Рэформа польскага правапісу 1936 года

Рэформа польскага правапісу 1936 года — рэформа правапісу польскай мовы, якая шырока змяніла арфаграфічныя нормы.

У чэрвені 1918 г. Акадэмія ведаў пасля шматмесячных бурных разважанняў прыняла Галоўныя правілы правапісу, якія ўнеслі шмат змен у правапіс польскай мовы. Аднак гэтыя змены сустрэлі моцнае супраціўленне і не атрымалі шырокага прызнання. Супраць прынятых зменаў былі не толькі многія лінгвісты, але і пераважная большасьць выданняў праігнаравала іх. У 1923 г. толькі каля шаснаццатай часткі штодзённых газет прытрымліваліся правапісу 1918 г. Больш за тое, большасць «мяцежных» назваў змешвалі правілы 1918 г. і 1891 г. Хаос паглыбляўся супярэчнасцямі, якія існавалі паміж пастановамі Акадэміі вудаў і сучаснымі арфаграфічнымі слоўнікамі.

Першай буйной спробай утаймаваць гэты хаос стала 9-е выданне акадэмічнага польскага правапісу 1932 г. Яно не выйшла за межы пастановаў 1918 г., але былі зроблены некаторыя спрашчэнні ў правілах пераносу слоў і супярэчнасці паміж палажэннямі і слоўнік быў выдалены. Гэтая спроба вырашыць арфаграфічную праблему, аднак, мела адваротны ад меркаванага эфект, бо з’явіліся шматлікія абвінавачванні і нараканні — у тым ліку наконт новаўвядзенняў і стану бесперапыннасці правапісу. З гэтай прычыны ў 1934 г. Акадэмія звярнулася ў Міністэрства рэлігійных веравызнанняў і народнай асветы з просьбай склікаць канферэнцыю, якая здолела б перагледзець правілы 1918 г. Міністэрства пагадзілася, запатрабаваўшы ўдакладнення і спрашчэння правапісу.

У 1935 годзе Польская акадэмія вудаў пачала працу па рэформе правапісу польскай мовы. Правапісны камітэт збіраўся з 21 студзеня 1935 г. па 24 чэрвеня 1936 г. Першапачаткова ў склад камітэта ўваходзілі 29 членаў, але напрыканцы яго праца была падзелена на сем камітэтаў, якія збіраліся ў Кракаве, Варшаве і Львове. Старшынёй Правапіснага камітэта быў праф. Ян Міхал Развадоўскі, але памёр менш чым праз два месяцы пасля пачатку пасяджэння — 14 сакавіка 1935 г. Яго змяніў праф. Казімір Ніч. Генеральным пісарам быў Зянон Клеменсевіч.

Праца Правапіснай камісіі пачалася з прызначэння наступных камісій:

1. агульная
2. графічная
3. слоўнікавая
4. групы слоў
5. замежных слоў
6. пунктуацыйная
7. выдавецкай справы

Першыя чатыры камісіі збіраліся ў Кракаве, наступныя дзве — у Варшаве, а апошнія дзве — у Львове, прычым выдавецкі камітэт спачатку збіраўся ў Кракаве, але потым пераехаў у Львоў.

Кожны член Правапіснай камісіі меў права выступаць на кожным пасяджэнні і павінен быў быць загадзя папярэджаны аб пасяджэнні кожнай камісіі.

Важнейшымі палажэннямі новага правапісу 1936 г. былі:

1. Такія словы, як Maria, пішуцца праз i, за выключэннем пасля c, s, z (напрыклад, Francja, pasja, diecezja).
2. Пішацца толькі -ym, -ymi.
3. Замежныя канчаткі ke, ge захоўваюцца ў нязменным выглядзе.
4. У злучальных і раздзяляльных напісаннях звычайна пераважае раздзяляльнае напісанне, і пытанні значэння, двухсэнсоўнасці і г.д. не могуць апраўдаць выключэння.

Рэгламентавалася таксама пытанне вялікай і малой літар, напісанне іншамоўных назваў, шырэй, чым раней, ставілася пунктуацыя.

Пасля абвяшчэння гэтых правілаў было шмат пярэчанняў, асабліва сярод пісьменнікаў і журналістаў, гучалі галасы незадаволенасці, пратэсту і нават байкоту. З іншага боку, школы і дзяржаўныя ўстановы прынялі гэтую палітыку. Акрамя некаторых дэталяў, якія сам Камітэт палічыў прыдатнымі для абмеркавання і канчатковага вырашэння, пытанне было вырашана.

Вынікі разважанняў Арфаграфічнага камітэта былі перададзены ў прававую сістэму ў 1936 г. у выглядзе пастановы міністра рэлігійных веравызнанняў і народнай адукацыі аб увядзенні ў школах новых правіл правапісу.