Александар Ипсилантис

Александар Ипсилантис (грчки: Αλέξανδρος Υψηλάντης, романски: Alexandru Ipsilanti, руски: Александр Константинович Ипсиланти, 12 декември 1792 – 31 јануари 1828) бил истакнат член на фанариотската грчка фамилија Ипсиланти, руски офицер, генерал-мајор и водач на грчката националноослободителна организација Филики Етерија. Тој е познат како клучна фигура во почетокот на Грчката војна за независност против Османлиската империја во 1821 година. Неговиот живот бил обележан со воена кариера, револуционерни активности и трагичен крај.

Александар Ипсилантис е роден на 12 декември 1792 година во Цариград, тогашен главен град на Османлиската империја. Тој потекнувал од влијателната фанариотска грчка фамилија Ипсиланти, која имала значителна улога во политичкиот живот на Османлиската империја. Фанариотите биле грчки аристократи од квартот Фанар во Цариград, често назначувани за управители на Дунавските кнежевства (Влашка и Молдавија).

Александар бил син на Константин Ипсиланти (1760–1816), господар на Молдавија (1799–1802) и Влашка (1802–1806), и внук на Александар Ипсиланти Стариот, исто така господар на Влашка и Молдавија крајот на 18 век. Неговото семејство било политички активно и имало силни врски со руската аристократија.

По соборувањето на неговиот татко Константин од страна на Османлиите во 1806 година, за време на Руско-турска војна (1806-1812), семејството Ипсиланти емигрирало во Русија и се населило во Киев. Оваа преселба имала големо влијание врз Александар, кој растел во средина со силно чувство за грчки национализам и антиосманлиски настроенија.

Александар Ипсилантис се ориентирал кон воена кариера и во 1808 година стапил во Руската империјална армија. Неговата служба била обележана со храброст и брз напредок. Ипсилантис учествувал во одбрана на Русија од инвазијата на Наполеон Бонапарт во 1812 година. Се истакнал во битките кај Кластици и Полоцк, покажувајќи воена храброст.

Во 1813 година, за време на битката кај Дрезден, бил тешко ранет и ја изгубил левата рака. Истата година бил унапреден во подполковник, а подоцна во полковник. Бил одликуван со Златно оружје „За храброст“ за неговите заслуги. Во 1816 година станал аѓутант на рускиот цар Александар I, а во 1817 година бил назначен за командант на бригада во Првата хусарска дивизија. До 1820 година бил унапреден во генерал-мајор.

Александар Ипсилантис станал клучна фигура во грчкото движење за независност преку неговото лидерство во Филики Етерија (Друштво на пријателите), тајна организација основана во 1814 година во Одеса, со цел ослободување на Грција од османлиска власт.

Во април 1820 година, Ипсилантис бил избран за водач на организацијата. Тој видел можност да го искористи политичкиот хаос во Османлиската империја, особено по востанието на Али-паша Јанински, за да започне револуција. Во март 1821 година, Ипсилантис ја предводел првата фаза на Грчката војна за независност со влегување во Молдавија од руска територија. Тој издал прокламација наречена „Борете се за верата и татковината“ (грчки: Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος), повикувајќи ги христијаните во Дунавските кнежевства да се кренат против Османлиите. Сепак, неговиот план се потпирал на надежта за руска поддршка, која не се остварила, бидејќи царот Александар I одбил да го поддржи востанието поради дипломатски причини (Тилзитскиот мир и Светиот сојуз).

Во јули 1821 година, силите на Ипсилантис биле поразени во битката кај Драгошани од османлиската војска. Востанието во Молдавија не успеало да привлече поддршка од локалните романски селани, делумно поради привилегиите на молдавските болјари и свештенството, кои Филики Етерија не ги предизвикала. По поразот, Ипсилантис избегал во Австрија.

По поразот кај Драгошани, Ипсилантис бил уапсен од австриските власти во 1821 година, бидејќи Австрија, како дел од Светиот сојуз, се противела на револуционерните движења. Тој бил затворен во тврдината Мункач во Унгарија (денешна Украина) под сурови услови.

Ипсилантис поминал седум години во затвор (1821–1827), што сериозно го нарушило неговото здравје. Бил ослободен во 1827 година по интервенција на рускиот цар Николај I. По ослободувањето, Ипсилантис се преселил во Виена, каде што починал во сиромаштија и болест на 31 јануари 1828 година, на возраст од 35 години. Неговата смрт била резултат на физичкото и психичкото исцрпување од затворот и неуспехот на востанието.