Википедија:Избрана статија/2025/17

Ќосем (околу 1589 – 1651) — сопруга на османлискиот султан Ахмед I, валиде султан како мајка на султаните Мурад IV и Ибрахим, и бујук („регент“) на султанот Мехмед IV од 1649 година. Таа станала една од најмоќните и највлијателните жени во отоманската историја, како и централна фигура во периодот познат како Султанат на жените.

Родена во Тинос во семејство на грчки православен свештеник, таа била киднапирана и продадена како робинка во Босна пред да биде испратена во царскиот харем во Цариград, османлискиот главен град. Таму таа се прославила, станувајќи миленичка на султанот Ахмед I, кој подоцна се оженил со неа и ја направил негова законска сопруга. Со текот на времето, нејзиното влијание врз султанот се зголемило и таа станала негов најдоверлив советник. Историчарите ѝ признаваат дека го убедила Ахмед да го поштеди животот на неговиот помлад полубрат Мустафа, ставајќи крај на вековната практика на братоубиство во Отоманското Царство. Откако Ахмед починал во 1617 година, таа била важна во устоличувањето на Мустафа I. По вознесувањето на Осман II, таа накратко била протерана во Стариот дворец (Ески-сарај).

За време на нејзиниот мандат како регент на Мурад IV, Ибрахим и Мехмед IV, Ќосем собрала огромна озлогласеност и наклонетост меѓу нејзините поданици и имала неспоредлива политичка моќ во Отоманското Царство. Нејзините рани години како регент биле обележани со турбуленции и нестабилност, кои започнале кога Сафавидското Царство анектирало голем дел од Ирак и го зазел Багдад во 1624 година, вклучувајќи ги Османлиите во 16-годишен судир со Сафавидите што предизвикало серија бунтови, упади и движењата за независност низ Отоманското Царство. За време на ескалацијата на тензиите меѓу Отоманското Царство и Република Венеција во 1640-тите, таа и нејзините сојузници биле обвинети за притисок врз Ибрахим да изврши поморски напад на островот Крит, контролиран од Венеција. Таа морала да се бори со венецијанската блокада на Дарданелите, која кулминирала со поморската битка кај Фоки во 1649 година, како и со трговските востанија предизвикани од финансиската криза во годините што следеле. (Дознајте повеќе...)