Јохан Волфанг Деберајнер

Јохан Волфанг Деберајнер Johann Wolfgang Döbereiner
Портрет на Доберајнер од 1825 г.
Роден(а)	13 декември 1780(1780-12-13) Хоф, Кнежевство Бајројт
Починал(а)	24 март 1849(1849-03-24) (возр. 68) Јена, Големо Војводство Саксонија-Вајмар-Ајзенах
Полиња	хемија
Установи	Јенски универзитет
Познат по	Деберајнерови тријади Деберајнерова ламба

Јохан Волфганг Деберајнер (германски: Johann Wolfgang Döbereiner; 13 декември 1780 – 24 март 1849) бил германски хемичар. Тој е роден во баварскиот град Хоф во семејство на кабини.

Не можејќи да си овозможи средно образование, Деберејнер внимателно се занимавал со самообразование и можел да полага испит за позицијата помошник фармацевт. За да го добие правото да управувал со аптека, во периодот од 1800 до 1803 година ги изучувал природните науки во Стразбур. По враќањето во Германија, Деберајнер не успеал да ги спроведе своите планови заради тоа што имал недостаток на средства и ограничувања на работилницата. Неговите обиди да го организира производството и продажбата на хемикалии, како и да основа образовна институција за подготовка на инженери за хемиски процеси, исто така биле неуспешни. Сепак, бројни публикации на Деберајнер за подобрување на методите за производство на разни супстанции биле прифатени од повеќе експерти. Во 1810 година тој, со помош на Јохан Волвганг Гете, бил поканет на Универзитетот Јена како професор.

Поголемиот дел од студиите на Деберајнер биле посветени на проучувањето на својствата на металите, на нивните оксиди, како и на законите кои ги регулираат промените во својствата на елементите. Во 1821 година добил оцетна киселина со оксидација на етил алкохол во присуство на платина. Во 1823 година Деберајнер публикувал резултати во кои се зборува палењето на млаз од водород кој бил насочен кон платинирана платина (или сунѓереста платина). Овие резултати, веднаш добиле високи оценки кај хемичарите. Заедно со истражувањето на Хамфри Дејви ги поставил темелите на каталитичката хемија, односно на делот од хемијата кој денес се нарекува хетерогена катализа.

Деберајнер успеал да ги утврди првите закони во промената на својствата на елементите. Тој истакна дека ако ставиме три елементи со слични хемиски својства во растечки редослед на нивните атомски маси, тогаш атомската маса на вториот (среден) елемент ќе биде еднаква на аритметичкиот просек на атомските тежини од првиот и третиот.

Во 1817 година, Деберајнер воспостави таков модел за првиата "тријада" - земноалкални метали: калциум, стронциум и бариум. Во 1829 година, откако Берцелиус ги овие наоди, Дебереинер го проширил овој принцип на други елементи, предлагајќи уште две триади (литиум, натриум, калиум и од сулфур, селен, телур). Покрај атомските маси тој, исто така, ја засновал својата класификација на аналогијата на својствата и карактеристичните својства на елементите и нивните на соединенија.

Делата на Деберајнер за систематизација на елементите првично не привлекувале внимание. Во 1840 година, Леополд Гмелин, ја проширил списокот на елементи класифицирано во тријади и покажал дека природата на нивната класификација според својствата е многу посложена од поделбата во тријади.

Деберајнер не бил само научник, туку и еминентен хемиски инженер. Тој ги проучувал процесите на боење ткива, организирал производство на скроб-сируп, ја проучувал хемиската основа на ферментација и сл. Методот на оксидирање на етил алкохолот во оцетна киселина, кои е откриен од Деберајнер , била применувана за индустриското производство на овој производ.

• Collins, P. M. D. (1986). „The Pivotal Role of Platinum in the Discovery of Catalysis“ (PDF). Platinum Metals Review. 30 (3): 141–146. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-09-24. Посетено на 2021-12-30.
• Döbereiner, Johann Wolfgang (1829). „An Attempt to Group Elementary Substances according to Their Analogies“. Annalen der Physik und Chemie. 15 (2): 301–307. Bibcode:1829AnP....91..301D. doi:10.1002/andp.18290910217.ff
• Hoffmann, Roald (Jul–Aug 1998). „Döbereiner's Lighter“. American Scientist]]. 86 (4): 326. doi:10.1511/1998.4.326. Архивирано од изворникот на 2016-11-07. Посетено на 2021-12-30.
• Hoffmann, Roald (1998). „Döbereiner's Lighter“. American Scientist. 86 (4): 326. doi:10.1511/1998.4.326. Архивирано од изворникот на March 24, 2006.
• Kauffman, George B. (1999). „Johann Wolfgang Döbereiner's Feuerzeug“. Platinum Metals Review. 43 (3).
• Kaufmann, George (1999). „From Triads to Catalysis: Johann Wolfgang Döbereiner (1780–1849) on the 150th Anniversary of His Death“. The Chemical Educator. 4 (5): 186–197. doi:10.1007/s00897990326a. S2CID 97696152.
• McDonald, Donald (1965). „Johann Wolfgang Döbereiner“ (PDF). Platinum Metals Review. 9 (4): 136–139. Архивирано од изворникот (PDF) на 2015-09-24. Посетено на 2021-12-30.
• Prandtl, Wilhelm (1950). „Johann Wolfgang Dobereiner, Goethe's Chemical Adviser“. Journal of Chemical Education. 27 (4): 176–181. Bibcode:1950JChEd..27..176P. doi:10.1021/ed027p176.
• Kimberley A. McGrath, Bridget Travers. 1999. World of Scientific Discovery. Gale Research.
• Scerri Eric. 2020, The Periodic Table: Its Story and Its Significance, 2nd edition, Oxford University Press, New York, ISBN 978-0190914363
• Биографиите на големите хемичари. Превод од тоа. edited by Bykov, Џорџ В. — М.: Мир, 1981. 320 стр.
• Volkov V. А, Vonsky E. V., Kuznetsova G. I. Извонредна хемичари на светот. — М.: стручна школа, 1991. 656 стр.
• Yablonsky G. S. Гете, Döbereiner, catalysis // Хемија и живот. 1983. Број 10. П. 76-79.

Енциклопедијата Британика 1911 на Викиизворот има текст поврзан со „Johann Wolfgang Döbereiner“.

• На Заедничката Ризница има податотеки поврзани со Јохан Wolfgang Döbereiner
• Кратка скица на историјата на хемијата.