ផារិស៊ី

ផារិស៊ី (អង់គ្លេស: Pharisees /ˈfærəˌsiːz/) ជានិកាយមួយនៅក្នុងសាសនាយូដា ដែលកាន់តាមច្បាប់ផ្សេងៗ និងទំនៀមទម្លាប់របស់ចាស់បុរាណ។

នៅសម័យកាលខុសៗគ្នា ផារិស៊ីជាគណបក្សនយោបាយមួយ ជាចលនាសង្គមមួយ និងជាក្រុមមនុស្សមួយក្រុមដែលមានគំនិតដូចគ្នានៅក្នុងទឹកដីដ៏វិសុទ្ធ។^[១]

ពួកផារិស៊ីជឿលើច្បាប់តូរ៉ាដែលគេនិយាយតៗគ្នា ជឿលើគម្ពីរព្យាការី សំណេរផ្សេងៗ និងជឿថាមានការរស់ឡើងវិញពីសេចក្ដីស្លាប់។^[២][៣]

ក្រៅពីប្រវត្តិសាស្ត្រ និងអក្សរសាស្ត្រយូដា ផារិស៊ីត្រូវបានគេឃើញនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ជាពួកអ្នកដែលប្រឆាំងនឹងយ៉ូហានអ្នកធ្វើពិធីជ្រមុជទឹក និងព្រះយេស៊ូវ។^[៤] មានឯកសារយោងមួយចំនួនទៀតដែរ នៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ដែលបញ្ជាក់ថាសាវ័កប៉ូលគឺជាផារិស៊ី។^{[៥][៦][៧][៨][៩][១០][១១][១២][១៣][១៤]}

ក្រោយពីបានវាយឈ្នះកងកម្លាំងស៊ីលូស៊ីត ចន ហ៊ីកានុសក្មួយប្រុសរបស់យូដាស ម៉ាកាបូស បានបង្កើតរាជាធិបតេយ្យថ្មីមួយ ដោយមានបូជាចារ្យជាអ្នកដឹកនាំ គឺគាត់បានបង្កើតរាជ្យវង្សហាសម៉ូនាន ក្នុងឆ្នាំ១៥២មុន គ.ស។ ពួកបូជាចារ្យមានសិទ្ធិអំណាចទាំងខាងនយោបាយ ទាំងខាងសាសនា។

គណបក្សផារិស៊ី ("ក្រុមផ្ដាច់ខ្លួន") បានកើតចេញពីក្រុមគ្រូវិន័យ និងពួកបណ្ឌិត។ ឈ្មោះផារិស៊ីនេះមកពីភាសាហេព្រើរ និងភាសាអើរ៉ាម parush or parushi, ដែលមានន័យថា "អ្នកដែលត្រូវបានញែកចេញ" គឺសំដៅទៅលើការញែកចេញពីពួកសាសន៍ដទៃ (ពួកអ្នកដែលគ្មានពិធីសាសនាបរិសុទ្ធ ឬពួកយូដាដែលគ្មានសាសនា)^[១៥] ក្នុងនិកាយផ្សេងៗរបស់ពួកយូដា ផារិស៊ីមានសកម្មភាពតាំងពីពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី២មុន គ.ស រហូតដល់ការបំផ្លាញព្រះវិហារក្នុងឆ្នាំ៧០។^[១៦] កត្តាមួយក្នុងចំណោមកត្តាជាច្រើនទៀតដែលបង្ហាញឲ្យឃើញថាផារិស៊ីខុសពីក្រុមផ្សេងទៀត មុនមានការបំផ្លាញព្រះវិហារ គឺជំនឿរបស់ពួកគេ ដែលពួកយូដាទាំងអស់ត្រូវតែកាន់តាមក្រឹត្យវិន័យបរិសុទ្ធ (ដែលត្រូវអនុវត្តចំពោះការថ្វាយបង្គំនៅក្នុងព្រះវិហារ) នៅក្រៅព្រះវិហារ។ យ៉ាងណាមិញ ភាពខុសប្លែកគ្នាយ៉ាងខ្លាំងគឺការប្រកាន់ខ្ជាប់ជានិច្ចរបស់ពួកផារិស៊ីនូវក្រឹត្យវិន័យ និងទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រជាជនយូដា។ យ៉ូសែបភូសបានបញ្ជាក់ថា ពួកផារិស៊ីត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកំពូលអ្នកជំនាញ និងជាអ្នកបរិយាយយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ខាងក្រឹត្យវិន័យយូដា។

យ៉ូសែបភូសបញ្ជាក់ថាផារិស៊ីបានទទួលការគាំទ្រ និងមេត្រីភាពពីប្រជាជនធម្មតា ខុសពីពួកអធិបតីសាឌូស៊ីជាពួកអ្នកដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងពួកអ្នកដឹកនាំ។ ខុសពីពួកសាឌូស៊ីដែលជាពួកអភិជនដែលប្រកាន់យករបបរាជាធិបតេយ្យ ជាទូទៅពួកផារិស៊ីជាអ្នកដែលមិនតាមតែគោលគំនិតណាមួយឡើយ។ ពួកគេមានប្រជាប្រិយភាព និងមានលក្ខណៈប្រជាធិបតេយ្យជាងពួកសាឌូស៊ី។^{[១៧][១៨][១៩][២០][២១][២២][២៣][២៤][២៥][២៦][២៧][២៨][២៩][៣០][៣១][៣២][៣៣][៣៤][៣៥][៣៦][៣៧][៣៨][៣៩][៤០][៤១][៤២][៤៣][៤៤][៤៥][៤៦][៤៧][៤៨][៤៩][៥០][៥១]}

ផារិស៊ីមានឃើញនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ដែលពួកគេមានជម្លោះជាមួយគ្នាឯង និងយ៉ូហានអ្នកធ្វើពិធីជ្រមុជទឹក^[៤] ព្រមទាំងព្រះយេស៊ូវ ដោយសារនីកូដេមអ្នកផារិស៊ី(យ៉ូហាន ៣:១) ជាមួយយ៉ូសែបអ្នកអើរីម៉ាថេបានកប់ព្រះសពព្រះយេស៊ូវ ទាំងប្រថុយជីវិតយ៉ាងខ្លាំង។ លោកកាម៉ាលា ជារ៉ាប៊ីដែលគេគោរពយ៉ាងខ្លាំង និងជាអ្នកការពារពួកសាវ័ក ក៏ជាផារិស៊ីដែរ ហើយយោងតាមទំនៀមទម្លាប់គ្រីស្ទានមួយចំនួន គឺគាត់បានក្លាយជាគ្រីស្ទានដោយសម្ងាត់។^[៥២]

មានឯកសារយោងមួយចំនួននៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ដែលបញ្ជាក់ថាសាវ័កប៉ូលជាផារិស៊ី មុនគាត់ក្លាយជាគ្រីស្ទាន^[៥] ហើយមានសមាជិកផ្សេងទៀតរបស់និកាយផារិស៊ីបានក្លាយជាគ្រីស្ទានដែរ (កិច្ចការ ១៥:៥)។ មានសមាជិកខ្លះពីក្រុមរបស់លោកប៉ូល បានប្រកែកថាសាសន៍ដទៃដែលត្រឡប់មកជាគ្រីស្ទាន ត្រូវតែទទួលពិធីកាត់ស្បែក ហើយកាន់តាមក្រឹត្យវិន័យរបស់ម៉ូសេ។^[៥៣]

ព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ជាពិសេសកណ្ឌគម្ពីរម៉ាថាយ ម៉ាកុស និងលូកា បានបង្ហាញឲ្យឃើញថាពួកមេដឹកនាំផារិស៊ីតែងតែគិតអំពីច្បាប់ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស (ជាពិសេសច្បាប់ស្ដីអំពីភាពបរិសុទ្ធ) ខុសពីព្រះយេស៊ូវដែលព្រះអង្គតែងតែគិតអំពីសេចក្ដីស្រឡាញ់របស់ព្រះជាង។ ផារិស៊ីមិនរាប់រកមនុស្សបាបទេ រីឯព្រះយេស៊ូវវិញ ព្រះអង្គស្វែងរកមនុស្សបាប។^{[៥៤][៥៥][៥៦]}

តាមរយៈព្រះគម្ពីរយើងឃើញថាព្រះយេស៊ូវបានប្រកាសថាបាបរបស់មនុស្សស្លាប់មួយចំហៀងខ្លួនត្រូវបានលើកលែងទោស ហើយពួកផារិស៊ីហៅការនោះថាជាការប្រមាថព្រះ។ នៅក្នុងរឿងនេះ ព្រះយេស៊ូវបានប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់ថា ព្រះអង្គគ្មានអំណាចលើកលែងទោសបាប ហើយក៏គ្មានអំណាចប្រោសមនុស្សឲ្យជាដែរ។ គ្រីស្ទានជាច្រើនបកស្រាយពាក្យឧបមាស្ដីអំពីមនុស្សស្លាប់មួយចំហៀងខ្លួន ដោយបង្ហាញថាបទបង្រៀនរបស់ពួកផារិស៊ី ដែលមនុស្សជាអ្នកបង្កើត បានធ្វើឲ្យពួកគេទៅជាខ្វាក់ភ្នែក និងមានចិត្តរឹង ដោយសារពួកគេមានៈក្នុងការបដិសេធមិនព្រមជឿសិទ្ធិអំណាចរបស់ព្រះអង្គ។

យោងតាមអ្វីដែលពួករ៉ាប៊ីបានកត់ត្រា ប្រវត្តិវិទូមួយចំនួនបានបញ្ជាក់ថាអ្វីដែលព្រះយេស៊ូវបានធ្វើ មានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នា ហើយស៊ីគ្នានឹងជំនឿ និងការអនុវត្តរបស់ពួកយូដា គឺថាជាធម្មតាជំងឺផ្សេងមានការពាក់ព័ន្ធនឹងបាប ហើយការប្រោសឲ្យជាមានការពាក់ព័ន្ធនឹងការអត់ទោស។^{[៥៧][៥៧]} យោងតាមព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ពួកផារិស៊ីចង់ដាក់ទោសព្រះយេស៊ូវ ដោយសារព្រះអង្គប្រោសមនុស្សស្វិតដៃឲ្យជានៅថ្ងៃសប្ប័ទ។ គ្មានច្បាប់ណាមួយរបស់ពួករ៉ាប៊ី ដែលអាចបញ្ជាក់ថាព្រះយេស៊ូវបានធ្វើអ្វីខុសនឹងថ្ងៃសប្ប័ទឡើយ។^[៥៨]

បណ្ឌិតមួយចំនួនជឿថាព្រះបន្ទូលនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីដែលប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងនឹងពួកផារិស៊ី ត្រូវបានសរសេរឡើងក្រោយពីការបំផ្លាញព្រះវិហាររបស់ហេរ៉ូឌកក្នុងឆ្មាំ៧០។^{[៥៩][៦០]} ក្រោយពីមានការបំផ្លាញព្រះវិហារមក មានតែសាសនាគ្រីស្ទ និងលទ្ធិផារិស៊ីប៉ុណ្ណោះដែលនៅសល់ ហើយភាគីទាំងពីរនេះប្រឆាំងគ្នាមួយរយៈខ្លី រហូតដល់ផារិស៊ីបានក្លាយជាអ្នកមានឥទ្ធិពលខ្លាំងនៅក្នុងសាសនាយូដា។ នៅពេលពួកយូដាជាច្រើនមិនព្រមកែប្រែចិត្តជឿព្រះយេស៊ូវ គ្រីស្ទានជាច្រើនបានងាកទៅផ្សព្វផ្សាយដល់សាសន៍ដទៃវិញ។^[៦១] គ្រីស្ទានជាច្រើនត្រូវតែពន្យល់ថាហេតុអ្វីបានជាពួកអ្នកដែលបានកែប្រែចិត្តជឿព្រះយេស៊ូវ ត្រូវតែស្ដាប់ពួកគេជាជាងស្ដាប់ពួកយូដាដែលមិនជឿព្រះយេស៊ូវ ហើយត្រូវតែពន្យល់ពួកអ្នកដែលបានកែប្រែចិត្តទាំងនោះ កុំឲ្យចូលរួមជាមួយយូដាដែលបះបោរប្រឆាំងនឹងសិទ្ធិអំណាចរ៉ូម និងសិទ្ធិអំណាចទូទៅ។^[៦២]

• Baron, Salo W. A Social and Religious History of the Jews Vol 2.
• Boccaccini, Gabriele 2002 Roots of Rabbinic JudaismISBN 0-8028-4361-1
• Bruce, F.F., The Book of Acts, Revised Edition (Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1988)
• Cohen, Shaye J.D. 1988 From the Maccabees to the MishnahISBN 0-664-25017-3
• Fredriksen, Paula 1988 From Jesus to ChristISBN 0-300-04864-5
• Gowler, David B. 1991/2008 Host, Guest, Enemy, and Friend: Portraits of the Pharisees in Luke and Acts (Peter Lang, 1991; ppk, Wipf & Stock, 2008)
• Halevi, Yitzchak Isaac Dorot Ha'Rishonim (Heb.)
• Neusner, Jacob Torah From our Sages: Pirke AvotISBN 0-940646-05-6
• Neusner, Jacob Invitation to the Talmud: a Teaching Book (1998)ISBN 1-59244-155-6
• Roth, Cecil A History of the Jews: From Earliest Times Through the Six Day War 1970ISBN 0-8052-0009-6
• Schwartz, Leo, ed. Great Ages and Ideas of the Jewish PeopleISBN 0-394-60413-X
• Segal, Alan F. Rebecca's Children: Judaism and Christianity in the Roman World, Harvard University Press, 1986,ISBN 0-674-75076-4
• Sacchi, Paolo 2004 The History of the Second Temple Period, London [u.a.] : T & T Clark International, 2004,ISBN 9780567044501