Кнежевство Самос

Кнежевството Самос (1834–1912) беше автономно кнежевство под власт на Османската Империја, лоцирана на островот Самос во Егејското Море. Ова кнежевство се формирало по Грчката војна за независност (1821–1829) и постоело сè до присоединувањето на островот кон Кралството Грција во 1912 година.

По Грчката војна за независност, во која жителите на Самос активно учествувале, островот не бил вклучен во новоформираното Кралство Грција според Лондонскиот протокол од 1830 година. Наместо тоа, големите сили (Велика Британија, Франција и Русија) и Османската Империја, преку Константинополскиот договор од 1832 година, решиле Самос да добие автономен статус под османска власт. Ова било компромисно решение за да се избегнат тензии меѓу Грција и Османската Империја, а истовремено да се признае борбата на Самос за слобода.

На 11 декември 1834 година, Кнежевството Самос официјално било основано. Според договорот, островот добил право на самоуправа, но останал под суверенитетот на султанот. Самос бил обврзан да плаќа годишен данок на Османската Империја, кој изнесувал околу 400.000 пиастри. Автономијата вклучувала право на сопствена администрација, локална милиција и одредена економска независност.

Кнежевството било управувано од кнез (грчки: ηγεμόνας, игемонас), кој бил назначуван од османскиот султан, но морал да биде христијанин од грчко потекло. Првиот кнез бил Стефан Богориди (1834–1850), кој поставил основа за административниот систем на кнежевството. Кнезот бил поддржан од локален совет (Генерална скупштина), составен од избрани претставници од островот. Оваа скупштина имала законодавни функции и играла клучна улога во локалното управување.

Администрацијата била организирана на демократска основа за тоа време, со локални заедници (демои) кои избирале свои претставници. Судскиот систем бил независен од османската власт, а законите се базирале на византиското право, приспособено на локалните традиции. Иако Самос имал автономија, османското присуство било симболично, со мал гарнизон и османски намесник (кајмакам) кој надгледувал односите со Портата.

Економијата на Кнежевството Самос била главно базирана на земјоделство, трговија и поморство. Островот бил познат по производството на вино, маслиново масло, суво грозје и тутун. Самоското вино, особено мускатното, било ценето низ Европа и било важен извозен производ. Трговијата се одвивала преку пристаништето во Вати, кое станало центар за поморска активност.

Самос имал и своја трговска флота, која играла важна улога во економскиот развој. Жителите на островот биле искусни морепловци, а трговијата со соседните острови, Грција, Мала Азија и Европа придонела за економската стабилност. Данокот кон Османската Империја бил значителен товар, но локалната администрација успевала да го собира преку ефикасен даночен систем.

Населението на Самос во тој период било претежно грчко, со мала турска заедница и неколку други етнички групи. Христијанството (православието) било доминантна религија, а црквата играла важна улога во општествениот живот. Образованието било приоритет за кнежевството, со основање на училишта и промоција на грчкиот јазик и култура. Самос станал центар на просветителството во регионот, со интелектуалци и учители кои го поддржувале грчкото национално движење.

Културниот живот бил богат, со фестивали, религиозни прослави и локални традиции. Островот имал силна традиција на музика, танци и литература, а многу жители биле инспирирани од идеите за независност и грчки национализам.

И покрај автономијата, Кнежевството Самос често се соочувало со тензии со Османската Империја. Локалното население сакало целосна независност и присоединување кон Грција, што предизвикувало повремени бунтови. Еден од позначајните конфликти бил во 1849 година, кога локалните жители се спротивставиле на османските власти поради високите даноци.

Кнезот често бил во тешка позиција, балансирајќи меѓу барањата на населението и обврските кон султанот. Некои кнезови, како Милтиадис Аристархис (1859–1866), биле критикувани за премногу блиски односи со османските власти, што предизвикувало незадоволство кај населението.

Кон крајот на 19 и почетокот на 20 век, грчкото национално движење на Самос станало сè посилно. Во 1908 година, за време на Младотурската револуција, жителите на Самос барале поголема автономија, но османските реформи не ги задоволиле нивните очекувања. Во 1912 година, за време на Првата балканска војна, Самос се кренал на бунт предводен од Темистоклис Софулис, кој прогласил независност и побарал присоединување кон Грција.

По победата на Грција во Балканските војни, Самос официјално бил присоединет кон Кралството Грција на 2 март 1913 година, со што завршило постоењето на Кнежевството Самос.