Прешернова награда

Прешенова награда исто така наречена Голема Прешенова награда — највисокото одликување во областа на уметничкото, а во минатото и на научното творештво во Словенија.^[1] Се доделува секоја година од Прешеновиот Фонд на двајца еминенти Словенечки уметници^[2] со одредба нивните дела да бидат претставени на јавноста пред најмалку две години. Општо, можело да се даде на уметник само еднаш^[2] и исто така можело да биде дадено на група уметници.^[3] Се доделува во пресрет на Прешерновиот ден, словенечкиот културен празник, кој се слави на годишнината на смртта на Франце Прешерен, словенечкиот национален поет.^[4] На истата прилика, наградите наречени Мали Прешеренови награди се доделуваат на шест уметници. Наградените добиваат и финансиска награда, при што Прешерновата награда е трипати повисока од малите награди.^[3] Во последниве години, наградите се доделуваат за доживотно дело.^[5]

Прешерновата награда за првпат била доделена во 1947 година, врз основа на декрет од 1946 година. Првично бил даден на 8 февруари, Прешернов ден, празникот на годишнината од смртта на словенечкиот национален поет Франце Прешерен.^[5] Од 1961 година, наградите се доделуваат и за доживотно дело.

На 10 февруари, Прешереновиот фонд објавува јавен тендер кој трае до 15 септември. Секое физичко или правно лице може да номинира автори за наградата, но мора да обезбеди соодветно образложение и референци.^[2] Секоја година се поднесуваат околу 100 предлози,^[2] повеќето предлози од изведувачките уметности.^[6] Изборот се заснова врз уметничката вредност на делата од предложените уметници, како и на други критериуми, како што се еднаквата застапеност на пол, регион, генерација и погледите на светот, во обид да се постигне избалансиран и плурален избор. Наградата може да ја добијат и етаблираните уметници и дебитантите. Потоа, номинираните се избираат од четирите теренски комисии на Прешерновиот фонд, од кои секоја се состои од седум члена именувани од Управниот одбор на Прешерновиот фонд. Секоја комисија предлага две имиња за награда и шест имиња за малите награди на Фондот. Одборот потоа го прави конечниот избор со тајно гласање во ноември по долга дискусија, и ги прогласува наградените откако ќе бидат избрани од две третини од членовите. Доколку е потребно, може да се одржат повеќе кругови на гласање. Иако во минатото имињата на наградените се објавувале веќе на 3 декември, датумот на годишнината од раѓањето на Прешерен, во последните години тие останале во тајност до доделувањето.^[2]

Од прогласувањето на независноста на Словенија во 1991 година, повеќето добитници на Прешерновата награда биле литературни уметници, меѓу кои единствената жена била Макаровиќ, која ја одбила наградата во 2000 година, но ги прифатила парите.^[7] Од областа на изведувачките уметности наградата ја добиле само двајца уметници. Од областа на музиката, наградени биле главно композитори и диригенти, а единствена инструменталистка била флаутистката Ирена Графенауер.