គ្រីស្តុប កូឡុំ
អ្នករុករកនិង ជានាវិកលោក គ្រឹស្តុបផើ កូឡំបូស (Christopher Columbus) បានកើតនៅឆ្នាំ ១៤៥១ នៅសាធារណៈរដ្ធ ជេណោ(Genoa) ប្រទេសអ៊ីតាលី។ នាវាចរណ៍តាមសមុទ្រលើកដំបូងរបស់គាត់គឺទៅតាមមហាសមុទ្រ អាត្លង់ទិច (Atlantic Ocean) នៅក្នុងឆ្នាំ១៤៧៦ ដែលជាតម្លៃដ៏សំខាន់ក្នុងជីវិតរបស់គាត់។ កូឡំបូស (Columbus) បានធ្វើការសាកល្បងក្នុងការធ្វើដំណើទៅទ្វីបអាព្រិច ពី បីដង។ ក្នុងឆ្នាំ ១៤៩២ កូឡំបូស (Columbus) បានធ្វើដំណើចាកចេញពីប្រទេសអេស្ប៉ាញនៅទីក្រុង សាន់តា ម៉ារី(Santa Maria) ជាមួយ ភីនតា និង នីណា លើផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយ។ គាត់បានធ្វើរឿងដ៏អស្ចារ្យមួយសម្រាប់ទ្វីបអ៊ីរ៉ុបទាំងមូលដោយបាន បង្ហាញនូវទ្វីបថ្មីមួយទៀតគឺទ្វីបអាមេរិកនិងបើកផ្លូវអាណានិគមន៍ទៅលើទ្វីបថ្មីនោះ។ មុនពេលធ្វើនាវាចរពណ៍អ្នករុករកនិងជានាវិក លោក គ្រឹស្តុបផើ កូឡំបូស (Christopher Columbus) បានកើតនៅឆ្នាំ ១៤៥១ នៅសាធារណៈរដ្ធ ជេណោ(Genoa) ប្រទេសអ៊ីតាលី ជាកូននៃអ្នកត្បាញ។ កូឡំបូស (Columbus) ធ្វើដំណើតាមសមុទ្រតាំងតែពីគាត់នៅវ័យជំទង់ នឹងប្រកបរបរជានាវឹកនៅសមុទ្រ មីឌីទែរ៉ានេ (Mediterranean) និងសមុទ្រ អេជេន (Aegean)។ ដូចជាការធ្វើដំណើតាមសមុទ្រមួយទៅកោះដ៏ធំមួយរបស់ប្រទេសក្រិចគឺ ឃីអូស(Khios) នៅក្នុងថ្ងៃដ៏ពិសេសមួយរបស់ក្រិចដែលធ្វើឲ្យគាត់មានភាពស្និទ្ធស្នាលដែលត្រូវឲ្យគាត់ធ្វើដំណើមកកាន់អាស៊ី។ នាវាចរណ៍តាមសមុទ្យលើកដំបូងរបស់គាត់គឺទៅតាមមហាសមុទ្យ អាត្លង់ទិច (Atlantic Ocean) នៅក្នុងឆ្នាំ១៤៧៦ ដែលជាតម្លៃដ៏សំខាន់ក្នុងជីវិតរបស់គាត់ ដូចជាការធ្វើជំនួញតាមនាវា ដោយគាត់បរនាវាដោយជួបប្រទះការចាប់នាវាពីប្រទេសបារាំងតាមឆ្នេប្រទេស ប៉ទុយហ្កាល់ (Portuguese) ហើយនាវារបស់គាត់ត្រូវបានគេដុត បន្ទាប់មកកូឡំបូស (Columbus) បានហែលទឹកទៅច្រាំងសមុទ្រប្រទេសប៉ទុយហ្កាល់ (Portuguese) ហើយគាត់បានធ្វើដំណើទៅលីប៊ន (Lisbon) ប្រទេស ប៉ទុយហ្កាល់ (Portuguese) ហើយនៅទីនេះគាត់បាន ស្នាក់នៅនិងរៀបការ ដោយជាមួយ ភើលីប៉ា ហ្វើរេស្ត្រេលឡូ (FelipaPerestrello)។ គាត់ទាំងពីមានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះ ឌីហ្គូ(Diego) នៅកំឡុងឆ្នាំ១៤៨០។ មិនយូប៉ុន្មានប្រពន្ធរបស់គាត់បានស្លាប់បន្ទាប់ពីគាត់ត្រលប់ទៅអេស៉្បាញវិញហើយគាត់មានកូនប្រុសម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ហ្វើណាន់ដូ(Fernando) ជាកូនឥតខាន់ជាមួយ ប្រេត្រីស អ៊ើរីគ្វីស ឌើ អារានា (Beatriz Enriquez de Arana)។ កូឡំបូស (Columbus) បានធ្វើការសាកល្បងក្នុងការធ្វើដំណើទៅទ្វីបអាព្រិច ពីបីដងហើយបានទទួលចំនេះដឹងពីមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច (Atlantic) ដោយបានធ្វើដំណើពីភាគខាងលិចឈៀងខាងកើត ពីកោះ កាណារី (Canary)។ ការបិទផ្លូវពានិជ្ជកម្មដោយសាសនាអ៊ីស្លាមនៅចំកណ្ដាល ធ្វើឲ្យមានការពិបាកធ្វើដំណើទៅភាគខាងកើត គឺចិននិងឥណ្ឌា។ សេចក្ដីសង្ឈឹមមានតែធ្វើនាវាចរព៍ឆ្លងកាត់ជុំវិញពីភពលោកតាមមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិច (Atlantic Ocean) ឲ្យរហ័សនិងមានសុវត្តិភាព កូឡំបូស (Columbus) បាននឹងឃើញផែនការមួយដោយធ្វើដំណើតាមកប៉ាល់ពីទិសភាគខាងលិចឲ្យទៅដល់ភាគកើត។ ការប៉ាន់ស្មានរបស់គាត់ដែលផែនដីមានរាងជាស្វែគឺប្រហែល៦៣%នៃទំហំពិតរបស់វា ហើយ ចម្ងាយចន្លោះពីកោះ កាណារីទៅប្រទេសជប៉ុនប្រហែល ២.៣០០miles។ មានអ្នកទំនាញខាងនាវាចរណ៍ដែលចូលរួមជាមួយគាត់ជាច្រើនមិនយល់ស្របតាមគាត់ហើយក៏មិនយកខ្លួនទៅប្រថុយនឹកដំណើរនាវាចរណ៍នៅសតវត្សរ៍ទី២មុនគ្រិស្ដសករាជ។ តាមការប៉ានស្មានប្រវែង មួយជុំផែនដីមានចម្ងាយប្រហែល២៥,០០០miles។ វាធ្វើឲ្យចម្ងាយចន្លោះពីកោះកាណារី (Canary) ទៅប្រទេសជប៉ុនប្រហែល១២.២០០miles។ អ្នកជំនាញទាំងនោះបដិសេធនឹងកូឡំបូស (Columbus) ពីរឿងចម្ងាយចន្លោះពីកោះកាណារី (Canary) ទៅប្រទេសជប៉ុន ហើយប្រកែកពីការធ្វើនាវាចរណ៍តាមសមុទ្រពីអ៊ីរ៉ុបទៅគឺគ្មានផ្លូវអាចទៅបានទេ។ ដំណើនាវាចរណ៍ តាមសមុទ្រលើកដំបូងទៅកាន់ពីភពលោកថ្មីបំណងរបស់កូឡំបូស (Columbus) ដែលត្រូវការកប៉ាល៣ដើម្បីធ្វើការរុករកតាមផ្លូវសមុទ្រត្រូវបានបិសេធពីស្ដាច់ប៉ទុយហ្កាល់កូឡំបូស (Columbus) បានយកគម្រោងដំបូងរបស់គាត់ទៅជេណោ(Genoa) ប្រទេសអ៊ីតាលី ហើយបន្ទាប់មកទៅ វេនិក(Venice) ប៉ុន្តែត្រូវបានបដិសេធដូចគ្នា។ បន្ទាប់មកគាត់បានធ្វើដំណើទៅប្រទេសរាជាធិបតេយ្យ អេស៉្បាញ ជួបជាមួយនឹង អ៊ីសាបែលឡា (Isabella) នៅ ខាស្ទីល(Castille) និង ហ្វើណាន់ដូ(Ferdinand) នៅ អារ៉ាហ្កន (Aragon) ក្នុងឆ្នាំ១៤៨៦។ អ្នកជំនាញខាងនាវាចរពណ៍របស់គាត់ក៏មានការមិនទុកចិត្តនូវរឿងដែលគាត់គិតនេះដែរ ហើយកូឡំបូស (Columbus) ក៏បានប្រកែកដោះស្រាយពីរឿងនេះ។ ទោះជាគំនិតរបស់គាត់យ៉ាងណាក៏ដោយក៏មានការជួយពីព្រះរាជា សម្រាប់រក្សាថ្លៃឈ្នួលរបស់កូឡំបូស (Columbus)។ តែការផ្ដោតសំខាន់របស់ពួកគេគឺនៅតែសង្គ្រាមជាមួយសាសនាអ៊ីស្លាម ហើយកូឡំបូស (Columbus)មានតែរង់ចាំ។កូឡំបូស (Columbus) នៅតែបន្តបញ្ចុះបញ្ចូលស្ដេចនៅរាជវាំង បន្ទាប់ភ្លាមៗនោះទាហានអេស៉្បាញបានចាប់ខ្លួន គាត់នៅតំបន់ការពាររបស់សាសនាមូស្លីមនៅ ក្រាណាដា (Granada) ក្នុងខែមករាឆ្នាំ១៩៤២ ហើយស្ដេចបានយល់ព្រមផ្ដល់ទុនសម្រាប់បេសកកម្មរបស់គាត់។ នៅខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៤២កូឡំបូស (Columbus)បានចាកចេញពីអេស៉្បាញពី សាន់តាម៉ារី(Santa Maria) ជាមួយ ភីនតា និង នីណា លើផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយ។ បន្ទាបពី៣៦ថ្ងៃនៃការចេញដំណើរបស់គាត់ កូឡំបូស (Columbus) និងកម្មករក្នុងកប៉ាល់ បានឈានជើងដល់ កោះមួយដែលជាកោះប៉ាហាម៉ាស (Bahamas) បច្ចុប្បន្ន ហើយកំពុងទាមទាកោះនេះឲ្យទៅជាអេស៉្បាញ នៅទីនោះគាត់ជួបរឿងគួឲ្យខ្មាសមួយនៅទីនេះ ប៉ុន្តែវាជាក្រុមមួយនៃដែនដីកំណើតដែលប្រកបដោយមិត្តភាព វាជាកន្លែងមួយ ជាអ្នកដែលបើកពាណិជ្ជកម្មនៃការផ្លាស់ប្ដូរកែវ គ្រាប់អង្កាំ បាល់សំឡី សេក នឹង លំពែង តាមទូកក្ដោង អ្នកនៅទ្វីបអ៊ីរ៉ុបបានសង្គេតឃើញអ្នកនៅទីនេះមានការពាក់ តុបតែង ពីរបស់ ធ្វើពីមាស បន្តិចបន្ទួចផងដែរ។ កូឡំបូស (Columbus) និងគ្នារបស់គាត់បានបន្តរការធ្វើដំណើរបស់ពួកគេទៀត។ ទៅមើលកោះ គុយបា (Cuba) និង ហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola) សព្វថ្ងៃគឺ ហៃទី (Haiti) និង សាធារណៈរដ្ឋ ដូមីនីកា(Dominican Republic) ហើយពួកគេបានជួបជាមួយមេដឹកនាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់កំណើតនោះ។ នៅក្នុងកំឡុងពេលនោះដែរ សាន់តា ម៉ារី (Santa Maria) ត្រូវបានចុះចតនៅច្រាំង ហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola)។ ជាមួយនឹងការជួយពីអ្នកនៅលើកោះ កូឡំបូស (Columbus) និងក្រុមរបស់គាត់បានតាំងទីលំនៅ វីឡា ឌើ លា ណាវីដាដ(Villa de la Navidad) "Christmas Town" ជាមួយនឹងឈើកប៉ាល់។ បុរស៣៩នាក់បានស្នាក់និង តាំងទីលំនៅនៅពីខាងមុខ។ ជំនឿជាក់នៃការរុករករបស់គាត់បានមកដល់ទ្វីបអាស៊ី ហើយសង់ផ្ទះរបស់គាត់ដោយប្រើទូកក្ដោងចំនួន២។ គ្រាបន្ទាប់នៃដំណើនាវាចរណ៍លើសមុទ្រការត្រលប់មកប្រទេសអេស៉្បាញវិញនៅក្នុងឆ្នាំ១៤៩៣ កូឡំបូស (Columbus) បានផ្ដល់ការទុកចិត្ត ដោយនិយាយរាយការណ៍បំផ្លើសបន្តិចបន្ទួច និង ទទួលបានភាពកក់ក្ដៅពីព្រះរាជា។ នៅក្នុងឆ្នាំដដែរគាត់បានធ្វើបេសកកម្មជាលើកទីពីរ ដើម្បីរុករកកោះបន្ថែមទៀតនៅសមុទ្រ កាលីបង់(Caribbean Ocean)។ ការមកដល់ហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola)ខាងលើនេះ កូឡំបូស (Columbus) និង កម្មករក្នុងកប៉ាល់របស់គាត់បានស្វែងរកឃើញនូវភូមិស្ថាន ណាវីដាដ (Navidad) ដែលធ្លាប់បានបំផ្លាញដោយការសម្លាប់រង្គាលពីនាវឹកកប៉ាល។ វាជាបំណងរបស់ម្ចាស់ស្ដ្រី មានគំនិតចង់អមនុស្ស ដែលជាអ្នកបង្កើតរបបទាសភាព និងការមើលងាយមើលថោក។ ហើយកូឡំបូស (Columbus) បានបង្កើតនយោបាយពលកម្មការងារ នៅស្រុក កំណើតនោះបង្កើតភូមិស្ថាននេះឡើងវិញនិងដើម្បីរុករកមាស ដោយមានជំនឿថាវានឹងភស្ដុតាងនៃវត្ថុមានតម្លៃ។ ការខំប្រឹងប្រែងរបស់គាត់បង្កើតបានជាផលរួមតូចមួយ នៃមាស និង សេចក្ដីស្អបខ្ពើមដ៏ធំមួយពីសំណាក់ប្រជាជនកំណើតនៅទីនោះ។ មុនពេលគាត់ត្រលប់មកអេស៉្បាញវិញ កូឡំបូស (Columbus) បានបាត់បង់ប្អូនប្រុសរបស់គាត់ បាថូឡូមេវ(Bartholomew) និង ឌីហ្កូ(Diego) ទៅដឹកនាំភូមិស្ថាន ហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola)។ ហើយគាត់ ធ្វើនាវាចរណ៍មិនបង្អន់ជុំវិញកោះ ការីប ប៊ីន(Caribbean) ដ៏ធំឆ្ងាយជាងការគិតរបស់គាត់ គាត់បានរកឃើញកោះ ដែលជារបស់ប្រទេសចិន។ វាមិនមែន ការធ្វើនាវាចរណ៍លើកទី៣ ដែលកូឡំបូស (Columbus) មកដល់កន្លែងពិតមួយនៃការរុករកទន្លេ អូរីណូកូ(Orinoco) បច្ចុប្បន្នគឺ វីនេស៊ូអេឡា (Venezuela)។ ភ័ព្វអាក្រក់អ្នកគ្រប់គ្រងនៅភូមិស្ថានហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola) ដោយធ្វើឲ្យរឿងកាន់តែធំឡើងៗនូវចំនុចដ៏ចចេស ជាមួយនឹងការតាំងលំនៅ ពួកគេបានយល់ខុសចំពោះកូឡំបូស (Columbus) ហើយប្ដឹងតវ៉ាពីទ្រព្យសម្បត្តិនិង មិនសុខចិត្តពីភាពខ្វះដឹកនាំនៃប្អូនប្រុសរបស់គាត់។ បន្ទាប់មកប្រទេសអេស៉្បាញបានផ្ញើអ្នករាជកា មកជួបនឹងកូឡំបូស (Columbus) នឹងបានឲ្យដកហូតអំនាចរបស់គាត់។ គាត់បានត្រលប់មកប្រទេសអេស៉្បាញវិញដោយជាប់ច្រវាក់នៅមុខព្រះ ហើយត្រូវបានចោទប្រកាន់ ប៉ុន្តែ កូឡំបូស (Columbus) បានបាត់បង់ងារជាអភិបាលនៃប្រទេសឥណ្ឌានឹងសម្រាប់ពេលជាច្រើននៃការបង្កើនទ្រព្យសម្បត្តិរហូតដល់ការធ្វើនាវាចរណ៍លើសមុទ្ររបស់គាត់ ស្ដេចដែលគួរឲ្យជឿជាក់ ហ្វើឌីណាន់(Ferdinand) បានឲ្យកូឡំបូស (Columbus) ដែលធ្វើនាវាចរម្ដងទៀតហើយគាត់សន្យាថា អាចនាំយកនូវទ្រព្យសម្បត្តិជាច្រើនមកវិញ។ កូឡំបូស (Columbus) បានធ្វើនាវាចរណ៍ជាលើកចុងក្រោយរបស់កាត់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៥០២ ទៅទិសខាងកើតដល់ឆ្នេនៃអាមេរិកកណ្ដាល។ ក្នុងស្វែងរកមិនទទួលជោគជ័យសម្រាប់ការស្វែងរកផ្លូវទៅសមុទ្រឥណ្ឌា។ ព្យុះបានបក់កប៉ាល់របស់គាត់ នាវឹក នឹងកម្មករកប៉ាល់ឲ្យទៅដល់លើកោះមួយនៃ គុយបា។ ក្នុងពេលនោះដែរ តំបន់នៅលើកោះ ស្ពានៀដ (Spaniards) ខ្វះខាតវិធីព្យាបាល និង មានការបញ្ហារឿងមាស ហើយបដិសេធមិនផ្ដល់អាហាឲ្យពួកគេ។ ក្នុងការនឹងឃើញកូឡំបូស (Columbus) បានពិគ្រោះនឹងបង្កើតផែនកាមួយឈ្មោះថាភូនីស (Punish) អ្នកនៅលើកោះបាននិយាយពីព្រះចន្ទ។ នៅថ្ងៃទី២៩ខែកុម្ភៈឆ្នាំ១៥០៤ មានសូគ្រាសដោយធម្មជាតិ មានភាពគ្រប់គ្រាន់ដើម្បី ពានិជ្ជកម្មម្ដងទៀតជាមួយស្ពានៀដ (Spaniards)។ ក្រុមជួយសង្គ្រោះដែលព្រះរាជាហ៊ីស៉្បានីអូឡា(Hispaniola) បញ្ជូនមកបានមកដល់នៅខែ មិថុនា ហើយកូឡំបូស (Columbus) និងគ្នារបស់គាត់បានត្រលប់ទៅអេស៉្បាញវិញនៅខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ១៥០៤។ កេរ្ដិ៍ឈ្មោះរួមបញ្ចូលគ្នាក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំនៅសល់នៃជីវិតរបស់គាត់ កូឡំបូស (Columbus) ព្យាយាមបិតបាំងការអាប់អោនកេរ្ដិ៍ឈ្មោះហើយនៅ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៥០៥ គាត់អាចរកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គាត់បានមកវិញខ្លះតែគាត់មិនអាចស្ដារកេរ្ដិ៍ឈ្មោះគាត់មកវិញបានទេ ហើយគាត់បានស្លាប់ក្នុង ថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៥០៦ ដោយគាត់នៅតែគិតថាគាត់បានរកឃើញផ្លូវទៅកាន់អាស៊ី។កេរ្ដិ៍ដំណែររបស់កូឡំបូស (Columbus)ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលគ្នាតែមួយ។ ការជឿជាក់របស់គាត់ត្រឹមត្រូវដោយការុករករបស់គាត់គឺធ្វើឲ្យទ្វីបអាមេរិកក្លាយជាអាណានិគមន៍របស់អ៊ីរ៉ុប ហើយអ៊ីរ៉ុបបានបំផ្លាញប្រជាជនដើមនៃនៅលើកោះនេះ។ ដោយដៃតែមួយ គាត់មិនបានស្វែងរកសម្រេចនូវអ្វីដែលក្រៅពីនេះគឺ ផ្លូវទៅកាន់អាស៊ី នឹង អ្វីដែលនៅសល់ត្រឹមតែសន្យា។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយអ្វីដែលកូឡំបូស (Columbus)បានផ្លាសប្ដូរ គឺបេសកកម្មដែលជាសញ្ញាបង្ហាញដល់មនុស្សជាច្រើន រុក្ខជាតិ សត្វ នឹង ទំនៀមទំលាប់ដ៏មានឥទ្ធិពលខ្លាំក្លា នឹងរាល់អ្វីគ្រប់យ៉ាងនៅលើផែនដី។ សេះមកពីអ៊ីរ៉ុបបានអនុញ្ញាតដោយកុលសម្ព័នជនជាតិដើមអាមេរិកនៅតំបន់ដ៏ធំទូលាយនៃអាមេរិកខាងជើង ហើយនាំទៅកាន់ជីវិតរស់រវើក។ អាហារពីអាមេរិកដូចជាដំឡូងបារាំង ប៉េងប៉ោះ នឹងពោត ទៅជាអាហាសំខាន់របស់អ៊ីរ៉ុបនឹងបានជួយបង្កើនការចូលចិត្ត។ ស្រូវសាលីមកពីអ៊ីរ៉ុបនឹងពិភពលោកដ៏ចាស់ផ្លាស់ប្ដូរប្រភពអាហាយ៉ាងរហ័សនៅអាមេរិក។ កាហ្វេមកពីអាព្រិចនឹងស្ករអំពៅមកពីអាស៊ីក្លាយជាកសិដ្ធានលុយដ៏ធំនៅប្រទេសក្នុងអាមេរិកឡាទិន។ ការផ្លាស់ប្ដូរក៏បានបង្កើតជម្ងឺនៅអឌគោលទាំងពីផងដែរ គំនិតដ៏មានប្រសិទ្ធភាពគឺធំធេងនៅអាមេរិក។ ជម្ងឺអុតស្វាយ មកពីពិភពលោកចាស់បានបំផ្លាញប្រជាជនដើមរាប់អាមេរិកលាននាក់ក្នុងចំណោមប្រជាជនទាំងអស់។ ជម្ងឺនេះវាពិសេសលើសពីការគាបសង្កត់ពីពួកអ៊ីរ៉ុបទៅលើអាមេរិក។ គុណប្រយោជន៍ដ៏ធំលើសលប់នៃការផ្លាស់ប្ដូរទៅជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃអ៊ីរ៉ុប នឹងជាចុងក្រោយគឺការចាប់ផ្ដើមនៃពិភពលោក។ អាមេរិកបានផ្លាសប្ដូរជារៀងរហូតហើយភាពរំភើបញ៉ាប់ញ័រមួយនឹងទំនៀមទំលាប់គហិបតីនៃអរីយធម៌ជនជាតិដើមអាមេរិកគឺមិនបានផ្លាស់ប្ដូរទេ។ តែវាបាត់បង់ហើយវាបដិសេធនឹងពិភពលោកនូវការមិនដឹងនៃជីវៈភាពរស់នៅរបស់ពួកគេ។
Popular culture.jpg) Columbus, an important historical figure, has been depicted in fiction, cinema and television, and in other media and entertainment, such as stage plays, music, cartoons and games.
ReferencesFootnotes
Bibliography
External links
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
