បញ្ញាសិប្បនិម្មិត

បញ្ញាសិប្បនិម្មិត (អង់គ្លេស: artificial intelligence) ឬហៅថា AI គឺជាភាពវៃឆ្លាតរបស់ម៉ាស៊ីន ឬ សូហ្វវែរ ដែលផ្ទុយពីភាពវៃឆ្លាតរបស់ភាវៈមានជីវិតដទៃទៀតជាពិសេសគឺមនុស្ស។ វាជាមុខវិជ្ជាសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រកុំព្យូទ័រដែលអភិវឌ្ឍ និងសិក្សាអំពីម៉ាស៊ីនឆ្លាតវៃ។ ម៉ាស៊ីនបែបនេះអាចត្រូវបានគេហៅថា AIs។

បច្ចេកវិទ្យា AI ត្រូវបានគេប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅទូទាំងវិស័យឧស្សាហកម្ម រដ្ឋាភិបាល និងវិទ្យាសាស្ត្រ។ ការប្រើប្រាស់ល្បីល្បាញមួយចំនួនមានដូចជា៖ ម៉ាស៊ីនស្វែងរកគេហទំព័រ (ឧ. Google Search ) ប្រព័ន្ធណែនាំ (ប្រើដោយ YouTube, Amazon និង Netflix ) ការទំនាក់ទំនងតាមរយៈការនិយាយរបស់មនុស្ស (ដូចជា Google Assistant, Siri, និង Alexa ), រថយន្តបើកបរដោយខ្លួនឯង (ឧទាហរណ៍ Waymo ) ឧបករណ៍បង្កើតនិងច្នៃប្រឌិត (ChatGPT) ការលេងនិងការវិភាគនៅក្នុងហ្គេមយុទ្ធសាស្ត្រ (ដូចជា អុក និង Go)។^[១]

លោក Alan Turing គឺជាមនុស្សដំបូងគេដែលធ្វើការស្រាវជ្រាវយ៉ាងច្រើននៅក្នុងវិស័យដែលគាត់ហៅថា បញ្ញាម៉ាស៊ីន (machine intelligence)។ ^[២] បញ្ញាសិប្បនិម្មិតត្រូវបានរកឃើញជាផ្នែកសិក្សាមួយនៅឆ្នាំ 1956។ ^[៣] វិស័យនេះបានជួបនូវគំនិតសុទិដ្ឋិនិយមជាច្រើន ^{[៤] [៥]} បន្តបន្ទាប់ដោយរយៈពេលនៃការខកចិត្ត និងការបាត់បង់មូលនិធិ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា រដូវរងា AI ។ ^{[៦] [៧]} ការផ្តល់មូលនិធិ និងការប្រាក់បានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងបន្ទាប់ពីឆ្នាំ 2012 នៅពេលដែលការសិក្សាស៊ីជម្រៅ (deep learning) មានសមត្ថភាពលើសពីបច្ចេកទេស AI ពីមុនទាំងអស់ ^[៨] និងបន្ទាប់ពីឆ្នាំ 2017 ហេតុការណ៍នេះកើតឡើងដូចគ្នាចំពេាះ​ transformer architecture ។^[៩] នេះបាននាំឱ្យឈានទៅដល់ និទាឃរដូវ AI នៃដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 2020 ជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុន សាកលវិទ្យាល័យ និងមន្ទីរពិសោធន៍ជាច្រើននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើតរបបគំហើញសំខាន់ៗនៅក្នុងវិស័យបញ្ញាសិប្បនិម្មិត។^[១០]

កំណើននៃការប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិតក្នុងសតវត្សទី 21 កំពុងជះឥទ្ធិពលដល់ការផ្លាស់ប្តូររបស់សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច ឆ្ពោះទៅរកការបង្កើនស្វ័យប្រវត្តិកម្ម ការសម្រេចចិត្តផ្អែកលើទិន្នន័យ និង ការរួមបញ្ចូលប្រព័ន្ធ AI ទៅក្នុងផ្នែកផ្សេងៗនៃជីវិត ដែលប៉ះពាល់ទៅដល់ទីផ្សារការងារ ការថែទាំសុខភាព រដ្ឋាភិបាល ឧស្សាហកម្ម និងវិស័យអប់រំ។ នេះបង្កើតជាសំណួរអំពីផលប៉ះពាល់ខាងសីលធម៌និងហានិភ័យនៃ AI ដែលជំរុញឱ្យមានការពិភាក្សាអំពីគោលនយោបាយបទប្បញ្ញត្តិ ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាពនិងអត្ថប្រយោជន៍នៃបច្ចេកវិទ្យា។^[១១]

1. ↑ "AlphaGo – Google DeepMind". Archived from the original on 10 March 2016.
2. ↑ Copeland, J., រៀ. (2004) (ជាen). The Essential Turing: the ideas that gave birth to the computer age. Oxford, England: Clarendon Press. ល.ស.ប.អ. 0-19-825079-7. 
3. ↑ Dartmouth workshop: • Russell & Norvig (2021, p. 18) • McCorduck (2004, pp. 111–136) • NRC (1999, pp. 200–201) The proposal: •McCarthy et al. (1955)
4. ↑ Successful programs the 1960s:
5. ↑ Funding initiatives in the early 1980s: Fifth Generation Project (Japan), Alvey (UK), Microelectronics and Computer Technology Corporation (US), Strategic Computing Initiative (US): • McCorduck (2004, pp. 426–441) • Crevier (1993, pp. 161–162, 197–203, 211, 240) • Russell & Norvig (2021, p. 23) • NRC (1999, pp. 210–211) • Newquist (1994, pp. 235–248)
6. ↑ First AI Winter, Lighthill report, Mansfield Amendment • Crevier (1993, pp. 115–117) • Russell & Norvig (2021, pp. 21–22) • NRC (1999, pp. 212–213) • Howe (1994) • Newquist (1994, pp. 189–201)
7. ↑ Second AI Winter: • Russell & Norvig (2021, p. 24) • McCorduck (2004, pp. 430–435) • Crevier (1993, pp. 209–210) • NRC (1999, pp. 214–216) • Newquist (1994, pp. 301–318)
8. ↑ Deep learning revolution, AlexNet: • Goldman (2022) • Russell & Norvig (2021, p. 26) • McKinsey (2018)
9. ↑ Toews, Rob (3 September 2023). "Transformers Revolutionized AI. What Will Replace Them?". Forbes. Retrieved 8 December 2023.
10. ↑ Frank, Michael (22 September 2023). "US Leadership in Artificial Intelligence Can Shape the 21st Century Global Order". The Diplomat. Retrieved 8 December 2023. Instead, the United States has developed a new area of dominance that the rest of the world views with a mixture of awe, envy, and resentment: artificial intelligence... From AI models and research to cloud computing and venture capital, U.S. companies, universities, and research labs – and their affiliates in allied countries – appear to have an enormous lead in both developing cutting-edge AI and commercializing it. The value of U.S. venture capital investments in AI start-ups exceeds that of the rest of the world combined.
11. ↑ Artificial general intelligence: • Russell & Norvig (2021, pp. 32–33, 1020–1021) Proposal for the modern version: • Pennachin & Goertzel (2007) Warnings of overspecialization in AI from leading researchers: • Nilsson (1995) • McCarthy (2007) • Beal & Winston (2009)