Удзельнік:Андрэй Берастоўскі/Уладзімір Ямельянавіч Смялоўскі

Уладзімір Ямельянавіч Смялоўскі (1927 — 2009) — беларускі рускамоўны паэт і празаік, геолаг-тарфянік. Нарадзіўся ў вёсцы Гайдукоўка, згодна аўтабіяграфічным успамінам пэўны час жыў у Баранавічах, а з 1947 года — у Мінску. Большую частку жыцця літаратурная дзейнасць была яго хобі. Пачаў публікаваць свае творы толькі ў 2005 годзе. Ацэнак яго творчасці захавалася мала, і пра яго жыццё і дзейнасць вядома пераважна з яго твораў, асабліва аўтабіяграфічнага апавядання «Іллін дзень», і ўспамінаў журналісткі і паэтэсы Вольгі Янчанкі, якая вучылася разам з жонкай У. Я. Смялоўскага.

Нарадзіўся ў 1927 годзе^[1] ў вёсцы Гайдукоўка (Рэчыцкі раён, Гомельскай вобласць). Пасля ўваходу савецкай арміі ў Заходнюю Беларусь жыў у Баранавічах з бацькамі да акупацыі горада немцамі ў 1941 годзе. Пазней перабраўся да сваякоў у вёску Саматэвічы, дзе стаў сведкам вынішчэння яўрэяў, і неўзабаве быў маблілізаваны на прымусовую працу ў Германію. У 1947 годзе пасля вяртання з палону У. Смялоўскі паступіў у Мінскі палітэхнікум, дзе сустрэў сваю будучую жонку Ірыну Віктараўну Смаль^[2].

У 1950 годзе У. Я. Смялоўскі ажаніўся на І. Смаль^[3]. У шлюбе нарадзіліся дзеці Аляксандр, Наталля, Таццяна, Вольга і Ірына. Далейшыя падзеі жыцця пісьменніка вядомы ўрыўкамі. Згодна ўспамінам В. Янчанкі У. Смялоўскі быў адным з ліквідатараў катастрофы на ЧАЭС^[4]. Таксама сам Смялоўскі ў прадмове да кнігі «Унукам маім і чужым» абмовіўся, што праходзіў прафілактычны агляд у Рэспубліканскай клінічнай бальніцы медыцынскай рэабілітацыі ў Аксакаўшчыне^[5]. Са збору вершаў «Настальгія» можна даведацца пра супрацоўніцтва паэта з такімі арганізацыямі як «БелНДІТоппраект» і торфапрадпрыемствам «Бярэзінскае» падчас яго кар’еры ў якасці тарфяніка.

У 2000 У. Смялоўскі некалькі месяцаў праляжаў з гепатытам у 6-й ГКБ Мінска^[6]. Праз кароткі час ён перастае працаваць, і згубіўшы жонку ў 2003 годзе засяроджваецца на літаратурнай дзейнасці^[7]. З 2005 па 2008 год У. Смялоўскі выдае свае кнігі «Настальгія», «Іллін дзень» і «Казкі». У 2008 годзе Вольга Янчанка^[8], сяброўка яго жонкі, апублікавала тры яго кнігі на сайце «Стихи.ру». 4 мая 2009 года У. Смялоўскі памёр. Верагоднае месца пахавання — Каладзішчанскія могілкі^[9].

Значнасць творчасці У. Я. Смялоўскага перш за ўсё ў яго ўспамінах пра маладаследаваныя падзеі гісторыі Беларусі, такія як калетывізацыя ва Ўсходняй Беларусі, жыццё горада Баранавічы ў 1939—1941 гадах, нямецкую акупацыю, ліквідацыю яўрэяў у Саматэвічах і жыццё ў нямецкіх працоўных лагерах, што было апісана ў празаічным апавяданні «Іллін дзень», дзе ўспаміны аўтара пра свае маладыя гады ідуць у падрабязным апісанні гістарычнага кантэкста. Калі пра гісторыю калектывізацыі і сталінскія рэпрэсіі ў апавяданні гаворыцца мала, і ў беларускай навуковай, мемуарнай і мастацкай літаратуры гэтыя тэмы добра распрацаваны, то апублікаваных апісанняў жыцця Заходняй Беларусі пасля далучэння да СССР і да нямецкай акупацыі даволі мала.^[10]. Таксама гістарычную цікавасць уяўляюць успаміны пра нямецкую акупацыю: рознапланавыя паводзіны нямецкіх вайскоўцаў, французскіх дабраахвотнікаў і мясцовых калабарацыяністаў, дзеянні партызан і г.д. Асобную цікаваць прадстаўляе падрабязнае апісанне ліквідацыі саматэвічскіх яўрэяў у 1942 г. Па прычыне такой падрабязнасці сцэна гэтай ліквідацыі была перадрукавана мемарыяльным сайтам беларускіх яўрэяў «Маё мястэчка^[11]». І, нарэшце, апісання жыцця ў нямецкіх працоўных лагерах паводле ўспамінаў Смялоўскага і ўспаміны яго жонкі пра сваё дзяцінства ў інтэрнаце, таксама маюць цікаваць для даследчыкаў СССР і Германіі 1930-40-х гг.

Акрамя гэтага, У. Я. Смялоўскі апублікаваў збор вершаў «Настальгія^[12]» і свае казкі дзя дзяцей^[13]. Працаваў над кнігай «Вернісаж памяці», пра лёс якой пакуль няма інфармацыі. Сярод цікавых вершаў для даследчыкаў гісторыі можна адзначыць «Пераможца», дзе ўзгадваецца лёс нямецкіх ваеннапалонных у СССР (гэта тэма практычна не распрацавана ў беларускай літаратуры), вершы прысвечаныя дзейнасці «БелНДІТоппраект», торфапрадпрыемству «Бярэзінскае» і 6-й гарадской бальніцы Мінска, якія звяртаюць увагу на некаторыя малавядомыя факты дзейнасці гэтых арганізацый і вершы, прысвечаныя беларускім навукоўцам І. Танавіцкаму, І. І. Ліштвану і А. Цішковічу, якіх аўтар ведаў асабіста.

• В. Смеловский Ильин день. Повесть — Минск. — ЮНИПАК. — 2008
• Іншыя творы У. Смялоўскага ў свабодным доступе // Стихи.ру
• О. Янченко На том же месте... через 80 лет // Проза.ру
• О. Янченко Тайна Володи Смеловского // Стихи.ру
• Уладзімір Смялоўскі. Забыты паэт // Блог Андрэя Берастоўскага