Рымскія дарогі

Рымскія дарогі (лац.: viae — дарогі) — дарожная сетка, створаная рымлянамі для хуткага перасоўвання войскаў, гандлёвых караванаў і кур’ераў.

Часцей за ўсё гэта былі адносна прамыя дарогі паміж важнымі населенымі пунктамі, што давала магчымасць хутка перамясціцца ў неабходнае месца. Рымскія дарогі злучылі паміж сабой шматлікія гарады ў Італіі, затым пачалі з’яўляцца і на іншых тэрыторыях Рымскай імперыі паміж значнымі палітычнымі і эканамічнымі цэнтрамі.

Першапачаткова дарогі будаваліся ў ваенных мэтах, але затым сталі іграць значную ролю ў эканамічным развіцці імперыі. Магчыма, у канчатковым выніку развітая сетка дарог толькі спрасціла заваёву рымскіх тэрыторый варварамі. Пасля падзення Рымскай імперыі дарогамі працягвалі карыстацца па меншай меры каля тысячагоддзя, а ў некаторых выпадках і дагэтуль, хоць зараз яны ўжо пакрыты асфальтам.

• Via Agrippa (Агрыпіева дарога) — пабудавана ў 40 годзе, злучала паміж сабой Рым і Булонь-сюр-Мэр.
• Via Æmilia (Эміліева дарога) — пабудавана ў 187 годзе да н.э., злучала Рыміні і П’ячэнцу.
• Via Appia (Апіева дарога) — пабудавана ў 312 годзе да н.э., злучала Рым і Брындызі.
• Via Aurelia (Аўрэліева дарога) — пабудавана ў 241 годзе да н.э., злучала Рым і Лігурыю.
• Via Cassia (Касіева дарога) злучала Рым і Этрурыю.
• Via Clodia злучала Рым з узбярэжжам Тырэнскага мора.
• Via Domitia (Даміцыева дарога) — пабудавана каля 118 года да н.э., злучала паўночную Італію з Іспаніяй праз Нарбонскую Галію.
• Via Egnatia — пабудавана ў II стагоддзі да н.э., злучала Дурэс з Візантыем.
• Via Julia Augusta — пабудавана ў I стагоддзі да н.э., злучала П’ячэнцу з далінай Роны.
• Via Flaminia (Фламініева дарога) — пабудавана ў 220 годзе да н.э., злучала Рым з Умбрыяй.
• Via Latina злучала Рым з паўднёвай часткай Італіі.
• Via Postumia злучала Геную з Аквілеяй.
• Via Salaria («саляны шлях») злучала Рым з тэрыторыямі сабінян, вынікаючы праз даліну Тыбра.
• Via Valeria злучала Рым з цэнтральнай Італіяй.

Знакамітая прымаўка «Усе дарогі вядуць у Рым»^{[заўв 1][1]} мае пад сабой фактычную аснову^[2]. Рым быў цэнтрам Імперыі, першыя дарогі злучалі Рым з іншымі буйнымі гарадамі, і менавіта Рым будаваў гэтыя самыя дарогі. Таму падарожнік, які патрапіў на рымскую дарогу, мог бы без вялікіх намаганняў дабрацца да сталіцы старажытнай дзяржавы, не заблукаўшы, — трэба было толькі выбіраць на скрыжаваннях самыя шырокія дарогі.

• Chevallier R. Les voies romaines. — Armand Colin, 1972.
• Thiollier-Alexandrowicz G. Itinéraires romains en France. — Faton, 2000. — ISBN 2878440366
• Von Hagen, Victor W. The Roads That Led To Rome. — Cleveland and New York: The World Publishing Company, 1967.
• Heinz, Werner Reisewege der Antike. Unterwegs im Römischen Reich. — Stuttgart: Theiss, 2003. — S. 128.
• Klee, Margot. Lebensadern des Imperiums. Strassen im Römischen Reich. — Stuttgart: Theiss, 2010. — S. 160.
• Grant, Michael. History of Rome. — New York: Charles Scribner, 1978.
• Laurence, Ray. The roads of Roman Italy: mobility and cultural change. — Routedge, 1999. — ISBN 978-0-415-16616-4

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Рымскія дарогі
• Рымскія дарогі на сайце «UNRV» (англ.)
• Рымскія дарогі на сайце «Traianus» Архівавана 28 мая 2008. (англ.)
• Міжземнаморскія рымскія дарогі (The Roman Roads in the Mediterranean) Архівавана 5 кастрычніка 2020. (англ.) (ісп.) (фр.) (італ.) (парт.)

• Roman Road Network, 200 AD Архівавана 12 студзеня 2008. — агульная карта ўсёй сеткі рымскіх дарог (англ.)