Доминик Смоле

Доминик Смоле
Роден/а	24 август 1929(1929-08-24)[1] Љубљана, Кралство Југославија (сегашна Словенија)
Починат/а	29 јули 1992(1992-07-29) (возр. 62) Љубљана, Словенија
Занимање	писател, драматург
Книжевно движење	Егситенцијализам
Значајни дела	Антигона

Доминик Смоле (24 август 1929 – 29 јули 1992) бил словенечки писател и драматург.

Смоле е роден во Љубљана во тогашното Кралство Југославија. Посетувал училиште во Љубљана, а по завршувањето на Втората светска војна се вработил како радиодифузер во Радио Приморска (Радио словенечки Литорал), кое било основано во Ајдовшчина од југословенските окупациски власти на Јулиската Краина. Подоцна се вратил во Љубљана и работел како сценски режисер во Словенечкиот младински театар, а подоцна и во Драмскиот театар. Таму ги запознал Јоже Јаворшек, Жарко Петан и Бојан Штих кои влијаеле врз него во потрагата по нови начини на изразување во театарот.

Во средината на 1950-те години работел во Степен '57, алтернативен театар основан од млади словенечки уметници и автори, кој вовел по-модерни пристапи во словенечкото театарско дело. Смоле припаѓал на така наречената Критична генерација, група талентирани млади интелектуалци, главно од Љубљана, кои се обидувале да го оспорат строгиот и репресивен културен режим на Титовиот режим во Словенија. По распадот на групата, што се случила со затворањето на Јоже Пучник и задушувањето на Степен '57 и двата литературни магазини на групата, Ревија 57 и Перспективи, Смоле се повлекол во приватниот живот. Неколку години работел како физички работник, во протест против репресијата на режимот на слободно изразување, но подоцна се посветил на пишување. Во текот на овој период одржувал силни контакти со дисидентскиот поет и мислител Едвард Коцбек, кој силно го поттикнувал да ја продолжи својата литературна кариера.

Смоле го поминал поголемиот дел од својот живот во Љубљана, работел како слободен писател поголемиот дел од својот живот. Починал во Љубљана во 1992 година и е погребан на гробиштата Жале.

Смоле не бил плоден писател: тој не создал голем опус, но неговите дела сепак се сметаат за врв на модерната словенечка литература. Тој бил клучен соработник на литературните и културните списанија кои се бореле да отворат простор за јавна дебата во комунистичка Словенија во 1960-тите.

Централниот дел од опусот на Смоле бил објавуван во литературниот журнал „Беседa“ помеѓу 1951 и 1957 година, најчесто како раскази со урбана тематика, психолошки и морални портрети на луѓето и нивните односи, морални неизвесности и збунетости на современиот човек. Расказите вклучуваат „Мала новогодишна приказна“, „Писмо од мало место во големо место“, „Роман Гиза Тиквеш“ и „Вечерен летовнички прошетки без настан“. Неговиот главен роман „Црни денови и бел ден“ (1958) исто така бил создаден како циклус на кратки раскази; како целина претставува едно од најинтересните словенечки литературни дела од тоа време. Романот исто така служел како литерарна основа за филмот „Танц во дождот“ (1961), режиран од Боштјан Хладник.

Неговите главни драми вклучуваат Патувања до Невланд (Potovanje v Koromandijo), Игри и играчки (Igre in igrice), и Мали златни чевли (Zlata čeveljčka). Една од неговите најважни драми е адаптација на епско-лиричната поема на Прешерн Крштението на Савица, парафраза на големото дело на Франце Прешерн со истиот наслов, во која тој ја користел поставката на христијанизацијата на предците на Словенците во 8-миот век за да достави јасна, но суптилна метафора за политичките услови во Словенија по Втората светска војна. Тој ја користел истата шема и во своето најважно поетско дело, Антигона, напишана во 1961 година. Драмата е замислена како римејк на познатото дело на Софокле, каде што се сè врти околу една Антигона која никогаш не се појавува на сцената. Антигона на Смоле ја користи референцата на еден од најголемите митови на Античка Грчка литература како јасна алузија на современата словенечка политичка и социјална ситуација и нејзиното главно скриено тајно, сумираното убивање на 12.000 членови на Словенечката домашна гарда во мај и јуни 1945 година, извршено од страна на комунистичките власти. Драмата е исто така преведена на англиски.

Смоле бил остар мислител кој јасно ги анализирал своите околини. Веќе за време на својот живот, бил признат за своето изедначено изразување и често бил нарекуван мајстор на стилот. Неговите дела ги одразуваат егзистенцијалистичките проблеми на современата модерен литература. Неговата литература може да се чита како критичко опишување на тоталитарната стварност, како и глобална метафора за трагичната суштина на човечката состојба.

1. ↑ Stanko Janež (1971). Živan Milisavac (уред.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (српскохрватски). Novi Sad (SAP Vojvodina, SR Serbia): Matica srpska. стр. 495.