Фальсіфікацыя гісторыі

Фальсіфікацыя гісторыі — усвядомлены і мэтанакіраваны працэс скажэння ўяўленняў аб гістарычных падзеях і працэсах у інтарэсах індывідаў, сацыяльных груп, сацыяльных інстытутаў ці элітаў, а таксама вынік дадзенага працэсу ў выглядзе прадуктаў (вобразаў) індывідуальнай і грамадскай свядомасці — пэўныя адчуванні, перажыванні, настроі, ідэі, погляды, канцэпцыі, дактрыны і іншае^[1].

Адрозніваецца ад паняцця Псеўдагісторыя — ідэй і канцэпцый на гістарычную тэматыку, якія прэтэндуюць на навуковасць, але не з’яўляюцца навуковымі^[2], «перапісванне» мінулага ў сучасных асабістых ці палітычных мэтах^[3][4][5].

Псеўдагісторыя і «фальсіфікацыя гісторыі» не супадаюць з паняццем міфалагізацыя гісторыі, працэсам стварэння ненавуковай версіі мінулага, аснову якой складае структура міф^[6].

Не варта блытаць псеўдагісторыю з альтэрнатыўнай гісторыяй — літаратурным напрамкам, прысвечаным адлюстраванню рэальнасці, якая магла быць, калі б гісторыя ў адзін са сваіх пераломных момантаў пайшла па іншым шляху.

Псеўдагісторыя характарызуецца выкарыстаннем розных маніпулятыўных прыёмаў і лагічных памылак, уключаючы выбарачнае прадстаўленне фактаў^[7][4][5]. Аўтар можа карыстацца слабасцю гістарычных ведаў мас^[8]. Можа стварацца ў рамках інструментальнага падыходу да гісторыі, які адмаўляе самастойную каштоўнасць мінулага і ставіць мінулае на службу сучаснасці^[9]. Мэтамі аўтара, як правіла, з’яўляецца не «змена» гісторыі, а імкненне да славы і ўзбагачэння. Таксама матывацыяй стварэння можа быць барацьба за ўладу^[8]. Часта звязана з тэорыямі змовы^[7].

Блізкімі і звязанымі паняццямі з’яўляюцца псеўдаархеалогія і псеўдалінгвістыка. Адным з прыёмаў псеўдагісторыі з’яўляецца фальсіфікацыя гістарычных крыніц.

• Ellis, Joseph J. American Dialogue: The Founders and Us. — New York : Alfred A. Knopf, 2018.
• Кэрролл, Роберт Тодд. Псевдоистория (нявызн.). Словарь скептика, или Энциклопедия заблуждений: собрание невероятных фактов, удивительных открытий и опасных поверий.
• Shermer, Michael et Grobman, Alex. Denying History: Who Says the Holocaust Never Happened and Why Do They Say It?. — Oakland, California : University of California Press, 2009. — ISBN 978-0-520-26098-6.
• Галиев А. А. Мифологизированная история как объект исследования // Отан тарихы : научный журнал / Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі. Ғылым Комитеті. Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты. — 2018. — № 3 (83). — С. 224—237. — ISSN 1814-6961.
• Балабушевич В. Ю. Фальсификация истории (опыт философского осмысления) // Мир науки, культуры, образования. — 2012. — В. 3. — С. 289—292. — ISSN 1991-5497.
• Carroll, Robert Todd (2003). The skeptic's dictionary. Hoboken: John Wiley & Sons. p. 305.
• Fritze, Ronald H. Invented Knowledge: False History, Fake Science and Pseudo-Religions. — London, England : Reaktion Books, 2009. — ISBN 978-1-86189-430-4.