Байыркы Египет маданияты

Байыркы Египет маданияты б. з. ч. 4-мин жылдыктын аягында, 3-мин жылдыктын башында байыркы Египет мамлекетинин түзүлүшү менен жаралып, б. з. ч. 1-миң жылдыктын орто ченине чейин созулат.

Кээде анын акыркы мезгили катары эллинисттик жана рим – византиялык доорлор (б. з. ч. 332 – б. з. 642) да эсептелген.

Байыркы Египет Маданиятынын өзгөчөлүгү анын географиялык абалына – Нил дарыясынын түшүмдүү өрөөнүнөн орун алгандыгына байланыштуу. Кулдардын күчү ири сугат системалары менен храмдарды курууга жумшалган; көптөгөн каражаттар пирамидаларды курууга сарпталган. Алардын эң чоңу – Гизадагы Хеопстун пирамидасынын (бийиктиги 146,6 м) курулушуна 30 жыл бою бир эле мезгилде 200 миң кул иштеген.

• 
  Мемфистеги ка Птаха храмы(реконструкцияланган сүрөт)
• 
  Хуфу пирамидасы
• 
  XIX кылымда тартылган сүрөттө Гизадагы Улуу Пирамида
• 
  Рамзеса II храмынын фасады

Коомдогу жетектөөчү роль бийлик төбөлдөрү менен жрецтерге таандык болгон.

Диндеги негизги салт өлгөндөрдүн денесин мумия менен катыруу, ошондой эле жаныбарларга сыйынуу эсептелген.

Байыркы Египет маданиятындагы бир өзгөчөлүгү – анын татаал иероглиф жазмасы.

• 
  Иероглифика
• 
  Иератика
• 
  Демотика
• 
  Копт жазмасы

Египетте зор колдонмо мааниге ээ болгон илимдерге (геометрия, арифметика, жөнөкөй алгебра) негиз салынган.

Адабий булактар бизге көпчүлүк учурда байыркы грек белгисиз авторлорунун чыгармалары катары жетти. Негизги адабий жанрлар: тамсилдер, насыяттар, баяндар, мифтер,жомоктор, гимндер, сыйынуулар, эпистолярдык тексттер. Диний – мифтик тексттер биздин мезгилге «Саркофагдардын тексттери», «Пирамидалардын тексттери», «Маркумдар китептери» деген жыйнактарда топтоштурулуп жетти.

Байыркы Египеттин маданияты жөнүндөгү көптөгөн маалыматтарды байыркы гректер сактап жеткиришти. Алар Байыркы Мисирди акылмандуулуктун өлкөсү деп, ал эми мисирдиктерди өздөрүнүн мугалимдери деп эсептешкен.

• Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. Философия (энциклопедиялык окуу куралы).-Б.: 2004, ISBN 9967-14-020-8