Удзельнік:DBatura/Чарнавік

Верфольф (ням.: Werwolf — ваўкалак) — падраздзяленні СС, створаныя для дыверсійнай і партызанскай дзейнасці. Дзейнічалі ў завяршальны перыяд Другой сусветнай вайны і пасля капітуляцыі Германіі.

Першыя ідэі аб стварэнні партызанскіх фарміраванняў у Германіі з’явіліся ў асяроддзі афіцэраў армейскай разведкі ў канцы 1943 года. Аднак сваё практычнае ўвасабленне яна атрымала ў сістэме Галоўнага ўпраўлення СС, калі па ініцыятыве яго начальніка Готлаба Бергера ў сярэдзіне 1944 года была сфарміравана група, у задачы якой ўваходзіла вывучэнне тактыкі антынацысцкіх партызанскіх атрадаў.

19 верасня 1944 года начальнік Галоўнага ўпраўлення СС па пытаннях расы і паселішчаў Рыхард Хільдэбрант, які меў вопыт антыпартызанскай вайны ў Крыме, падрыхтаваў дакладную запіску на імя рэйхсфюрэра СС Генрыха Гімлера, у якой прапаноўваў стварыць атрад для аперацый у тыле Чырвонай Арміі. Гімлер даручыў кіраўніцтва фарміраваннем атрадаў Гансу Прутцману, які меў вопыт барацьбы з партызанамі ва Украіне, а таксама добра ведаў Усходнюю Прусію, ля межаў якой знаходзіліся савецкія войскі.

Першапачаткова на атрады "Вервольфа" ўскладаліся наступныя задачы: дыверсійныя акцыі на чыгунках і прамысловых прадпрыемствах; знішчэнне ліній сувязі; палітычны і эканамічны сабатаж; распаўсюджванне прапагандысцкіх матэрыялаў; збор звестак аб перамяшчэнні падраздзяленняў Чырвонай Арміі і саюзнікаў; агітацыя мясцовага насельніцтва да аказання пасіўнага супраціву акупацыйным уладам. Аднак ужо ў пачатку 1945 г. канцэпцыя дзейнасці партызанскіх атрадаў зведала істотныя змены. "Вервольф" меркавалася зрабіць асновай шырокага руху супраціву на падкантрольнай саюзнікам і Чырвонай Арміі тэрыторыі Германіі.

Нізавой структурай з’яўляліся атрады (групы) колькасцю 4-6 чалавек, з якіх складваўся сектар (ершапачаткова зваўся ўзводам). Некалькі сектараў складалі секцыю. Члены атрадаў павінны былі забяспечвацца стралковай зброяй (у тым ліку і трафейнай), ручнымі гранатамі і выбухоўкамі.. Для забеспячэння дзейнасці атрадаў "Вервольфа" ў лясных масівах меркавалася стварэнне схованак і баз з боепрыпасамі і харчаваннем. Каардынацыя дзеянняў і сувязь з кіраўніцтвам павінна была ажыццяўляцца пры дапамозе караткахвалевых перадатчыкаў.

Арганізацыя атрадаў на месцах ажыццяўлялася ў адпаведнасці з дзяленнем Германіі на ваенныя акругі. Кіраўнікі СС і паліцыі ў акругах павінны былі самастойна займацца вярбоўкай, навучаннем і ўкараненнем груп у тыл праціўніка. Меркавалася прызначэнне спецыяльных акруговых упаўнаважаных з грамадзянскіх структур (НСДАП, СА, Гітлерюгенд) для дапамогі ў стварэнні груп «Вервольфа». Аднак, улічваючы шматлікія канфлікты паміж структурамі СС і НСДАП на месцах, дзейнасць «Вервольфа» была першапачаткова пакутавала ад неарганізаванасці і хаатычнасці. Байцы не мелі дакладных указанняў адносна сваёй дзейнасці, зброя і боепрыпасы не адказвалі ўстаноўленым патрабаванням, а таксама адсутнічала сувязь па радыё з вышэйстаячым кіраўніцтвам. Акрамя таго, шэраг партыйных кіраўнікоў (гаўляйтары Вены і Швабіі) наогул адмовіліся ад супрацоўніцтва з «Вервольфам».

Навучанне рэкрутаў праводзілі афіцэры вермахта і СС, якія ўдзельнічалі ў антыпартызанскіх дзеяннях на тэрыторыі СССР. У аснову навучання быў пакладзены пераклад савецкага выдання «У дапамогу партызану», нязначна перапрацаваны і выкладзены ў брашуры «Саветы "Вервольфу"». Члены ўзброеных фарміраванняў вывучалі метады сабатажу, азбуку Морзэ, спосабы перадачы інфармацыі, а таксама тэхналогіі забойстваў.

Першыя акцыі ў тыле Чырвонай Арміі і войскаў саюзнікаў былі праведзены ў студзені 1945 г. Аднак большасць аперацый былі дрэнна падрыхтаваныя і таму не прывялі да якога-небудзь эфекту. Да пачатку сакавіка 1945 г. атрады "Вервольфа" былі створаны практычна ва ўсіх раёнах Германіі. Іх асноўнай задачай з’яўлялася дыверсійна-разведвальная дзейнасць у тыле праціўніка (забойствы вайскоўцаў, напады на воінскія гарнізоны, эшалоны, склады з палівам і боепрыпасамі, падрыў прамысловых прадпрыемстваў і важных стратэгічных аб'ектаў). Нярэдка сілы прымалі ўдзел у баявых дзеяннях па абароне нямецкіх гарадоў (Бон, Брэслаў, Вена). Аднак асноўнай формай прымянення атрадаў "Вервольфа" ў апошнія ваенныя месяцы стала прыцягненне іх да мерапрыемстваў па запалохванню насельніцтва і забойства лаяльных да саюзнікаў палітыкаў.

З прычыны заканчэння баявых дзеянняў 5 мая 1945 г. пераемнік Адольфа Гітлера Карл Дзяніц абвясціў па радыё аб спыненні дзеянняў»Вервольфа". Разам з тым кіраўніцтва руху цалкам ігнаравала гэтае распараджэнне. Дробныя дыверсійна-разведвальныя групы сышлі ў падполле з мэтай дачакацца больш падыходных умоў для сабатажу і партызанскіх вылазак. Так, група "Вервольфа" ў Паўднёвай Баварыі меркавала ніяк не выяўляць сябе ў першыя два месяцы акупацыі. Пры гэтым члены групы павінны былі распаўсюджваць сярод мірнага насельніцтва чуткі, якія выклікаюць незадаволенасць амерыканскімі акупацыйнымі ўладамі. У далейшым планаваўся пераход да буйнамаштабнай дыверсійнай дзейнасці, якая суправаджаецца сабатажам і забойствамі супрацоўнікаў новай адміністрацыі.

Некаторыя групы, перайшоўшы на нелегальнае становішча, працягвалі тэрарыстычныя дзеянні. Так, 25 мая 1945 г.у Бамбергу быў падарваны эшалон з боепрыпасамі, а 4 чэрвеня 1945 г. у Брэмене быў здзейснены падрыў аддзялення паліцыі (загінулі 5 амерыканцаў і 39 немцаў). Аднак у сваёй большасці дзейнасць груп "Вервольфа «часцей за ўсё зводзілася да нанясення прапагандысцкіх надпісаў на сценах дамоў, распаўсюджванню агітацыйных брашур і накіраванню» памагатым акупантаў" пагрозлівых улётак.

Актывізацыя дзеянняў "Вервольфа" як у савецкай, так і саюзных зонах акупацыі адбылася летам 1945 г.і працягвалася амаль да канца 1946 г. тэрарыстамі былі забітыя адзін з берлінскіх банкіраў, якія пагадзіліся працаваць з савецкай адміністрацыяй, начальнік паліцыі Берлінскага раёна Цо-лендорф. Акрамя таго, адбылося некалькі гучных палітычных забойстваў у Баварыі. У 1946 г. у Вене было здзейснена некалькі падрываў, у выніку якіх знішчана зала сходаў мясцовых камуністаў і электрычная падстанцыя, а ў Берліне - тэракт у будынку гарадской адміністрацыі. У раёне Нюрнберга быў забіты ініцыятар дэнацыфіка-чыстка ўніверсітэтаў у амерыканскай зоне акупацыі Эдвард Хартшорн.

Адной з асноўных пагроз для бяспекі акупацыйных уладаў заставалася дзейнасць груп, сфармаваных з членаў гітлерюгенда. У адной з справаздач амерыканскай выведкі адзначалася наступная тэндэнцыя, якая назіралася сярод нямецкіх падлеткаў: "паказная пагарда да загадаў акупацыйных уладаў. У некаторых выпадках гэта не можа быць чымсьці сур'ёзным. Хутчэй гэта легкадумная рэакцыя, дэманстрацыя фанабэрыстасці, саркастычны вокрык на мінакоў або ананімныя лісты з пагрозамі, накіраваныя ваеннаму персаналу. У шэрагу іншых выпадкаў супраціў становіцца больш відавочным: кіданне бомбаў у транспартныя сродкі, якія праходзяць міма, напады на адзіночных вайскоўцаў, фізічная расправа з нямецкімі дзяўчатамі, якія сустракаюцца з прадстаўнікамі акупацыйных уладаў, крадзеж абсталявання і паліва. У некаторых выпадках справа прымае сур'ёзны абарот. Гінуць амерыканскія салдаты, абрываюцца Тэлеграфныя і тэлефонныя драты, мініруюцца дарогі і шашы ў надзеі на падрыў ваеннага транспарту. Перыядычна праходзяць падпольныя сустрэчы, на якіх распрацоўваюцца планы дыверсій. Безумоўна, большасць найбольш сур'ёзных парушэнняў паказваюць на наяўнасць дарослага кіраўніцтва і падбухторвання. Для таго каб сур'ёзна разглядаць гэтае пытанне, дастаткова толькі аднаго факту, што ў асяроддзі нямецкай моладзі існуе жаданне выконваць падобныя правакацыйныя распараджэнні».

Дзейнасць "Вервольфа" аказала сур'ёзны ўплыў на першыя крокі як савецкай, так і Саюзнай акупацыйных адміністрацый. У адным з загадаў саюзных войскаў адзначалася, што " дзейнасць партызан змогуць падарваць толькі хуткія і эфектыўныя контрмеры. Неэфектыўны і фармальны адказ можа стаць стымулам, які актывізуе не толькі партызан, але і тых, хто спачувае ім немцаў, якія могуць перайсці да актыўнай дзейнасці». Як правіла, у мэтах

папярэджанні ўзброенага супраціву прымаліся досыць жорсткія меры, аж да знішчэння членаў дыверсійных груп на месцы і ўзяцця закладнікаў.

Варта адзначыць, што іх выкарыстанне дыктавалася рэгіянальнымі, нацыянальнымі і асобасна-псіхалагічнымі асаблівасцямі. Так, брытанцы рэдка звярталіся да масавых рэпрэсій,» акцый адплаты " і карных аперацый, а амерыканцы і французы практыкавалі расстрэлы закладнікаў і знішчэнне ўласнасці ў якасці традыцыйных мер рэагавання на факты супраціву.

Некаторае зніжэнне рэпрэсіўнай актыўнасці ў саюзных зонах акупацыі стала назірацца пасля заканчэння працы Патсдамскай канферэнцыі. Акрамя сілавых акцый, накіраваных на ліквідацыю груп «Вервольфа», стала практыкавацца вярбоўка ўладальнікаў маёнткаў і леснікоў, якія пры кантактах з тэрарыстамі павінны былі пераконваць іх здацца і спыніць супраціў.

У адрозненне ад саюзнікаў савецкая акупацыйная адміністрацыя зрабіла стаўку не толькі на жорсткія сілавыя метады падаўлення падполля, але і на падтрымку нямецкага насельніцтва, яго актыўнае ўцягванне ў грамадска-палітычнае жыццё. Усё гэта дазволіла да канца 1946 г. практычна ліквідаваць сетку» Вервольфа " на тэрыторыі Германіі.

Такім чынам, нягледзячы на тое што «Вер-вольф» у пасляваенны час здзейсніў некалькі ўдалых дыверсійных акцый, ён так і не змог стаць асновай нацыянал-сацыялістычнага падполля. Неабходна ўлічваць, што германскім ваенным камандаваннем "Вервольф" ніколі не планаваўся ў якасці арганізацыі, якая будзе дзейнічаць ва ўмовах ваеннага паражэння Германіі. Партызаны разглядаліся як элемент дэстабілізацыі абстаноўкі ў тыле праціўніка, з'яўляючыся дадаткам да вермахта. Большасць дыверсійных груп

практычна адразу самараспускалася, так і не нанёсшы значных страт суперніку.

Асноўнымі пралікамі, дапушчанымі нацысцкім кіраўніцтвам пры стварэнні нацыянал-сацыялістычнага падполля, былі адсутнасць выразна пастаўленых задач, неапраўданае чаканне сімпатый з боку грамадзянскага насельніцтва, недастатковая мабільнасць груп, прывязаных, як правіла, да схованак альбо да сваіх хованак, відавочны недахоп кваліфікаваных кадраў, якія ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях, а таксама адсутнасць курыруючай арганізацыі, якая

З 1 красавіка 1945 г. пачало сваё вяшчанне радыё «Вервольф». Перадачы штодня выходзілі з 19 да 20 гадзін. У іх паведамлялася аб дыверсійных актах, пра страты, якія нёс праціўнік у выніку нападаў, адкрыта абвяшчаліся пагрозы ў адрас здраднікаў. Праца радыёстанцыі спынілася 23 красавіка 1945 г., пасля ўзяцця гарадка Науэн, дзе размяшчалася радыёстанцыя.

• Ченцов, А. С. Национал-социалистическое подполье в Германии в 1945-1946 гг. // Международное сотрудничество евразийских государств: политика, экономика, право. — 2023. — № 1. — С. 73—79.