Савецкая гвардыя

Савецкая гвардыя — вайсковыя часці, караблі, злучэнні і аб’яднанні Узброеных Сіл СССР, якія атрымалі ганаровае званне і былі ператвораны ў гвардзейскія за масавую гераічнасць, мужнасць і высокае воінскае майстэрства, праяўленае ў баях у час Вялікай Айчыннай вайны, а таксама часці рэактыўнай артылерыі і зноў сфарміраваныя злучэнні (аб’яднанні), у склад якіх увайшлі часці (злучэнні), што раней атрымалі званне гвардзейскіх.

Гвардзейскім часцям, злучэнням і караблям уручаліся гвардзейскія баявыя сцягі. Для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў 21 мая 1942  года быў заснаваны нагрудны знак «Гвардыя», а для гвардзейцаў РСЧФ — прамавугольная пласцінка з муаравай стужкай аранжавага колеру з чорнымі падоўжнымі палосамі. Адначасова былі ўведзены гвардзейскія воінскія званні^[1][2]. Перад воінскім званнем ваеннаслужачага, праходзілага вайсковую службу ў гвардзейскай вайсковыя часці, на гвардзейскім караблі, дадаецца слова «Гвардыі».

У РСЧА і РСЧФ на падставе загадаў Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання аб грашовым забеспячэнні асабовага склада, усяму начальніцкаму (вышэйшаму, старэйшаму, сярэдняму і малодшаму) складу гвардзейскіх фарміраванняў быў усталяваны паўтарачны, а байцам падвойны аклад утрымання.

18 верасня 1941 года па рашэнні Стаўкі ВГК загадам Наркама Абароны Саюза ССР ад 18 верасня 1941 года № 308, чатыром стралковым дывізіям СССР — 100-й, 127-й, 153-й і 161-й — «за баявыя подзвігі, за арганізаванасць, дысцыпліну і прыкладны парадак» былі прысвоены ганаровыя найменні «гвардзейскія», і яны былі пераназваны і ператвораны ў 1-ю, 2-ю, 3-ю і 4-ю гвардзейскія адпаведна^[3][4].

19 чэрвеня 1942 года заснаваны гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, а 31 ліпеня 1942 года ўведзена ў дзеянне Палажэнне пра гвардыю Флоту СССР^[1].

У далейшым у час вайны многія загартаваныя ў баях часці і злучэнні Чырвонай Арміі былі ператвораны ў гвардзейскія. Існавалі гвардзейскія палкі, дывізіі, карпусы і арміі.

Воінскія званні ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях і злучэннях, маюць прыстаўку «гвардыі» — напрыклад, «гвардыі курсант», «гвардыі маёр-інжынер», «гвардыі генерал-палкоўнік». У гады вайны ў ВМФ да воінскіх званняў ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях, дадаваліся словы «гвардыі» (для авіяцыі і берагавой абароны) — напрыклад, «гвардыі капітан», а таксама «гвардзейскага экіпажа» (для плаўсаставу) — напрыклад, «гвардзейскага экіпажа капітан першага рангу».^[5]

Да канца вайны савецкая гвардыя ўключала 11 армій і 6 танкавых армій; 40 стралковых, 7 кавалерыйскіх, 12 танкавых, 9 механізаваных і 14 авіяцыйных карпусоў; 215 дывізій; 18 баявых караблёў і вялікая колькасць часцей розных відаў Узброеных Сіл і родаў войскаў^[4].

У Вялікай Айчыннай вайне ганараваны ганаровага звання гвардзейскіх:

• 11 армій (А);
• 6 танкавых армій (ТА);
• адна конна-механізаваная група (КМГ);
• 40 стралковых карпусоў (ск);
• 7 кавалерыйскіх карпусоў (кк);
• 12 танкавых карпусоў (тк);
• 9 механізаваных карпусоў (мк);
• 6 матацыклетных палкоў (мцп);
• 14 авіяцыйных карпусоў (ак);
• 117 стралковых дывізій (сд);
• 9 паветрана-дэсантных дывізій (пдд);
• 17 кавалерыйскіх дывізій (кд);
• 6 артылерыйскіх дывізій (артд);
• 53 авіяцыйных дывізій (ад);
• 6 зенітна-артылерыйскіх дывізій (зартд);
• 7 дывізій рэактыўнай артылерыі (драрт);
• 13 мотастралковых брыгад (мсбр);
• тры паветрана-дэсантных брыгады (пдбр);
• 66 танкавых брыгад (тбр);
• 28 механізаваных брыгад (мбр);
• тры самаходных артылерыйскіх брыгады (сартбр);
• 64 артылерыйскія брыгады (артбр);
• адна мінамётная брыгада (мінбр);
• 11 знішчальна-процітанкавых брыгад (зптбр);
• 40 брыгад рэактыўнай артылерыі (бррарт);
• 6 інжынерных брыгад (інжбр);
• адна чыгуначная брыгада (28ждбр, стала 1гв.ждбр);
• адзін умацаваны раён (УР)^[1].(1-ы гвардзейскі ўмацаваны раён ператвораны з 76-га ўмацаванага раёна, 4 мая 1943 г.)

Званнямі гвардзейскіх былі ганараваны караблі і часці Рабоча-Сялянскага Чырвонага флота (РСЧФ) УС СССР: 18 надводных караблёў, 16 падводных лодак (ПЛ), 13 дывізіёнаў баявых катараў, дзве авіяцыйныя дывізіі, два зенітна-артылерыйскіх палкі, адна брыгада марской пяхоты, адна марская чыгуначная артылерыйская брыгада^[1].

Пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны некаторая колькасць гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў базавалася ў Усходняй Еўропе. У прыватнасці, у Групе савецкіх акупацыйных войскаў у Германіі (пазней — ГСВГ, ЗГВ) дыслакавалася 139 гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў.

У мірны час пераўтварэнне аб’яднанняў, злучэнняў, часцей і караблёў у гвардзейскія не адбывалася. Аднак з мэтай захавання баявых традыцый гвардзейскія назвы, якія належалі часцям, караблям, злучэнням і аб’яднанням, пры іх расфарміраванні маглі перадавацца іншым аб’яднанням, злучэнням, часцям і караблям.

Пасля распаду Савецкага Саюза гвардзейскія часці, злучэнні і аб’яднанні захаваліся ў такіх постсавецкіх краінах, як Расія, Беларусь і Украіна.

Парадак і правілы напісанні сапраўднай назвы вайсковага фарміравання ў УС СССР і НД Расіі рэгламентуюцца загадамі адпаведна Міністра абароны СССР (НКА СССР, ВМ СССР) і Міністра абароны Расійскай Федэрацыі.

• 
  Савецкі гвардзейскі знак. Знак узору 1942 года. меркавана заводу ШМЗ/НКШЗ.
• 
  Марка СССР, Нагрудны знак гвардыі,1945 г..
• 
  Савецкі гвардзейскі знак (Нагрудны знак гвардыі).
• 
  Гвардзейская стужка на Гвардзейскам ваенна-марскім сцягу эсмінца «Грукотны».
• 
  Савецкі гвардзейскі сцяг ВМФ УС СССР (з 21 красавіка 1964 па 26 ліпеня 1992 года).
• 
  Савецкі гвардзейскі знак на бронетэхніцы, СУ-122, Кубінка, 10 верасня 2006 год.
• 
  Сучасны гвардзейскі сцяг ВМФ НД Расіі (з 2001 года).

• Знак «Гвардыя»
• Лейб-гвардыя
• Руская гвардыя
• Гвардзейскі корпус
• Чырвоная гвардыя

• Большая советская энциклопедия (БСЭ), Третье издание, выпущенной издательством «Советская энциклопедия» в 1969—1978 годах в 30 томах;
• Гвардия советская // Советская Военная Энциклопедия (в 8 томах) / А. А. Гречко (пред. гл. ред. комиссии). — М.: Воениздат, 1976. — Т. 2. — С. 496–498. — 640 с. — 105 000 экз.
• Великая Отечественная война, 1941—1945 : (ru). — 1985. — С. 201.
• Военно-морской словарь. — М.: Воениздат, 1990.

	Савецкая гвардыя на Вікісховішчы

• «Гвардыя Савецкая» ў ВСЭ
• Айрапецян Б. В., Гісторыя знака «Гвардыя» Архівавана 2 лютага 2014.