Брод болница Свети Фрањо Асишки

Болничкиот брод Свети Фрањо Асишки бил еден од француските бродови запаметен по тоа што ги превезувал мртвите српски војници од островот Вида, во близина на Крф, до сината гробница во длабочините на Јонското Море меѓу Крф и копното за време на Првата светска војна.^[1]

Бродот од јануари до 23 март 1916 година погребал 4.847 српски војници во Крфскиот канал. Некои извори наведуваат бројка од 10.000, објаснувајќи го тоа со фактот дека бројот на транспортирани трупови не бил точно евидентиран.^[2]

Бродот Свети Фрањо Асишки бил изграден во бродоградилиштето во Нант, каде што беше испратен во пловидба на 17 март 1901 година, без придружна церемонија бидејќи, според тогашните весници, церемонијата била откажана поради лошото време. По неколку дена се случило крштевањето, на кое монсињор Руарт, епископ од Нант, го благословил бродот и му го даде името Свети Фрањо Асишки.

По својата конструкција, бродот бил мала и лесна шкуна долга 49 метри и широка 9 м, со три јарболи и помошен мотор од 300 КС. Вкупниот волумен на бродот бил 401 бруто регистарски тони. ^[3]

Дизајнерите на бродот успеале да ,,натрупаат сè што мислеле дека му е потребно на болничкиот брод во малата и тесна шкуна“:

• просторија за складирање на опрема која се наоѓала на самиот лак, под палубата
• простории за екипаж (веднаш до складиштето на опремата),
• простор со лакирани борови греди за складирање на гардероби во утробата на бродот
• болница, со главни и помошни простории (соба со дванаесет метални, монтажни кревети; операциона сала, со борова маса покриена со цинк, аптека на едниот ѕид и кабинети на другиот, бања со туш кабина, соба за медицинска сестра и друга голема болничка соба, во која лесно можеше да се состават кревети и олтар на дното)
• машински простор, со простории за персоналот, на дното на долната палуба, а полицајците биле сместени на средното ниво,
• кујна, веднаш под палубата и просторијата за дезинфекција.

На палубата имало кабина за мост, три јарболи и два чамци за спасување или чамци за лов на китови, во зависност од задачата за која беше наменета шунерот.

Бродот бил во сопственост на Друштвото за поморски работи ( француски: Société des oeuvres de Mer), основано на крајот на 19 век со задача да им пружи помош на морнарите и нивните семејства.

Екипажот на бродот се состоел од 27 членови, капетан, два официра, свештеник и доктор.

Како болнички брод, според внимателно напишаниот каталог, Свети Фрањо Асишки бил наменет за „34 ранети морнари и шестмина бродоломници“. Севкупно, без офицери, лекари и игумени, имало место за 67 луѓе. Офицерите биле одвоени од морнарите.

По испраќањето во пловидба и крстењето на бродот во 1901 г., тој ги преминал првите педесет километри до Атлантикот и се упатил кон Њуфаундленд, со задача да обезбеди поддршка за болницата што била основана таму. Бродот останал дел од оваа болница до почетокот на Првата светска војна, кога го напуштил Њуфаундленд и отпловил кон Нант.

Една година подоцна на 2. септември 1915 година, бродот бил реквириран од француската воена морнарица, која на 3 септември 1915 година го назначила поручникот Џозеф Ле Танкуф за капетан.

Поручникот Џозеф, со новиот екипаж, го измил, избрусил, го обоил бродот и го опремил со потребната опрема. Еден месец подоцна, на 4. октомври 1915 година, Свети Фрањо Асишки го напуштил Нант и запловил во Атлантскиот Океан во близина на Сен-Назар, пристигнувајќи во Оран на 12 октомври 1915 година.

Бродот заминал од Оран на 14. Октомври, а по два дена пловење пристигнал во Бизерте, од каде по пет дена тргнал кон пристаништето Мудрос, на Лемнос, кај Дарданели. На капетанот на бродот му било наредено да стигне до заливот Анзак, сега плажа, на Галиполи, да ги земе ранетите, да ги пренесе на големиот болнички брод Махено, да почека тријажа и да ги донесе полесно повредените во Мудрос. Бродот на оваа нарачка до 17-ти. јануари 1916 година помогнал во транспортот на ранетите војници од Кампањата во Галиполе.

Во Мудрос капитенот имал технички проблеми. Свети Фрањо Асишки не бил опремен со ништо за да им дозволи на ранетите од чамците да се качат на бродот. Проектните планови предвидувале влегување во пристаништето, поставување мост и уредно качување во придружба на медицински сестри и лекари. Затоа тој свесно го жртвувал предното едро на море, од чија шипка морнарите направиле мала дигалка со која со помош на чиј чекрек и јажиња спуштале платформи, собрани од штици и крила од шатор, до чамците. Ранетите биле легнати на нив на купови и префрлени на бродот. Овој изум би се покажал идеален за работата што го чекала.

Според новите нарачки, бродот пловел за Крф, пристигнувајќи на својата дестинација на 20. јануари 1916 години.

Кога веќе не можеле да се закопаат мртвите српски војници на островот Видо, во првите неколку месеци од 1916 година, Свети Фрањо Асишки секоја вечер превезувал од 100 до 150 тела на загинати војници и ги оставал во длабочините на Јонското Море . Така се родила Сината гробница, еден од најтрогателните моменти во српската историја.

Спуштањето на мртвите од бродот во Сината гробница траело исто толку време колку и преминувањето на српските регрути низ Албанија. Бродот повеќе не бил чист и бел од огромните трупови, а морнарите „ го користеа секој слободен момент за да се обидат да ја измијат смрдеата од нивните униформи “.^[4]