Стражніцы КАП

Стражніца КАП — ніжэйшае падраздзяленне Корпуса аховы мяжы.

Стражніцы былі асноўнай Корпуса аховы мяжы. Кожная стражніца складалася з 18 жаўнеры і размяшчалася непасрэдна ля лініі мяжы ў зоне адказнасці. За кожнай стражніцай замацоўваўся адрэзак мяжы. Канцы зон адказнасці абазначалісь памежнымі слупамі, якія мелі свой нумар. Па стане на 1 снежня 1927 года было пабудавана 352 стражніцы ^[1].

Жаўнеры, прызначаныя ў Корпус аховы памежжа, праходзілі 6-месячную падрыхтоўку ў спецыялізаваным пяхотным палку^[2]. Затым групу жаўнераў адправілі ў запасныя роты на 6 месяцаў. На наступныя 12 месяцаў гэтая група з запасных рот была вылучана ў запасныя ўзводы памежных рот^[3]. Кожныя паўгода запасныя роты КАП брыгады «Гродна» і палкоў «Віленя» і «Сарны» адпраўлялі навабранцоў непасрэдна на стражніцы тэрмінам на 12 месяцаў. У батальёнах палка «Глыбокае» (за выключэннем батальёна «Слабодка»), палка «Валожын», брыгад «Палессе» і «Падолле», батальёнаў «Красне» і «Клецк» навабранцаў на 6 месяцаў пераводзілі ў запасныя ўзводы памежных рот, а затым на наступныя 6 месяцаў — на стражніцы. Жаўнер стражніцы павінен мець прынамсі тры ступені пачатковай школы і прадстаўляць пажаданыя маральныя і палітычныя каштоўнасці. Склад стражніц у манеўрах і вучэннях не ўдзельнічалі^[4]. Жаўнеры КАП удзельнічалі ў вучэннях толькі ў межах сваіх батальёнаў.

Шырыня ўчастка, які быў замацаваны за стражніцай, вызначалася камандзірам батальёна, а глыбіня практычна не адрознівалася ад памежнай паласы і складала каля 6 кіламетраў^[5]. Асноўнымі элементамі памежнай службы з’яўляліся: назіральныя пасты, пастарункі, санітарныя дазоры, каравулы, дзённыя і начныя аб’езды, засады, кантрольныя пасты, пасты аховы і праверкі^[6].

Камандзір КАП генэрал Генрык Мінкевіч выдаў «Часовую інструкцыю падрыхтоўкі КАП на 1925/1926 гг.» ^[7]. У межах стражніцы маглі праводзіцца вучэнні як саставу стражніц, так і ўсёй роты. У межа стражніцы маглі функцыянавац ^[8]:

• фармальнае навучанне аднаго радавога,
• фармальнае каманднае навучанне,
• баявая падрыхтоўка адзінкавых стрэльбаў,
• палявая падрыхтоўка для аднаго радавога,
• баявая і палявая падрыхтоўка невялікіх груп.

Акрамя таго, у межах стражніц праводзіліся абавязковыя навучанні непісьменных, культурна-асветніцкая работа і фізічная падрыхтоўка. Праграму падрыхтоўкі асабовага складу стражніцы рыхтаваў камандзір роты ці штаб батальёна^[8].

У першыя гады дзейнасці КАП існавала адзіная сістэма нумарацыі вартавых вышак. У 1928 годзе яе змянілі ^{[9] [10] [11] [12]}.

У пачатку 1939 года 1-ы пяхотны полк КАП «Карпаты» прыняў у Стражы Гранічнай ўчастак польска-венгерскай мяжы^{[13][заўв 1]}.

• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924—1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918—1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. «Wojskowy Przegląd Historyczny». 3 (145), s. 275—278, 1993. Warszawa: Wydawnictwo «Czasopisma Wojskowe». ISSN 0043-7182.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Tymczasowa instrukcja dotycząca reformy służby granicznej w Korpusie Ochrony Pogranicza nr L.dz. 15440/Wyw.KOP/6/37 z 3 lipca 1937 roku.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP.
• Protokoły zdawczo — odbiorcze przyjęcia budynków i wyposażenia od Policji Państwowej dla jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 2 Brygady KOP nr L.dz. 1040/2Br.OP. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza sprawie reorganizacji pododdziałów w batalionach i CSP(„R.3” II Faza) nr L.3300/Tjn.Og.Org/37 z 17 lipca 1937.