ភាសាទំពួន

ទំពួន ជាភាសា ជនជាតិដើមភាគតិចទំពួន នៅតំបន់ភ្នំនៃ ខេត្តរតនគិរី ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ គិតត្រឹមជំរឿនឆ្នាំ ២០០៨ មានវាគ្មិន ៣១.០០០ នាក់ ដែលស្មើនឹង ២១% នៃចំនួនប្រជាជនខេត្ត។ ^[២] វាមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយ បាណា និង អាឡាក់ដែលជាភាសាទាំងបីដែលបង្កើតជាក្រុម ភាសាបាណា កណ្តាលនៅក្នុងគ្រួសារភាសា មន-ខ្មែរ តាមចំណាត់ថ្នាក់ប្រពៃណី។ ^[៣] ក្រុមចំណាត់ថ្នាក់ថ្មីៗបន្ថែមទៀតរបស់ ស៊ីដវែល ទំពួន នៅលើកម្រិតស្មើគ្នាជាមួយនឹងភាសាបាណា និង ភាសាបាណាខាងត្បូង នៅក្នុងក្រុម បាណាកណ្ដាលធំជាង។ ^[៤] ភាសាទំពួនមិនមានការសរសេរពីកំណើតទេ។ EMU International បានចាប់ផ្តើមការស្រាវជ្រាវភាសានៅឆ្នាំ 1995 ហើយបានផលិតអក្ខរក្រមដោយប្រើអក្សរខ្មែរ។ អក្ខរក្រមនេះត្រូវបានកែលម្អបន្ថែមដោយអ្នកភាសាវិទ្យាមកពី សហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិសម្រាប់កម្ពុជា (ICC) និងក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា (MOEYS)។ ^[៥] អក្សរខ្មែរដែលបានកែប្រែត្រូវបានអនុម័តដោយ MOEYS ក្នុងឆ្នាំ 2003 សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងកម្មវិធីអប់រំពីរភាសាសម្រាប់ជនជាតិទំពួន ដែលអនុវត្តដោយ ICC, UNESCO និង CARE ។ ^[៦]

ជនជាតិទំពួនភាគច្រើនរស់នៅក្នុងតំបន់ជាប់គ្នា ដែលរត់ប្រហែលខាងជើងឆៀងខាងកើត ចាប់ពីស្រុកលំផាត់ ឆ្លងកាត់បានលុង រហូតដល់ទន្លេ សាន ជិតព្រំដែនវៀតណាម។ តំបន់នេះស្ថិតនៅភាគពាយព្យនៃតំបន់ដែលរស់នៅដោយអ្នកនិយាយ ភាសាចារ៉ាយ ដែលមិនទាក់ទងគ្នាជាមួយនឹងជនជាតិទំពួនរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធ។ ប្រជាជនតិចបំផុតនៃអ្នកនិយាយទំពួនប្រហែល 400 នាក់រស់នៅចម្ងាយ 20 ម៉ាយពីខាងជើងក្រុងបានលុងចុះតាមដងទន្លេសាន ដែលបំបែកចេញពីបងប្អូនរបស់ពួកគេដោយ ព្រៅ ។ ^{[៦] [៧]}

គ្រាមភាសាចំនួនបីរបស់ទំពួនត្រូវបានកំណត់អត្តសញ្ញាណ។ ជនជាតិទំពួនដែលនិយាយនៅក្នុងតំបន់ធំបង្កើតជាគ្រាមភាសាជាមួយ ទំពួនខាងលិចនៅភាគនិរតីខ្លាំង និង ទំពួនខាងកើតរកឃើញនៅភាគខាងជើងឆៀងខាងកើត។ គ្រាមភាសាទាំងពីរនេះបង្ហាញតែភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចនៅក្នុងសូរស័ព្ទប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គ្រាមភាសាភាគខាងជើងដែលនិយាយដោយសហគមន៍តូចជាង និងដាច់ឆ្ងាយជាងនៅជិតក្រុង កៅឈួន មានភាពខុសប្លែកគ្នាច្រើនទាំងនៅក្នុងសូរសព្ទ និងវចនានុក្រម ប្រហែលជាដោយសារតែឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងពី ភាសាឡាវ ជិតខាង។ ^[៧] ជនជាតិដើមរាយការណ៍ថាគ្រាមភាសាទាំងបីគឺអាចយល់បានគ្នាទៅវិញទៅមក។ គ្រាមភាសា​ដែល​ប្រើ​សម្រាប់​ការ​ពិពណ៌នា​នេះ គឺ​ជា​ភាសា​ទំពួន​ខាង​លិច​ដែល​គេ​សិក្សា​ច្រើន​បំផុត​ដូច​និយាយ​ជុំវិញ​ក្រុង​បានលុង។

ស្រដៀងនឹងភាសាមន-ខ្មែរជាច្រើន ជនជាតិទំពួនប្រើស្រៈច្បាស់លាស់ (គំរូ) និងស្រៈស្រៈ ស្រាល ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អត្ថិភាពនៃគូតិចតួចតិចតួច ដែលភាពខុសគ្នានៃ ការចុះឈ្មោះ ឬ ការនិយាយទូរស័ព្ទ គឺជាភាពខុសគ្នាតែមួយគត់នៅក្នុងពាក្យពីរនាំឱ្យ Huffman ចាត់ថ្នាក់ទំពួន ជា "ភាសាអន្តរកាល" ជាជាងភាសាចុះឈ្មោះ។ ^[៨] ម៉្យាងវិញទៀត Crowley បានលើកឡើងពីការធ្វើ diphthongization យ៉ាងទូលំទូលាយ ជាពិសេសនៅក្នុងគ្រាមភាសាបូព៌ា ជាសញ្ញាមួយដែលថា ទំពួន បានឆ្លងផុតកម្រិតចូលទៅក្នុងប្រភេទនៃភាសាចុះឈ្មោះ ហើយអាចស្ថិតនៅក្នុងដំណើរការនៃការវិវត្តន៍ទៅដំណាក់កាលចុងក្រោយរបស់ Huffman ពោលគឺ " រៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធឡើងវិញ” ភាសាគំរូដោយខ្មែរសម័យទំនើប។ ^[៧]

ព្យញ្ជនៈទាំង 28 នៃភាសាទំពួន ត្រូវបានដាក់ក្នុងតារាងខាងក្រោម ដូចដែលបានរាយការណ៍ដោយ Crowley ។ ^[៧] ទាំងអស់អាចកើតឡើងជាព្យញ្ជនៈដំបូង ខណៈពេលដែលមានតែសូរសព្ទនៅក្នុងកោសិកាពណ៌អាចកើតឡើងជា ព្យាង្គកូដ ។

*[s] ជួនកាលកើតឡើងជាវ៉ារ្យ៉ង់ allophonic នៃព្យាង្គ-ដើម [ç]

ស្រៈរបស់ ទំពួន បង្ហាញពីភាពផ្ទុយគ្នានៃការចុះបញ្ជីពីរផ្លូវ រវាងការបញ្ចេញសំឡេងដែលធូររលុង និងកម្រិតសំឡេង ព្រមទាំងប្រវែង (រយៈពេល) កម្រិតពណ៌។ ដូចនឹងភាសាបាណាដទៃទៀតដែរ ស្រៈតានតឹងកើតឡើងញឹកញាប់ជាងស្រៈដែលធូររលុង។ ចិតសិបប្រាំភាគរយនៃពាក្យវចនានុក្រមប្រើស្រៈតានតឹង។ ^[៧] ដូចដែលអាចមើលឃើញនៅក្នុងតារាងខាងក្រោម ស្រៈត្រូវបានចែកចាយមិនស្មើគ្នា។ ជាឧទាហរណ៍ ស្រៈជិតដែលខ្ជិលខ្លី មិនមានសមមូលតានតឹងទេ។ ម្យ៉ាងទៀត មានស្រៈខ្ជិលជិតស្និទ្ធជាង បើក។ Crowley កត់សំគាល់ថាស្រៈតានតឹងបង្ហាញនិន្នាការឆ្ពោះទៅរកការបំប្លែងក្នុងចន្លោះជិត ខណៈស្រៈចំហរ វាគឺជាសំឡេងធូររលុងដែលជាពាក្យចតុកោណ ដែលជាគំរូមួយដែលត្រូវបានចងក្រងយ៉ាងល្អនៅក្នុងដំណាក់កាលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្មែរ និង ព្រៅដែលបង្ហាញថាភាសាគឺអាចធ្វើទៅបានក្នុងការវិវត្តន៍។ ដំណាក់កាលនៃការរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធឡើងវិញឆ្ងាយពីភាសាចុះឈ្មោះ។ ^[៧]

លេខនៅទំពួនមានដូចខាងក្រោម។ ^[៧] ទម្រង់ជំនួសសម្រាប់ប្រាំពីរ ប្រាំបួន និងដប់ត្រូវបានរាយការណ៍ដោយថូម៉ាស។ ^[៣]

1. ↑ Cambodia Inter-Censal Population Survey 2013 Archived 2014-02-02 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
2. ↑ Total population of 149,990 for Ratanakiri Province. "General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals" (PDF). National Institute of Statistics, Ministry of Planning. 3 September 2008.
3. ↑ ^{៣,០ ៣,១} Thomas, D. 1979, "The place of Alak, Tampuan, and West Bahnaric", in The Mon-Khmer Studies Journal, vol. 8, pp. 171-186.
4. ↑ Sidwell, Paul (2002). "Genetic classification of the Bahnaric languages: a comprehensive review." Mon-Khmer Studies: A Journal of Southeast Asian Linguistics and Languages 32: 1-24.
5. ↑ Crowley, James Dale; Vay, Tieng; Wain, Churk (2007). Tampuan Khmer English Dictionary. Phnom Penh: National Language Institute of the Royal Academy of Cambodia and EMU International. pp. 7. ល.ស.ប.អ. 0-9727182-4-9. 
6. ↑ ^{៦,០ ៦,១} Anne Thomas, Education Advisor, Ratanakiri, Cambodia; HE Chey Chap, Under-Secretary of State for Education, Cambodia; Mr. In The, Director, National NFE Department, Ministry of Education, Youth and Sport, Cambodia. "Bilingual education in Cambodia" Archived 2014-08-08 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន..
7. ↑ ^{៧,០ ៧,១ ៧,២ ៧,៣ ៧,៤ ៧,៥ ៧,៦} Crowley, J.D. 2000, "Tampuan phonology", in The Mon-Khmer Studies Journal, vol. 30, pp. 1-21.
8. ↑ Huffman, Franklin. 1976. “The Register Problem in Fifteen Mon-Khmer Languages”. Cornell University