Удзельнік:Кондрашка

Геаграфія, гісторыя, астраномія

Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі (паводле Закона 2008 г.)

У родным склоне большасць назоўнікаў мужчынскага роду, як і назоўнікі ніякага роду, маюць канчатак –а, –я. Гэта канкрэтныя назоўнікі: класа, альбома, двара, госця, аленя, года (канкрэтны прамежак часу), берага (як мора, так і поля).
Канчатак –у, –ю маюць:

1. абстрактныя назоўнікі, якія абазначаюць:
   1. абстрактныя паняцці, пачуцці, адчуванні: прынцыпу, аўтарытэту, поспеху, вопыту, настрою, голаду, сораму, суму, сэнсу;
   2. апрадмечаныя дзеянні, працэсы, стан: догляду, адпачынку, гоману, ходу, пераезду, смеху, сну;
   3. з’явы прыроды, стыхійныя бедствы: снегу, грому, граду, марозу, ветру, холаду, пажару, агню, змроку, шторму, абвалу, выбуху;
   4. прасторавыя паняцці, памер, форму: прастору, краю, з усходу, шляху, стэпу, верху, памеру;
   5. грамадска-палітычныя паняцці, навуковыя тэорыі, вучэнні: апартунізму, класіцызму, ідэалізму, гераізму, дарвінізму, капіталізму, камунізму;
   6. неакрэсленыя прамежкі часу: часу, веку, узросту, тэрміну, перапынку;
2. рэчыўныя назоўнікі, якія абазначаюць розныя рэчывы, матэрыял, хімічныя элементы: бялку, ячменю, воцату, пылу, крухмалу, кобальту, вадароду, шоўку, нейлона (?); выключэнне: хлеба, аўса;
3. зборныя назоўнікі: натоўпу, чароту, хмызняку, ажынніку;
4. назоўнікі ва ўстойлівых выразах: з веку ў век, ні следу ні знаку, даць маху, з’ехаць з глузду, ні роду ні племені і г. д.

Мнагазначныя назоўнікі мужчынскага роду ІІ скланення ў залежнасці ад значэння могуць мець абодва канчаткі: -а (-я) і -у (-ю). напрыклад: каля чыгуначнага пераезда (канкрэтны назоўнік); не пачыналі пераезду (працэс); з дагавора вынікае (дакумент, канкрэтны назоўнік); між імі не было дагавору (адпрадмечанае дзеянне); стаялі каля ясеня (канкрэтны прадмет); мэбля з ясеню (матэрыял).

У месным склоне назоўнікі мужчынскага роду ІІ скланення адрозніваюцца канчаткамі ў залежнасці ад таго, з’яўляюцца яны назвамі асоб (асабовымі) ці не (неасабовымі), а таксама ў залежнасці ад асновы. У моўнай практыцы найбольш часта змешваюць канчаткі асабовых і неасабовых назоўнікаў з зацвярдзелай і мяккай асновамі. Іх трэба размяжоўваць: асабовыя маюць канчатак -у (-ю) (пры цвёрдай аснове можа быць і канчатак -е), а неасабовыя – -е, -ы, -у, -і ў залежнасці ад асновы:

! Імёны і прозвішчы, якія належаць асобам мужчынскага полу і канчаюцца на зычны, скланяюцца, як адпаведныя агульныя назоўнікі ІІ скланення са значэннем асобы: Андрэй Лабановіч, Андрэя Лабановіча, Андрэю Лабановічу, Андрэя Лабановіча, Андрэем Лабановічам, пры Андрэю Лабановічу.

Са склонавымі канчаткамі, уласцівымі назоўнікам другога скланення, ужываюцца ўласныя назоўнікі мужчынскага роду, што абазначаюць геаграфічныя і астранамічныя назвы: Крым – у Крыме, Месяц – на Месяцы, а таксама ўласныя назоўнікі – назвы гарадоў, вёсак, рэк, якія маюць форму ніякага роду: Жодзіна – у Жодзіне, Заазер’е – у Заазер’і, Дняпро – у Дняпры.
Як агульныя назоўнікі другога скланення, скланяюцца і прозвішчы на -оў (-аў), -еў (-ёў), -ін (-ын), якія толькі ў творным склоне адзіночнага ліку маюць канчаткі -ым, уласцівы прыметнікам: Міхайлаў, Міхайлава, Міхайлаву, Міхайлава, Міхайлавым, пры Міхайлаву. Іншамоўныя прозвішчы на -ін (-ын), -аў тыпу Дарвін у творны склоне ўжываюцца з канчаткам -ам: Дарвінам, Чаплінам.

! У «тарашкевіцы» сітуацыя адваротная: там канчаткі –у, –ю ўжываюцца значна часцей чым –а, –я, таму пры яе выкарыстанні прасцей запомніць, калі ўжываюцца канчаткі –а, –я, а ў астатніх выпадках ужываць –у, –ю.

Тире, минус и дефис, или Черты русской типографики
Короткое тире