эстонская ССР	1466	1573	107	70	72

Нацыянальны склад насельніцтва

У выніковым пераліку прадстаўлены ўсе так званыя «тытульныя нацыянальнасці» саюзных, аўтаномных рэспублік, аўтаномных абласцей і акруг, а таксама немцы і палякі.

	1979 г., тыс. чал.	1989 г., тыс. чал.	1989 г. у % да 1979 г.
Усё насельніцтва	262 085	285 743	109
Рускія	137 397	145 155	106
Украінцы	42 347	44 186	104
Узбекі	12 456	16 698	134
Беларусы	9463	10 036	106
Казахі	6556	8136	124
Азербайджанцы	5477	6770	124
Татары	6185	6649	107
Армяне	4151	4623	111
Таджыкі	2898	4215	145
Грузіны	3571	3981	111
Малдаване	2968	3352	113
Літоўцы	2851	3067	108
Туркмены	2028	2729	135
Кіргізы	1906	2529	133
Немцы	1936	2039	105
Чувашы	1751	1842	105
Латышы	1439	1459	101
Башкіры	1371	1449	106
Яўрэі	1762	1378	76
Мардва	1192	1154	97
Палякі	1151	1126	98
Эстонцы	1020	1027	101
Чачэнцы	756	957	127
Удмурты	714	747	105
Марыйцы	622	671	108
Аварцы	483	601	124
Асеціны	542	598	110
Лезгіны	383	466	122
Каракалпакі	303	424	140
Бураты	353	421	119
Кабардзінцы	322	391	121
Якуты	328	382	116
Даргінцы	287	365	127
Комі	327	345	105
Кумыкі	228	282	123
Інгушы	186	237	128
Тувінцы	166	207	124
Калмыкі	147	174	119
Карачаеўцы	131	156	119
Комі-пярмякі	151	152	101
Карэлы	138	131	95
Адыгейцы	109	125	115
Лакцы	100	118	118
Абхазы	91	105	116
Табасараны	75	98	130
Балкарцы	66	85	128
Хакасы	71	80	113
Нагайцы	60	75	126
Алтайцы	60	71	118
Чаркесы	46	52	113
Ненцы	30	35	116
Эвенкі	27	30	111
Ханты	21	23	108
Рутульцы	15	20	136
Цахуры	13	20	148
Агулы	12	19	155
Чукчы	14	15	108
Даўгане	5,1	6,9	137
Каракі	7,9	9,2	117
Мансі	7,6	8,5	112
Інш. нацыянальнасці	2811	3441	122

Народы ў Расіі

У 1989 Перапіс зафіксаваў большасць рускіх, у некаторых раёнах краіны значную частку складалі ўкраінцы (3 раёна Варонежскай, 1 раён Белгарадскай, 1 раён Омскай). Беларусы ў некаторых раёнах Калінінградскай вобласці і Карэліі складалі да 20 %.