Википедија:Избрана статија/2025/16

Фране Петриќ (1529 – 1597) ― филозоф и научник од Република Венеција, со потекло од Црес. Тој бил познат како бранител на платонизмот и противник на аристотелизмот.

Петриќ првично ги посветил своите студии на Аристотеловата филозофија на Универзитетот во Падова, но се свртел кон платонизмот додека се уште бил студент. Тој станал остар, гласен противник на аристотелизмот, со кого опширно се борел во обемни списи. По долги години неуспешни напори да обезбеди материјален опстанок, тој конечно добил покана во 1577 година до дворот на династијата Есте во Војводството Ферара. На Универзитетот во Ферара, посебно за него била поставена катедра за платонска филозофија. Во годините што следеле, тој се здобил со углед на професор, но бил вклучен и во научни и книжевни контроверзии; тој се склонил кон полемика и за возврат бил насилно нападнат од противниците. Во 1592 година тој ја прифатил поканата за Рим, каде благодарение на папската наклонетост му била создадена нова функција. Последните години од неговиот живот биле вплеткани во сериозен судир со инквизицијата, која го забранило неговото главно дело, Nova de universis philosophia („Нова филозофија на универзумот“).

Како еден од последните ренесансни хуманисти, Петриќ се одликувал со широко образование, разновидна научна активност, силна волја за новитети и исклучителна книжевна плодност. Тој критички ги испитувал воспоставените, општо признати учења и предложувал алтернативи. Особено, тој сакал да ја замени преовладувачката Аристотеловска природна филозофија со свој модел. Тој се спротивставил на традиционалното гледиште за значењето на историските студии, кое обично било ограничено на морална инструкција, со неговиот концепт за широко, неутрално, научно историско истражување. Во поезијата тој ја истакнал важноста на вдахновението и се борел против конвенционалните правила, кои ги сметал за произволни, нестварни ограничувања на творечката слобода. (Дознајте повеќе...)