Елагабал (божество)

Елагабал или Хелиогабал е сириско-римски бог на сонцето.

Елагабал најпрво бил почитуван во Емеса во Сирија. Името му е латинизирана форма на сириското „Ilāh hag-Gabal“, што доаѓа од Ел или Илах („бог“) и „габал“ („планина“), (на арапски: جبل jabal), со што се добива „Богот на планината“.^[1] Култот кон ова божество се раширил и во другите делови од Римското Царство, во текот на вториот век. На пример, пронајдена е посвета кон овој бог во далечни предели, во денешна Холандија.^[2]

Во Рим статуа на овој бог е донесена од римскиот цар Марко Аврелиј Антонино, кој пред тоа бил висок свештеник во Емеса и често бил нарекуван Елагабал, според божеството.^[3] Сирискиот бог се претопил со римскиот бог на сонцето, познат како Сол Инвиктус („Непоразеното Сонце“).^[4]

Изграден е храм наречен Елагабалиум на источната страна од Палатин, каде е сместен светиот камен донесен од храмот во Емеса, што е всушност црн метеорит.^[5] Херодијан запишал за тој камен:

Овој камен е обожуван како да е испратен од рајот; на него има неколку мали делови и ознаки, за кои луѓето сакаат да веруваат дека се приказ на сонцето, бидејќи како такви и ги гледаат.^[6]

Херодијан исто така кажал дека Елагабал ги терал сенаторите да го гледаат додека танцува околу олтарот на своето божество, на звуци од тапани и цимбали,^[5] и на секој летен сонцестој се одржувал голем фестивал, популарен меѓу народот поради тоа што се давала бесплатна храна,^[7] и за време на тој фестивал, тој го поставувал светиот камен на триумфална кочија, украсен со злато и накит, и со која парадирал низ градот:

Кочија со шест коњи го носи божеството, коњите се огромни и чисто бели, со скапа златна опрема. Никој не ги држи уздите, и никој не се вози во кочијата; возилото има пратња како навистина самиот бог да управува со кочијата. Елагабал трчал назачки пред кочијата, со лице кон божеството и држејќи ги коњите за ремените. Целиот пат тој го минува вака, гледајќи во својот бог.^[7]

Описот на Херодијан сугерира дека култот кон Емесене бил инспириран од вавилонскиот Акиту фестивал.^[8]

Императорот исто така се обидел да направи спој на римската и сириската религија каде главен бил неговиот бог, кого тој го поставил дури и над Јупитер,^[9] на кого како сопруга му ја одредил било Астарте, Минерва или Уранија, или некоја комбинација на трите.^[7] Најсветите реликти од римската религија биле пренесени од нивните светилишта во Елагабалиум, вклучувајќи го и „амблемот на Големата Мајка, огнот на Весталките, Паладиумот, штитовите на Салиите, и сè што Римјаните го сметале за свето.“ Тој исто така повеќепати изјавувал дека Евреите, Самарјаниte и Христијаните мора да ги преместат сите свои обреди во неговиот храм, со што во храмот да се наоѓаат „сите мистерии на секој вид на обожавање“.^[10]

Откако императорот е убиен во 222 година, неговите религиски укази биле укинати, а Елагабал е вратен во Емеса.^[11]

• M. Pietrzykowsky, "Die Religionspolitik des Kaisers Elagabal", in: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II 16.3 (1986) 806-1825

• Хомс
• Кралско семејство од Емеса
• Сол Инвиктус

„Елагабал (божество)“ на Ризницата ?

• Livius.org: Elagabal Архивирано на 25 јануари 2015 г.