Цыкадавыя

	Цыкадавыя
	; Graphocephala coccinea
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Жывёлы
Падцарства:	Эўметазоі
Без рангу:	Двухбакова-сіметрычныя
Без рангу:	Першаснаротыя
Без рангу:	Ecdysozoa
Без рангу:	Panarthropoda
Тып:	Членістаногія
Падтып:	Трахейнадыхальныя
Надклас:	Шасціногія
Клас:	Насякомыя
Падклас:	Крылатыя насякомыя
Інфраклас:	Навакрылыя насякомыя
Атрад:	Паўцвердакрылыя
Падатрад:	Цыкадавыя
Міжнародная навуковая назва
	Auchenorrhyncha Dumeril, 1806
Сінонімы
	Cicadinea;
ITIS	109167
NCBI	1955247
FW	288156

Auchenorrhyncha — падатрад насякомых з атраду Hemiptera. Вядома больш за 40 000 відаў.

Апісанне

Сярэдняга і дробнага памеру насякомыя, даўжыня цела звычайна ад 2 да 38 мм; найбуйнейшы від дасягае 95 мм у даўжыню і ў размаху крылаў да 13 см (Fulgora laternaria). Цела зеленаватае, бурае, радзей чорнае або плямістае. Для цыкадавых характэрна нерухомае сучляненне галавы з грудзямі. 2—З простыя вочкі паміж вялікімі складанымі вачыма, колюча-сысучыя ротавыя органы. Вусікі кароткія, тоўстыя, трохчленікавыя. Аснова трохчленікавага хабатка знаходзіцца ля задняга краю галавы каля асновы пярэдняй пары ног; хабаток падагнуты ўніз і назад^[1].

Пярэднія крылы перапончатыя або хіцінізаваныя з папярочным і падоўжным жылкаваннем. Лапкі трохчленікавыя. Пярэднія і сярэднія ногі хадзільныя, заднія найчасцей скакальныя. Многія віды маюць гукавы апарат (пявучыя цыкады).

Пашырэнне і экалогія

Пашыраны пераважна ў тропіках. Жывуць на травяністай расліннасці, лічынкі часам у глебе. На Беларусі адзначана каля 100 відаў з сямействаў гарбатак, пенніц і цыкадак.

Кормяцца сокамі раслін, рэдка — грыбамі. Валодаюць складанай гукавой (пеўчыя цыкады) і вібрацыйнай камунікацыяй, выдаюць сігналы некалькіх тыпаў, звязаныя з размнажэннем і канкурэнтнымі ўзаемадзеяннямі.

Яйцы адкладваюць звычайна ў зробленыя яйцакладам надрэзы на сцёблах або чаранках лісцяў раслін. Лічынкі праходзяць у развіцці 5 узростаў. Як правіла, ад 1 да 3-4 пакаленняў у год, лічынкі некаторых пеўчых цыкад развіваюцца да 17 год. У асобных цыкадавых з сямейства Aetalionidae і Membracidae развіты клопат аб патомстве.

Сустракаюцца шкоднікі сельскагаспадарчых раслін, ёсць пераносчыкі вірусных і іншых хвароб.

Вывучэнне

Даследчыкі прадстаўнікоў падатраду (cicadologist) аб’яднаны ў міжнародным таварыстве International Auchenorrhyncha Society, якое праводзіць свае інтэрнацыянальныя кангрэсы (7-ы ў 1990 годзе ў ЗША, 8-ы ў 1993 у Грэцыі, 9-ы ў 1997 у Аўстраліі, 10-ы ў 1999 ва Уэльсе, 11-ы ў 2002 у ФРГ^[2], 12-ы ў 2005 годзе ў ЗША^[3], 13-ы ў 2010 у Францыі^[4], 14-ы ў 2013 у Кітаі — International Auchenorrhyncha Congress, 7-12 ліпеня 2013, Yangling, Шэньсі, China)^[5].

Сістэматыка

Раней усіх прадстаўнікоў Auchenorrhyncha адносілі да атрада раўнакрылых (Homoptera), які быў прызнаны парафілетычным і уключаным пасля ў атрад паўцвердакрылых (Hemiptera)^[6]^[7]. Ніжэй прыводзіцца класіфікацыя Auchenorrhyncha па Dietrich (2003)^[8]:

Інфраатрад Цыкадавыя (Clypeorrhyncha, Clypeata)
- Надсямейства Cercopoidea
  - Aphrophoridae — Пенніцы
  - Cercopidae
  - Clastopteridae
  - Epipygidae
  - Machaerotidae
- Надсямейства Cicadoidea (Cicadidae)
  - Cicadidae (Platypediidae, Plautillidae, Tettigadidae, Tibicinidae)
  - Tettigarctidae
- Надсямейства Membracoidea (Cicadelloidea)
  - Aetalionidae (Biturritiidae)
  - Cicadellidae (Цыкадкі, Eurymelidae, Hylicidae, Ledridae, Ulopidae)
  - Melizoderidae
  - Membracidae (Membracidae, Nicomiidae)
  - Myerslopiidae (Cicadellidae)
Інфраатрад Fulgoromorpha (Archaeorrhyncha)
- Надсямейства Fulgoroidea
  - Acanaloniidae
  - Achilidae
  - Achilixiidae
  - Cixiidae (Cixius)
  - Delphacidae (Araeopidae) (Delphacidae)
  - Derbidae
  - Dictyopharidae (Dictyopharidae)
  - Eurybrachidae
  - Flatidae
  - Fulgoridae (Fulgoridae)
  - Gengidae
  - Hypochthonellidae
  - Issidae
  - Kinnaridae
  - Lophopidae
  - Meenoplidae
  - Nogodinidae
  - Ricaniidae (Ricaniidae)
  - Tettigometridae
  - Tropiduchidae

Зноскі

↑ Вестхайде В., Ригер Р. От артропод до иглокожих и хордовых // Зоология беспозвоночных. = Spezielle Zoology. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere / пер. с нем. О. Н. Бёллинг, С. М. Ляпкова, А. В. Михеев, О. Г. Манылов, А. А. Оскольский, А. В. Филиппова, А. В. Чесунов; под ред. А. В. Чесунова. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2008. — Т. 2. — iv+513—935+iii с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-87317-495-9.. С.670.
↑ 12th international Auchenorrhyncha Congress. Архівавана 14 ліпеня 2014. landesmuseum.at
↑ 12th international Auchenorrhyncha Congress. Архівавана 14 ліпеня 2014. usda.gov
↑ 13th International Auchenorrhyncha Congress. Архівавана 14 ліпеня 2014. iac13.mnhn.fr
↑ International Auchenorrhyncha Society. hemiptera-databases.org
↑ Campbell, B.C., J.D. Steffen-Campbell, J.T. Sorensen, and R.J. Gill. 1995. Paraphyly of Homoptera and Auchenorrhyncha inferred from 18S rDNA sequences. Systematic Entomology. 20: 175—194.
↑ Sorensen, J.T., B.C. Cambell, R.J. Gill, and J.D. Steffen-Campbell. 1995. Non-monophyly of Auchenorrhyncha («Homoptera»), based upon 18S rDNA phylogeny: Eco-evolutionary and cladistic implications within pre Heteropterodea Hemiptera (s.l.) and a proposal for new monophyletic suborders. Pan-Pacific Entomologist 71:31-60.
↑ Dietrich C. H. in Resh, V. H. & Carde, R. T. (eds.), Encyclopedia of Insects, Academic Press, 2003.

Літаратура

Максімава С. Л. Цыкадавыя // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).