കതരാഗമ ക്ഷേത്രം

ഇംഗ്ലീഷ് വിലാസം

https://ml.wikipedia.org/wiki/Kataragama_temple

Kataragama temple
கதிர்காமம் කතරගම Ruhunu Maha Kataragama devalaya in Sinhala Kathirgamam Murugan Kovil in Tamil
Maha Devale/murugan Kovil
Location in Sri Lanka
അടിസ്ഥാന വിവരങ്ങൾ
സ്ഥലം	Kataragama
നിർദ്ദേശാങ്കം	6°25′N 81°20′E / 6.417°N 81.333°E / 6.417; 81.333
മതവിഭാഗം	ഹിന്ദുയിസം
ആരാധനാമൂർത്തി	Kathirkaman (Lord Murugan) Nayakan (Sinhalam)
പ്രവിശ്യ	Uva
രാജ്യം	Sri Lanka
പൂർത്തിയാക്കിയ വർഷം	c. 1100 – 15th century[1] [2]

ശ്രീലങ്കയിലെ കതരഗാമയിലുള്ള ഒരു ക്ഷേത്ര സമുച്ചയമാണ് കതരാഗമ ക്ഷേത്രം. ബുദ്ധമത സംരക്ഷക ദേവതയായ കതരാഗമ ദേവിയ്ക്കും ഹിന്ദു ദൈവമായ മുരുകനുവേണ്ടിയും സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ക്ഷേത്ര സമുച്ചയമാണിത്. ബുദ്ധമതക്കാർ, ഹിന്ദുക്കൾ, മുസ്ലീങ്ങൾ, വേദക്കാർ എന്നിവർ ആരാധിക്കുന്ന ശ്രീലങ്കയിലെ ചുരുക്കം ചില മതകേന്ദ്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണിത്.^[3] കഴിഞ്ഞ സഹസ്രാബ്ദങ്ങളിൽ ഭൂരിഭാഗവും, പ്രവേശനത്തിന് വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള ഒരു കാനന ദേവാലയമായിരുന്നു ഇത്. ഇന്ന് എല്ലാ കാലാവസ്ഥയിലും കടന്നുപോകാൻ അനുയോജ്യമായ റോഡിലൂടെ ഇവിടെ എത്തിച്ചേരാനാകും. ആരാധനാലയങ്ങളും അടുത്തുള്ള കിരി വെഹെരയും ബുദ്ധമതക്കാർ നിയന്ത്രിക്കുമ്പോൾ തെയ്വായിയുടേയും ശിവന്റേയും ആരാധനാലയങ്ങൾ ഹിന്ദുക്കളും പള്ളി മുസ്ലീങ്ങളും നിയന്ത്രിക്കുന്നു.

നൂറ്റാണ്ടുകളായി ശ്രീലങ്കയിൽ നിന്നും ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ നിന്നുമുള്ള തമിഴ് ഹിന്ദുക്കളെ ഈ ക്ഷേത്രം ആകർഷിക്കുന്നു. അവർ കാൽനടയായി തീർത്ഥാടനം നടത്തി ഇവിടെ വരുന്നു. 20-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാന പകുതി മുതൽ, ഈ ക്ഷേത്രസന്ദർശകരിൽ ഭൂരിഭാഗവും സിംഹള ബുദ്ധമതക്കാരാണ്. ^[4]

കതരഗാമ ദേവിയുടെ ആരാധന സിംഹളർക്കിടയിൽ ഏറ്റവും പ്രചാരമുള്ളതാണ്. മതം, വംശീയ ബന്ധം, സമയം എന്നിവയിൽ വ്യത്യാസമുണ്ടെങ്കിലും നിരവധി ഐതിഹ്യങ്ങൾ ദേവതയുമായും സ്ഥാനവുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ബുദ്ധമത അനുഷ്ഠാന വിദഗ്ധരും പുരോഹിതന്മാരും ദൈവത്തെ നിരീശ്വരവാദത്തിന്റെ ബുദ്ധമത ആശയങ്ങൾക്കുള്ളിൽ ഉൾക്കൊള്ളാൻ ശ്രമിക്കുന്നതിനാൽ, ബുദ്ധമതക്കാരിൽ ദേവന്റെ വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ജനപ്രീതിയോടെ ഈ ഐതിഹ്യങ്ങൾക്ക് മാറ്റം വരുത്തുന്നുണ്ട്. ഭക്തർക്ക് മാറ്റം വന്നതോടെ, ആരാധനാരീതികളും ഉത്സവങ്ങളും ഹൈന്ദവ ആഭിമുഖ്യത്തിൽ നിന്ന് ബുദ്ധമത ആചാരങ്ങളെയും ദൈവശാസ്ത്രത്തെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒന്നായി മാറി. ലഭ്യമായ പുരാവസ്തുതെളിവുകളും സാഹിത്യ തെളിവുകളും അതിന്റെ ജനപ്രീതിയും ഈ സ്ഥലത്തിന്റെ വസ്തുതാപരമായ ചരിത്രവും മാത്രം അടിസ്ഥാനമാക്കി ശ്രീലങ്കക്കാർക്കും ഇന്ത്യക്കാർക്കും ഇടയിൽ ഐതിഹ്യങ്ങളും പുനർനിർമ്മിക്കുക പ്രയാസമായിരുന്നു. ഈ സ്ഥലത്തിന് ആദരണീയമായ ഒരു ചരിത്രമുണ്ടെന്ന് തോന്നുന്നു. വ്യക്തമായ ചരിത്ര രേഖകളുടെയും ഐതിഹ്യങ്ങളുടെയും അഭാവം ബുദ്ധമതക്കാരും ഹിന്ദുക്കളും തമ്മിൽ കതരഗാമയിലെ ഉടമസ്ഥാവകാശത്തെയും ആരാധനാരീതിയെയും സംബന്ധിച്ച സംഘർഷത്തിന് ആക്കം കൂട്ടുന്നു.^[5]

കപുരളുകൾ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ക്ഷേത്രത്തിലെ പൂജാരിമാർ വേദക്കാരിൽ നിന്നുള്ളവരാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. നിരവധി ഐതിഹ്യങ്ങൾ അടുത്തുള്ള ഒരു പർവ്വതശിഖരം, പ്രദേശം എന്നിവയിലൂടെ ഈ ക്ഷേത്രം വേദക്കാരും അവകാശവാദമുന്നയിക്കുന്നുണ്ട്. സമീപത്തായി ഒരു പള്ളിയും മുസ്ലീം വിശുദ്ധരുടെ ഏതാനും ശവകുടീരങ്ങളും കാണപ്പെടുന്നു. കിഴക്കൻ പ്രവിശ്യയിലെ മുരുകനു സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന സമാനമായ മറ്റ് ക്ഷേത്രങ്ങളുമായി ഈ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ വടക്ക് ജാഫ്നയിൽ നിന്ന് ദ്വീപിന്റെ തെക്ക് കതരഗാമ വരെയുള്ള തീർത്ഥാടന പാതയിലൂടെ പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ അരുണഗിരിനാഥർ സഞ്ചരിച്ചിരുന്നു.^[6] ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിന്റെ പരിസരം ശ്രീലങ്കയുടെ പ്രത്യേകമായ മന്ത്രവാദത്തിന്റെയും ശാപത്തിന്റെയും രഹസ്യ ആചാരങ്ങൾക്കായി ഉപയോഗിക്കുന്നു (മന്ത്രവാദത്തിന്റെ ഉറവിടമോ പരാമർശമോ അറിയില്ല). മുഴുവൻ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയവും 1950-കളിൽ ശ്രീലങ്കൻ സർക്കാർ ഒരു വിശുദ്ധ സ്ഥലമായി പ്രഖ്യാപിച്ചു; അതിനുശേഷം അതിന്റെ പരിപാലനത്തിനുമായി രാഷ്ട്രീയ നേതാക്കൾ സംഭാവനകൾ നൽകിയിട്ടുണ്ട്.

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവത്തെക്കുറിച്ച് നിരവധി സിദ്ധാന്തങ്ങളുണ്ട്. ഹൈൻസ് ബെച്ചർട്ടും^[7] പോൾ യംഗറും പറയുന്നതനുസരിച്ച്, ^[8] കതരഗമ ദേവിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ആരാധനാ രീതിയും ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങളും, വടക്കേ ഇന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള ബുദ്ധമത, ഇന്തോ-ആര്യൻ സാംസ്കാരിക സ്വാധീനങ്ങളുടെ വരവിനു മുമ്പുള്ള തദ്ദേശീയമായ വേഡ ആരാധനയുടെ അതിജീവനമാണ്. ക്രി.മു. കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ ലങ്ക, ഹിന്ദുക്കളും ബുദ്ധമതക്കാരും മുസ്ലീങ്ങളും പോലും ദേവതയെയും ആചാരങ്ങളെയും അനുഷ്ഠാനങ്ങളെയും അനുസരിക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ എസ്. പത്മനാഥൻ പറയുന്നതനുസരിച്ച്,^[1] ആദ്യം കതരഗാമ ദേവാലയം ഒരു ബുദ്ധമതക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിനുള്ളിൽ സ്കന്ദ-കുമാരന്റെ ഒരു സംരക്ഷക ദേവാലയമായി സ്ഥാപിച്ചു. തദ്ദേശീയരായ തമിഴർക്കും സിംഹളർക്കും ഇടയിൽ മുരുകനെ വള്ളി കണ്ടുമുട്ടിയ സ്ഥലമായി ഈ പ്രത്യേക ആരാധനാലയം ആദർശവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടു. കൂടാതെ കതരഗാമ ദേവി സ്കന്ദ-കുമാരന്റെ സ്വത്വം ഉൾക്കൊള്ളുകയും ആചാരങ്ങളും തീർത്ഥാടനവും കൊണ്ട് അവരുടെ സ്വന്തം ദൈവമായി മാറുകയും ചെയ്തു. പത്മനാഥൻ പറയുന്നതനുസരിച്ച്, 13-ആം നൂറ്റാണ്ടിന് ശേഷം മുരുകൻ തമിഴർക്കിടയിൽ പ്രചാരത്തിലായപ്പോൾ, 15-ആം നൂറ്റാണ്ടിന് മുമ്പ് കവി അരുണഗിരിനാഥർ ഈ സ്ഥലത്തെ ഒരു പുണ്യസ്ഥലമായി തിരിച്ചറിഞ്ഞിരുന്നു.^[1] "നദി വേട്ടക്കാരൻ" എന്നർത്ഥം വരുന്ന ഒ'വെഡ്ഡ അല്ലെങ്കിൽ ഓയ വെഡ്ഡ എന്നാണ് വെദ്ധാ വംശജർക്കിടയിൽ ദേവതയെ പരാമർശിക്കുന്നത്.^[9]

കണ്ഠ-മുരുകന്റെ ഒരു പുണ്യസ്ഥലമായി കത്തരാഗമയെക്കുറിച്ചുള്ള ആദ്യത്തെ സാഹിത്യ പരാമർശം 15-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ അരുണഗിരിനാഥരുടെ ഭക്തി കാവ്യങ്ങളായ കതിർകാമത്തിലാണ്. കവിതകൾ രചിക്കുമ്പോൾ അദ്ദേഹം വനക്ഷേത്രം സന്ദർശിച്ചതായി പുരാവൃത്തം അവകാശപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കവിതകൾ വർണ്ണിക്കുന്നതനുസരിച്ച് ഒരു മലയുടെ മുകളിൽ ദേവൻ വസിച്ചിരുന്നു.^[1] 16-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇന്നത്തെ തായ്‌ലൻഡിൽ എഴുതപ്പെട്ട ജിനകലമാലിയുടെ പാലി വൃത്താന്തത്തിലാണ് ശ്രീലങ്കയുടെയും അതിന്റെ ബുദ്ധമത അവശിഷ്ടങ്ങളുടെയും സംരക്ഷകനായ ഖട്ടുഗമ രൂപത്തിലുള്ള കതരഗാമ ദേവിയുടെ ആദ്യ പരാമർശം കാണപ്പെടുന്നത്.^[10][11] (ശ്രീലങ്കയിൽ നിന്നുള്ള ഒരു ദേവതയായ ഖട്ടുഗമയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രശസ്തമായ തായ് അമ്യൂലറ്റാണ് ജതുഖം റമ്മതേപ്പ്) CE അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിൽ എഴുതപ്പെട്ട മഹാവംശം എന്നറിയപ്പെടുന്ന ചരിത്ര വൃത്താന്തത്തിലാണ് കതരഗാമ ഗ്രാമത്തെ കുറിച്ച് ആദ്യമായി പരാമർശിക്കുന്നത്. ബിസി 288-ൽ അശോകൻ മൗര്യ സാമ്രാജ്യത്തിൽ നിന്ന് അയച്ച പവിത്രമായ ബോ തൈ ഏറ്റുവാങ്ങാൻ പ്രധാന പ്രമുഖർ എത്തിയ കജ്ജരഗാമ എന്ന പട്ടണത്തെക്കുറിച്ച് അതിൽ പരാമർശിക്കുന്നു.^[12] (പൊന്നമ്പലത്തിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ അരുണാചലം പറയുന്നത് കജ്ജരഗമം എന്ന പദം കാർത്തികേയ ഗ്രാമത്തിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിച്ചതാണ് ("കാർത്തികേയ നഗരം"), ചുരുക്കി കജര-ഗാമ എന്നു വിളിക്കുന്നു^[13]

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പരിസരത്ത് പുരാതന അവശിഷ്ടങ്ങളും ലിഖിതങ്ങളും കാണാം. കണ്ടെത്തിയ ലിഖിതങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, സമീപത്തുള്ള കിരി വെഹേര ക്രി.മു. 447 CE യിൽ ഭരിച്ചിരുന്ന തിരിതാര രാജാവിന്റെ മകനായ ഒരു മഹാദാതിക മഹാനാഗയുടെ കൽപ്പന ^[14] പ്രകാരം മംഗള മഹാചേത്യയ്ക്ക് ഒരു നേർച്ച വഴിപാട് നടത്തിയതായി ശ്രീലങ്കയിലെ കതരഗാമയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു പുരാതന സ്തൂപമായ കിരി വെഹേരയയിൽ ഒരു ഒരു ലിഖിതമുണ്ട്.^{[15] [14]} CE ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ബുദ്ധഭിക്ഷുക്കൾക്കായി ഒരു സങ്കേതം നിർമ്മിച്ച ഡപ്പുല ഒന്നാമന്റെ ഒരു ലിഖിതവും ഇതിലുണ്ട്. എന്നാൽ ലിഖിതത്തിൽ കതരഗാമയുടെ പേര് പരാമർശിക്കുന്നില്ല. ക്രി.മു. രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ പുരാതനമായ ഒരു വ്യാപാര നഗരമായിരുന്നു തിസ്സമഹാരമയ്ക്ക് സമീപമുള്ളത്. പ്രാകൃത, തമിഴ് ബ്രാഹ്മി ഇതിഹാസങ്ങൾ സൈറ്റിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തിയ നാണയങ്ങളിലും മൺപാത്രങ്ങളിലും ഇത് സൂചിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു.^[8]ദ്വീപിന്റെ രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിൽ ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിരുന്ന പുരാതന റുഹുണ രാജ്യത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു ഈ പ്രദേശം.

പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിലോ പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിലോ ഉത്തരേന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള കല്യാണഗിരി സ്വാമിയുടെ വരവോടെയാണ് ശ്രീകോവിലിന്റെ ചരിത്രത്തിന്റെ മധ്യകാലഘട്ടം ആരംഭിച്ചത്.^[16] സ്കന്ദപുരാണത്തിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നതുപോലെ, ആരാധനാലയങ്ങളുടെ സ്ഥലവും അവയുടെ പുരാണ ബന്ധങ്ങളും കഥാപാത്രങ്ങളെയും സംഭവങ്ങളെയും സ്വാമി തിരിച്ചറിഞ്ഞു.^[16]കാനനക്ഷേത്രം അദ്ദേഹം പുനഃസ്ഥാപിച്ചതിനെത്തുടർന്ന്, ഇത് വീണ്ടും ഇന്ത്യൻ, ശ്രീലങ്കൻ ഹിന്ദുക്കളുടെ തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമായി മാറി. പ്രാദേശിക സിംഹള ബുദ്ധമത വിശ്വാസികളെയും ഈ ദേവാലയം ആകർഷിച്ചു.^[16] ആരാധനാലയങ്ങളുടെ സംരക്ഷകർ തദ്ദേശീയ സിംഹള വംശജരായ വനവാസികളായ വേഡ അല്ലെങ്കിൽ സമ്മിശ്ര വേഡകളായിരുന്നു. ദ്വീപിന്റെ കൊളോണിയൽ അധിനിവേശത്തിന് മുമ്പുള്ള അവസാന തദ്ദേശീയ രാജ്യമായ കാൻഡി രാജ്യത്തിന്റെ രാജാക്കന്മാർ ഈ സ്ഥലത്തെ ആരാധിച്ചതോടെ ആരാധനാലയങ്ങളുടെ ജനപ്രീതി വർദ്ധിച്ചു. 1815-ൽ ബ്രിട്ടീഷ് അധിനിവേശത്തിനുശേഷം ഇന്ത്യൻ തൊഴിലുറപ്പ് തൊഴിലാളികളെ കൊണ്ടുവന്നപ്പോൾ, അവരും കൂട്ടത്തോടെ തീർത്ഥാടനത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ തുടങ്ങി^[17] അങ്ങനെ എല്ലാ വിഭാഗം ജനങ്ങൾക്കിടയിലും ദേവാലയത്തിന്റെ പ്രശസ്തി വർദ്ധിച്ചു.

ഇടത്: ബിസി 140-180 ഹുവിഷ്കയുടെ ഒരു നാണയത്തിൽ മഹാസേന. വലത്: വേലും പൂവൻ കോഴിയും ഉള്ള കാർത്തികേയ, യൗധേയരുടെ നാണയം, 200 BCE.

ഹിന്ദുക്കളുടെയും ചില ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെയും അടിസ്ഥാനത്തിൽ തമിഴ് സ്രോതസ്സുകളിൽ മുരുകൻ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കാർത്തികേയനാണ് പ്രധാന ആരാധനാലയം സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. കുമാരൻ, സ്കന്ദൻ, ശരവണഭവ, വിശാഖം അല്ലെങ്കിൽ മഹാസേനൻ എന്നീ പേരുകളിലും അറിയപ്പെടുന്ന കാർത്തികേയൻ സ്വർഗ്ഗീയ ദേവന്മാരുടെ യോദ്ധാക്കളുടെ തലവനാണ്.^[18] കുശാന സാമ്രാജ്യങ്ങളും യൗധേയരും ബിസിഇ അവസാന നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ പുറത്തിറക്കിയ നാണയങ്ങളിൽ ദേവന്റെ സാദൃശ്യം പതിപ്പിച്ചിരുന്നു. ഉത്തരേന്ത്യയിൽ ദേവന്റെ ജനപ്രീതി കുറഞ്ഞുവെങ്കിലും ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ വളരെയധികമായിരുന്നു. ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ, സുബ്രഹ്മണ്യൻ എന്നറിയപ്പെട്ട ദേവൻ തമിഴർക്കിടയിൽ മറ്റൊരു പ്രാദേശിക യുദ്ധദേവനായ മുരുകനായി മാറി.^[19] ബിസി രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ സിഇ ആറാം നൂറ്റാണ്ട് വരെയുള്ള സംഘ സാഹിത്യത്തിൽ നിന്ന് മുരുകൻ സ്വതന്ത്രമായി അറിയപ്പെടുന്നു.^[20] തമിഴ്, സിംഹള സ്രോതസ്സുകൾക്കിടയിൽ വള്ളി എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു ഗോത്ര രാജകുമാരിയുടേത് ഉൾപ്പെടെ ദേവന്റെ ജനനം, നേട്ടങ്ങൾ, വിവാഹങ്ങൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് നിരവധി ഐതിഹ്യങ്ങൾ ഉണ്ടായി. ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിലോ എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലോ സംസ്കൃതത്തിൽ രചിക്കപ്പെട്ട സ്കന്ദപുരാണമാണ് അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ചുള്ള എല്ലാ സാഹിത്യങ്ങൾക്കിടയിലുള്ള പ്രാഥമിക സാഹിത്യം.^[21]14-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ രചിക്കപ്പെട്ട കണ്ഠപുരാണം എന്നറിയപ്പെടുന്ന തമിഴ് സാഹിത്യം സ്കന്ദപുരാണത്തിൽ വള്ളി മുരുകനെ കണ്ടുമുട്ടിയതിന്റെ ഐതിഹ്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് പറയുന്നു. കന്ധപുരാണത്തിൽ ശ്രീലങ്കൻ തമിഴർ ഇന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള തമിഴരെക്കാൾ വലിയ പങ്ക് വഹിക്കുന്നു.^[22]

കുറഞ്ഞത് നാലാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ ശ്രീലങ്കയിൽ സിംഹള ബുദ്ധമതക്കാരും കാർത്തികേയനെ കുമാരദേവിയോ അല്ലെങ്കിൽ സ്കന്ദ-കുമാര എന്ന പേരിൽ ആരാധിച്ചിരുന്നു . 14-ആം നൂറ്റാണ്ട് വരെ ദ്വീപിന്റെ സംരക്ഷണത്തിനായി സ്കന്ദ-കുമാര കാവൽ ദേവന്മാരിൽ ഒരാളായി അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. ^[1] 11-ഉം 12-ഉം നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ രാജകുടുംബത്തിൽപ്പോലും സ്കന്ദ-കുമാരനെ ആരാധിച്ചിരുന്നതായി രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ടിരുന്നു.^[1] പണ്ട് ഏതോ ഒരു ഘട്ടത്തിൽ കതരാഗമ ദേവിയോ എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന കതരാഗമ ദേവീക്ഷേത്രത്തിലെ ദേവൻ സ്കന്ദ-കുമാരനെ ശ്രീലങ്കയുടെ കാവൽ ദേവതകളിൽ ഒന്നായി തിരിച്ചറിഞ്ഞിരുന്നു. ^[1]കതരഗാമദേവിയോയെ കുറിച്ച് നിരവധി ഐതിഹ്യങ്ങൾ ഉയർന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്. അവയിൽ ചിലത് സ്കന്ദ-കുമാര എന്ന ഹിന്ദു വേരുകളിൽ നിന്ന് ആരോടും ബാദ്ധ്യതപ്പെടാൻ തയ്യാറല്ലാത്ത കതർഗമാദേവിയോയുടെ ഒരു ഉത്ഭവം കണ്ടെത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നു.^[23]

സ്കന്ദ-കുമാരൻ ശ്രീലങ്കയിലേക്ക് മാറിയപ്പോൾ അദ്ദേഹം തമിഴരോട് അഭയം തേടിയെന്ന് സിംഹള ഇതിഹാസങ്ങളിലൊന്ന് പറയുന്നുവെങ്കിലും തമിഴർ അത് വിസമ്മതിച്ചു. കതരഗാമയിൽ സിംഹളർക്കൊപ്പം താമസിക്കാനെത്തിയെങ്കിലും വിസമ്മതിച്ചതിനുള്ള പ്രായശ്ചിത്തമായി, തന്റെ വാർഷിക ഉത്സവത്തിൽ ദേഹം തുളയ്ക്കുന്നതിലും തീ നടത്തലിലും ഏർപ്പെടാൻ ദേവൻ തമിഴരെ നിർബന്ധിച്ചതായി പറയുന്നു.^[24] ഈ ഐതിഹ്യം ശ്രീകോവിലിന്റെ സ്ഥാനവും തമിഴരുടെ പരമ്പരാഗത ആരാധനാ രീതികളും വിശദീകരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. എള്ളളനുമായുള്ള യുദ്ധത്തിന് മുമ്പ് ബിസി ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ദുതുഗമുനു ആരാധിച്ചിരുന്ന ദേവനായിരുന്നു കതരഗാമദേവിയോ എന്നും വിജയിച്ചതിന് ശേഷം സ്കന്ദ കുമാരന് കതരഗാമയിൽ ദേവാലയം സ്ഥാപിച്ചത് ദുതുഗമുനു ആണെന്നും മറ്റൊരു സിംഹള ഇതിഹാസങ്ങൾ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്നു.^[15]ഈ ഐതിഹ്യത്തിന് മഹാവംശത്തിൽ ദുതുഗമുനുവിനെക്കുറിച്ചുള്ള വാർഷിക സംഭവ ചരിത്രത്തിൽ യാതൊരു സ്ഥിരീകരണവുമില്ല.^[1] മറ്റൊരു സിംഹള ഇതിഹാസം കതരഗമ ദേവിയോയെ സിംഹളർക്കിടയിൽ ജീവിക്കാൻ എലര അയച്ച ഒരു തമിഴ് ചാരന്റെയോ അല്ലെങ്കിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം നാട്ടുകാർ ദേവപദവിയിലേക്കുയർത്താൻ പ്രേരിപ്പിച്ച ഒരു തമിഴ് ഇന്ദ്രജാലക്കാരനെയോ ആക്കുന്നു.^[25][26] മറ്റൊരു ഐതിഹ്യം പറയുന്നത്, ഒരു ബോധിസത്വനോ ബുദ്ധനോ ആയിതീർന്ന മഹാസേനൻ എന്ന ഇതിഹാസ രാജാവിന്റെ പ്രതിഷ്ഠയാണ് കതരഗമ ദേവിയോ എന്നാണ്.^[27]നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞരായ റിച്ചാർഡ് ഗോംബ്രിച്ച്, ഗണനാഥ് ഒബെസെകെരെ എന്നിവർ 1970-കൾ മുതലുള്ള ഈ ഐതിഹ്യങ്ങളുടെ പുതിയ ഇഴകളെയും ഉപജ്ഞാതാക്കളെയും സിംഹള ബുദ്ധമതക്കാർക്കിടയിൽ ഈ ആരാധനാലയത്തിന്റെയും ദേവതയുടെയും വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ജനപ്രീതിയും തിരിച്ചറിഞ്ഞിരുന്നു.^[28]

നിരവധി മുസ്ലീം ഭക്തരും വിശുദ്ധരും ഇന്ത്യയിൽ നിന്ന് കുടിയേറി സമീപപ്രദേശങ്ങളിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയതായി കാണപ്പെടുന്നു. ആദ്യകാലങ്ങളിൽ അറിയപ്പെടുന്നത് ഒരു ഹയാത്തുവാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ലളിതമായ താമസസ്ഥലം പിന്നീട് പള്ളിയായി മാറി. കരീമ നബി എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന മറ്റൊരാൾ, മദ്യപിച്ചാൽ അമരത്വം നൽകുന്ന ഒരു ജലസ്രോതസ്സ് കണ്ടെത്തിയതായി കരുതപ്പെടുന്നു.^[29]ജബ്ബാർ അലി ഷാ (മരണം 1872), മീർ സയ്യിദ് മുഹമ്മദ് അലിഷാ ബാവ (മരണം 1945) തുടങ്ങിയ ചരിത്രപുരുഷന്മാർക്കും അവരുടെ ശവകുടീരത്തിന് മുകളിൽ സ്മാരകമണ്ഡപങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചിട്ടുണ്ട്.^[30]

കതരഗാമയെക്കുറിച്ചുള്ള മുസ്ലീം അല്ലെങ്കിൽ ഇസ്ലാമിക ഐതിഹ്യങ്ങൾ താരതമ്യേന പുതിയതാണ്. മുസ്ലീങ്ങളുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ കത്തരാഗമയെ അൽ-ഖിദ്ർ അല്ലെങ്കിൽ ഖിദ്റിന്റെ നാട് എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്.^[31] ശ്രീലങ്കയുടെ മുഖ്യധാരാ സംസ്‌കാരത്തിൽ നിന്ന് അകന്നു നിൽക്കുന്ന വേഡക്കാർ കതരഗാമ ദേവിയെ തങ്ങളുടെ ദൈവമായി കണക്കാക്കുന്നില്ല. സ്വാംശീകരിക്കപ്പെടാത്ത വേഡക്കാർ കണ്ടെ യക്കയെയോ അല്ലെങ്കിൽ ഗാലെ യക്കയെയോ (പാറയുടെ പ്രഭു) വേട്ടയാടുന്നതിന് മുമ്പ് തങ്ങളുടെ പ്രാഥമിക ദേവതയായി കണക്കാക്കുന്നു. രൂപശിൽപത്തിന്റെ മധ്യത്തിൽ ഒരു കുന്തോ അമ്പോ നട്ടുപിടിപ്പിച്ച ഇലകൾ കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു ശ്രീകോവിൽ നിർമ്മിച്ച് അവർ ദേവനെ പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്നു. വേട്ടയാടുന്ന സംഘത്തെ വേട്ടയാടാനുള്ള സാങ്കേതികതകളിലും സ്ഥലങ്ങളിലും വഴികാട്ടുന്ന, മരിച്ചുപോയ പൂർവ്വികരുടെ ആത്മാക്കളുടെ ബാധാബാധിതർ ഷാമൻ ദേവാലയത്തിന് ചുറ്റും നൃത്തം ചെയ്യുന്നു. നരവംശശാസ്ത്രജ്ഞനായ ചാൾസ് ഗബ്രിയേൽ സെലിഗ്മാൻ, കാണ്ഡേ യക്ക ആചാരങ്ങളുടെയും പാരമ്പര്യങ്ങളുടെയും ചില നിരീക്ഷണങ്ങളിലൂടെ കാറ്റരാഗമ ദേവിയോ ഈ ആരാധന സ്വീകരിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് കരുതുന്നു.^[32] വേഡ വംശം ശ്രീകോവിലിനോട് ചേർന്ന് താമസിച്ചിരുന്ന ഭാഗത്തെ കോവിൽ വനം (ക്ഷേത്ര പരിസരം) എന്നാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. ഒരു വംശമെന്ന നിലയിൽ അവർ വംശനാശം സംഭവിച്ചെങ്കിലും 19-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ അവർ കിഴക്കൻ പ്രവിശ്യയിൽ കാണപ്പെട്ടിരുന്നു. സമീപത്തെ വൈദിഹിട്ടി കാണ്ഡേ (വേഡകളുടെ പർവ്വതം) എന്ന പർവതശിഖരം ദേവന്റെ വാസസ്ഥലമാണെന്ന് പ്രാദേശിക വേഡക്കാർ വിശ്വസിച്ചിരുന്നു. ദേവൻ തീരം കടന്ന ശേഷം മലയിൽ താമസിച്ചിരുന്ന ഒരു വേഡ പ്രമാണിയുടെ മകളായ വല്ലി എന്ന പ്രാദേശിക സ്ത്രീയെ വിവാഹം കഴിച്ചു.^[33] ഒടുവിൽ നിലവിലെ സ്ഥലത്ത് സ്ഥിരതാമസമാക്കാൻ അതിലൂടെ അദ്ദേഹത്തെ പ്രേരിപ്പിച്ചു.^[32]

മിക്കവാറും എല്ലാ ആരാധനാലയങ്ങളും അലങ്കാരങ്ങളില്ലാത്ത ചെറിയ ചതുരാകൃതിയിലുള്ള കെട്ടിടങ്ങളാണ്. കെട്ടിടങ്ങളുടെ പുറത്ത് ദേവതകളുടെ അലങ്കാരത്തിനുവേണ്ടിയുള്ള പ്രതിഷ്ഠകളില്ല. ഇവിടം ശ്രീലങ്കയിലോ ഇന്ത്യയിലോ ഉള്ള മറ്റേതൊരു ഹിന്ദു ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമാണ്. വള്ളിക്ക് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന തടികൊണ്ടു നിർമ്മിച്ച കെട്ടിടം ഒഴിച്ചാൽ മിക്കവാറും എല്ലാ ആരാധനാലയങ്ങളും കല്ലുകൊണ്ട് നിർമ്മിച്ചതാണ്. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിൽ കൃത്രിമം കാണിക്കാൻ ആളുകൾ വിമുഖത കാണിക്കുന്നതിനാൽ അവ ആദ്യം നിർമ്മിച്ചത് പോലെ തന്നെ അവശേഷിക്കുന്നു. അവ മെച്ചപ്പെടുത്താൻ പദ്ധതികളൊന്നും തന്നെയില്ല.^[34]

സിംഹളർക്കിടയിൽ കതരഗാമ ദേവിയോ എന്നറിയപ്പെടുന്ന സ്കന്ദ-മുരുകനു സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന മഹാ ദേവലെ അല്ലെങ്കിൽ മഹാ കോവിൽ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കെട്ടിടമാണ് ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കെട്ടിടം. അതിന് പ്രതിഷ്ഠയില്ല പകരം ആ സ്ഥാനത്ത് ദേവശക്തിയുടെ ആത്മീയ ചിത്രമായ ഒരു യന്ത്രം സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു.^[35]സമുച്ചയത്തിലെ എല്ലാ ആരാധനാലയങ്ങളിലും വച്ച് എല്ലാ തീർത്ഥാടകരും സന്ദർശിക്കാൻ വരുന്ന ഏറ്റവും വലുതും ആദ്യത്തേതുമാണ് മഹാ കോവിൽ . ഇതിന് ദേവതയുടെ പ്രതിനിധാനം ഇല്ലെങ്കിലും, തൊട്ടടുത്ത മുറിയിൽ സിംഹളർക്കിടയിൽ കരണ്ഡുവ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ശിവന്റെ പ്രതിമ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. അതിനുള്ളിൽ കല്യാണഗിരി സ്വാമിയുടേതെന്ന് കരുതപ്പെടുന്ന കാലന മന്ദിമ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു കളിമൺ പീഠമുണ്ട്. പുള്ളിപ്പുലിയുടെ തൊലി കൊണ്ട് മൂടിയിരിക്കുന്ന ഇതിൽ ആചാരാനുസാരമായ എല്ലാ ഉപകരണങ്ങളും ഉണ്ട്. പ്രധാന ശ്രീകോവിലിന്റെ ഇടതുവശത്ത് സിംഹളർക്കിടയിൽ ഗണപതിദേവിയോ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഹിന്ദു ദൈവമായ ഗണപതിക്ക് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ചെറിയ ക്ഷേത്രമുണ്ട്. തമിഴർ അദ്ദേഹത്തെ മാണിക്ക പിള്ളയാർ എന്നും വിളിക്കുന്നു. അതും ഒരു അലങ്കാരവുമില്ലാത്ത ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ഒരു ചെറിയ കെട്ടിടമാണിത്. ഗണേശ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഇടതുവശത്തായി വിഷ്ണു ദേവാലയം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. അതിനുള്ളിൽ ഒരു ബുദ്ധ പ്രതിമയും ഉണ്ട്. ഇതിന് പിന്നിൽ അനുരാധപുരയിലെ ആദ്യത്തെ അരയാൽ വൃക്ഷത്തിന്റെ തൈകളിൽ നിന്ന് മുളപൊട്ടിയ ഒരു വലിയ അരയാൽ മരമുണ്ട്. അതിനാൽ സന്ദർശകരായ ബുദ്ധമതക്കാർ ഈ അരയാലിനെ വളരെയധികം ബഹുമാനിക്കപ്പെടുന്നു.^[34]

ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിന്റെ പടിഞ്ഞാറൻ ഭിത്തിയോട് ചേർന്ന് കാളി, പട്ടിനി, മാനാഗ്ര ദേവി, ദേദിമുണ്ട, സുനിയം എന്നീ ദേവതകളെയും പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ടുണ്ട്.^[12]ക്ഷേത്രമുറ്റത്തിന് പുറത്തും വടക്കേ ഗോപുരത്തിനപ്പുറം മുരുകന്റെ പത്നിയായ തെയ്വനായിയുടെ ശ്രീകോവിലുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലുള്ള കർണാടകയിലെ ശൃംഗേരിയിൽ നിന്നുള്ള ശങ്കരമഠമാണ് തെയ്വാനൈ ക്ഷേത്രം നിയന്ത്രിക്കുന്നത്. പ്രധാന ദേവതയുടെ പത്നിയായ വള്ളിക്ക് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ദേവാലയം പള്ളിയുടെ മുൻവശത്താണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. വള്ളിയുടെ ശ്രീകോവിലിനോട് ചേർന്ന് പവിത്രമായ ഒരു കടമ്പ് വൃക്ഷമുണ്ട്. കടമ്പ് മുരുകനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം വിശുദ്ധവൃക്ഷമാണ്. മസ്ജിദിനുള്ളിൽ മുസ്ലീം പുണ്യപുരുഷന്മാരുടെ ശവകുടീരങ്ങളുണ്ട്. തമിഴർക്കിടയിൽ മുതുലിഗസ്വാമി കോവിൽ എന്നറിയപ്പെടുന്ന കലയങ്കിരി സ്വാമിയുടെ ശവകുടീരത്തിന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക ക്ഷേത്രവുമുണ്ട്. ഇതിനെ ശിവ ദേവലേ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.^[36][34]

ബുദ്ധമതം ദേവതകളെ ആരാധിക്കുന്നതിനെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നില്ല. എന്നിട്ടും ശ്രീലങ്കയിലെ ബുദ്ധമതക്കാർ കതരഗാമയിലേക്ക് വർഷംതോറും തീർത്ഥാടനം നടത്തുന്നു.^[24]സിംഹളർക്കിടയിൽ ഈ ദേവൻ ദേശീയ ദൈവത്തിന്റെ സ്ഥാനം നേടിയിരിക്കുന്നു. തമിഴർക്കിടയിൽ മുരുകൻ വഹിച്ചിരുന്ന സമാനമായ സ്ഥാനത്തെ ഇത് പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.^[37]

സംഘ തമിഴ് സാഹിത്യത്തിൽ നിന്നാണ് മുരുകൻ അറിയപ്പെടുന്നത്.^[38] വേട്ടയിൽ സഹായിക്കാൻ പ്രാപ്തനായ ഒരു ദൈവമാണെന്നാണ് മുരുകനെക്കുറിച്ചുള്ള ആദ്യ പരാമർശം കാണിയ്ക്കുന്നത്. ശ്രീലങ്കയിലെ വേഡന്മാരെപ്പോലെ തെക്കൻ തമിഴ്‌നാട്ടിലെ പർവതപ്രദേശങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള വേട്ടക്കാരുടെ പ്രധാന ദൈവമായിരുന്നു അദ്ദേഹം. വേട്ടക്കാർ കൃഷിയുടെ പുരോഗതിയോടെ അവിടം സ്ഥിരതാമസമാക്കിയപ്പോൾ മുതൽ മുരുകൻ ഗോത്രത്തലവന്മാരുമായി യുദ്ധത്തിൻ്റെ ദൈവമായി തിരിച്ചറിയപ്പെട്ടു, മുരുകൻ സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ വിഭാഗങ്ങൾക്കിടയിലും ജനപ്രിയനായി മാറി. അദ്ദേഹത്തെ പ്രതീകാത്മകമായി ആരാധിക്കുന്നതിനായി ശൂലം, കദംബ (നിയോലമാർക്കിയ കാഡംബ) പോലുള്ള മരങ്ങൾ എന്നിവ അദ്ദേഹത്തിന് പവിത്രമായി കണക്കാക്കുകയും ചെയ്തു. മയിൽ അല്ലെങ്കിൽ പൂവൻകോഴി പോലുള്ള പക്ഷികളും ദേവന്റെ അടയാളമായി മാറി. മുരുകന്റെ ആരാധന നടത്തിയിരുന്ന ഒരു പ്രത്യേക വിഭാഗം പുരോഹിതരായിരുന്നു വേലൻമാർ.^[39]

പല്ലവ, കദംബ രാജവംശങ്ങൾക്കൊപ്പം ഉത്തരേന്ത്യൻ പാരമ്പര്യങ്ങളുടെ ആവിർഭാവത്തോടെ, മുരുകൻ ഉത്തരേന്ത്യയിൽ നിന്നുള്ള യുദ്ധദേവനായ കാർത്തികേയന്റെയോ സ്കന്ദന്റെയോ ഭാവങ്ങളാൽ സന്നിവേശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു.^[40] കാർത്തികേയനെക്കുറിച്ച് പറയുന്ന എല്ലാ ഐതിഹ്യങ്ങളും മുരുകനെക്കുറിച്ചും പറയുന്നവയാണ്. സമന്വയ ദേവതയ്ക്ക് തമിഴ്‌നാട്ടിൽ ആറ് പ്രധാന ക്ഷേത്രങ്ങളും എണ്ണമറ്റ മറ്റ് നിരവധി ചെറിയ ക്ഷേത്രങ്ങളും ഉണ്ട്.^[41]സമന്വയ സ്കന്ദ-മുരുകൻ്റെ ആരാധനയെ തമിഴരുടെ ദൈവമായി തമിഴ്നാട്ടിലേക്ക് ബന്ധിപ്പിച്ച ഐതിഹ്യങ്ങൾ ഉണ്ടായി. തോണ്ടിനാട്ടിൽ നിന്നുള്ള വള്ളിയുടെ വിവാഹം അതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.

ശ്രീലങ്കയിലെ ഐതിഹ്യങ്ങൾ അവകാശപ്പെടുന്നത് വള്ളി ദ്വീപിന്റെ തെക്ക് ഭാഗത്തുള്ള കതരഗാമയിൽ നിന്നുള്ള ഒരു വേഡ മേധാവിയുടെ മകളാണെന്നാണ്. ചില സ്രോതസ്സുകളിൽ വേലാപുര എന്നറിയപ്പെടുന്ന കലുത്തറ പട്ടണം മുരുകന്റെ ആരാധനയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.^[42] ശ്രീലങ്കയിൽ നിലനിന്നിരുന്ന സ്കന്ദ-കുമാര ആരാധനയിൽ മുരുകന്റെ ആരാധന കൂടിചേർന്നു. സിംഹളർക്കിടയിൽ കതരഗാംദേവിയോ കതരഗാമ ഗ്രാമത്തിന്റെ ദേവനായി അറിയപ്പെട്ടു . കതർഗമാദേവിയോയുടെ ആരാധനാലയങ്ങൾ മിക്കവാറും എല്ലാ സിംഹള ബുദ്ധ ഗ്രാമങ്ങളിലും പട്ടണങ്ങളിലും കാണപ്പെടുന്നു. കതരഗാംദേവിയോ കാവൽ ദേവന്മാരിൽ ഒരാളായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ദൈവത്തോടുള്ള തങ്ങളുടെ നേർച്ചകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനായി ആരാധകർ കാട്ടുവഴികളിലൂടെ കാൽനടയായി കഠിനമായ തീർത്ഥാടനം നടത്തുന്നു. ഈ തീർത്ഥാടനത്തിൽ ഇന്ത്യയിൽ നിന്നും ശ്രീലങ്കയിൽ നിന്നുമുള്ള തമിഴരും സിംഹളരും ഉൾപ്പെടുന്നു. ശ്രീലങ്കയുടെ കിഴക്കൻ തീരത്തെ ഭൂരിഭാഗം ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ എണ്ണം കതരഗാമ ക്ഷേത്രവുമായി തിരിച്ചറിയുകയും ദ്വീപിൻ്റെ വടക്ക് ഭാഗത്ത് നിന്നുള്ള തീർത്ഥാടകരുടെ വരവ് അടിസ്ഥാനമാക്കി അവയുടെ ഉത്സവങ്ങൾ സമന്വയിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. വെരുഗൽ, മണ്ടൂർ, തിരുക്കോവിൽ, ഒക്കണ്ട എന്നിവിടങ്ങളിലെ ക്ഷേത്രങ്ങളും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.^[43]15 മുതൽ 17 വരെ നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ സിംഹള പ്രഭുക്കന്മാർ കതരഗാംദേവിയോയുടെ മുരുകൻ ഭാവം പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നതിനായി ദ്വീപിന്റെ ഉൾഭാഗത്ത് എംബെക്കെ പോലുള്ള ക്ഷേത്രങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചു.^[44]

1950-കൾ മുതൽ കതരഗാമയുടെ ആരാധനാക്രമം സിംഹളർക്കിടയിൽ ദേശീയതയുടെ സ്വരം സ്വീകരിച്ചു. ആളുകൾ വർഷം മുഴുവനും ദേവാലയം സന്ദർശിക്കുന്നു. വാർഷിക ഉത്സവകാലത്ത് ഇത് ഒരു ഘോഷയാത്ര പോലെ കാണപ്പെടുന്നു.^[31]ആളുകൾ മയക്കത്തിലാകുകയും, തീ നടത്തം, കാവടി, ശരീരം തുളയ്ക്കൽ അല്ലെങ്കിൽ കൊളുത്ത് ഉപയോഗിച്ച് ഊഞ്ഞാലാടൽ തുടങ്ങിയ ഹിന്ദുക്കളുമായി മുമ്പ് ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്ന ഉല്ലാസകരമായ ആചാരങ്ങളിൽ മുഴുകുകയും ചെയ്യുന്നു.^[17]ഈ ഉന്മേഷദായകമായ അനുഷ്ഠാനങ്ങൾ ദ്വീപിലുടനീളം നടത്തുകയും വ്യാപകമായി വൈദഗ്ദ്ധ്യം നേടുകയും ചെയ്യുന്നു. ക്ഷേത്ര പരിപാലനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് കെട്ടിടം, നവീകരണം, ശുചീകരണ പദ്ധതികൾ എന്നീ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കായി ഡഡ്‌ലി സേനാനായകെ,രണസിംഗെ പ്രേമദാസ തുടങ്ങിയ പ്രമുഖ സിംഹള രാഷ്ട്രീയക്കാർ ബന്ധപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.^[45]

ഉത്സവങ്ങളും ദൈനംദിന ആചാരങ്ങളും സാധാരണ ഹിന്ദു ആഗാമിക് അല്ലെങ്കിൽ ബുദ്ധ ആചാരങ്ങളുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നില്ല. പുരാതന വേദപാരമ്പര്യം എന്ന് പോൾ യംഗർ വിളിക്കുന്നതിനെയാണ് ഇത് പിന്തുടരുന്നത്. മധ്യകാലഘട്ടം മുതൽ ഹിന്ദുക്കളും ബുദ്ധമതക്കാരും മുസ്ലീങ്ങളും പോലും ക്ഷേത്രവും പ്രതിഷ്ഠയും അതിലെ ആരാധനയും തങ്ങളുടേതായി അംഗീകരിക്കാൻ ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, തദ്ദേശീയരായ പുരോഹിതന്മാർ പരിപാലിക്കുന്ന ആചാരങ്ങൾ ഇപ്പോഴും മാറ്റമില്ലാതെ തുടരുന്നു.^[12] സിംഹള ഭാഷയിൽ എസെല പെരേഹറ എന്നറിയപ്പെടുന്ന പ്രധാന ഉത്സവം ജൂലൈ, ഓഗസ്റ്റ് മാസങ്ങളിലാണ് ആഘോഷിക്കുന്നത്. ഉത്സവം ആരംഭിക്കുന്നതിന് ഏകദേശം 45 ദിവസം മുമ്പ്, പുരോഹിതന്മാർ കാട്ടിലേക്ക് പോകുകയും ഒരു പുണ്യവൃക്ഷത്തിന്റെ രണ്ടായിപ്പിരിഞ്ഞ രണ്ട് ശാഖകൾ എടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ശാഖകൾ പ്രാദേശിക നദിയിൽ നിമജ്ജനം ചെയ്യുകയും കതരഗാമ ദേവിയോയ്ക്കും വള്ളിക്കും സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ആരാധനാലയങ്ങളിൽ സൂക്ഷിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പ്രധാന ഉത്സവം ആരംഭിക്കുമ്പോൾ, ദേവതയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന യന്ത്രം അതിന്റെ സംഭരണ ​​സ്ഥലത്ത് നിന്ന് വീണ്ടെടുത്ത് ആനയുടെ മുകളിൽ ഒരു തെരുവിലൂടെ ഘോഷയാത്ര നടത്തി വള്ളി ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നു. രണ്ട് മണിക്കൂറിന് ശേഷം അത് തിരികെ വയ്ക്കുന്നു. ഉത്സവത്തിന്റെ അവസാന ദിവസം രാത്രി യന്ത്രം വല്ലി ക്ഷേത്രത്തിൽ ഉപേക്ഷിച്ച് പ്രധാന ശ്രീകോവിലിലേക്ക് തിരികെ വരുന്നു. വെളുത്ത തുണികൊണ്ട് വായ പൊത്തി മൗനമായാണ് പുരോഹിതർ ചടങ്ങുകൾ നടത്തുന്നത്. ആചാരത്തിന്റെ ആചാര്യൻ ക്രമീകരിച്ച അഗ്നി നടത്തമാണ് പ്രധാന ഉത്സവവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. നൂറുകണക്കിന് ഭക്തർ അഗ്നിനടത്തത്തിൽ പങ്കെടുക്കുന്നു. എന്നാൽ മറ്റുചിലർ കാവടി, ശരീരം തുളയ്ക്കൽ എന്നിങ്ങനെയുള്ള ആനന്ദ നൃത്തരൂപങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കുന്നു. തീർഥാടകരിൽ പലർക്കും ബാധാബാധിതതനായതിന്റെ ലക്ഷണങ്ങൾ പ്രകടമാണ്.^[46][47]

1948-ൽ ഗ്രേറ്റ് ബ്രിട്ടനിൽ നിന്ന് രാഷ്ട്രീയ സ്വാതന്ത്ര്യം നേടിയതുമുതൽ ശ്രീലങ്കയിൽ ന്യൂനപക്ഷമായ ഹിന്ദു തമിഴരും ഭൂരിപക്ഷ ബുദ്ധമതക്കാരും തമ്മിൽ സംഘർഷത്തിൻ്റെ ചരിത്രമുണ്ട്. 1930-കളിൽ പോൾ വിർസ് കതരഗാമയിലെ ആചാരാനുഷ്ഠാനത്തിൻ്റെ ഉടമസ്ഥാവകാശവും രീതിയും സംബന്ധിച്ച് ഹിന്ദുക്കളും ബുദ്ധമതക്കാരും തമ്മിലുള്ള സംഘർഷത്തെക്കുറിച്ച് എഴുതി. ^[48]കഴിഞ്ഞ സഹസ്രാബ്ദങ്ങളായി, തീർത്ഥാടകരിൽ ഭൂരിഭാഗവും കാൽനടയായി കഠിനമായ തീർത്ഥാടനം നടത്തിയിരുന്ന ശ്രീലങ്കയിൽ നിന്നും ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ നിന്നുമുള്ള ഹിന്ദുക്കളായിരുന്നു .^[49] 1940-ഓടെ റോഡുകൾ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടതോടെ കൂടുതൽ സിംഹള ബുദ്ധമതക്കാർ തീർത്ഥാടനം ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു.^[31][50] ഇത് പ്രാദേശിക ഹിന്ദുക്കൾക്കും ബുദ്ധമതക്കാർക്കുമിടയിൽ ഉടമസ്ഥാവകാശത്തെക്കുറിച്ചും ഉപയോഗിക്കേണ്ട ആചാരങ്ങളെക്കുറിച്ചും ഉള്ള പിരിമുറുക്കം വർദ്ധിപ്പിച്ചു.^[48][51]ബുദ്ധമതക്കാർക്ക് വേണ്ടി സർക്കാർ മധ്യസ്ഥത വഹിക്കുകയും ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം പൂർണമായി ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്തു, ഫലത്തിൽ ആരാധനാലയങ്ങൾ ബുദ്ധ കിരി വെഹേരയുടെ അനുബന്ധമായി മാറുകയും ചെയ്തു.^[52][53] 1940-കളിൽ പ്രത്യേകിച്ചും ക്ഷേത്രത്തിലെ തമിഴ് ആരാധനയ്ക്ക് നിയന്ത്രണങ്ങൾ ഏർപ്പെടുത്തിയപ്പോൾ ഈ സംഭവവികാസത്തിനെതിരെ പ്രതിഷേധം ഉയർന്നു.^[54][55]

തീ നടത്തം, കാവടി നൃത്തം, ശരീരം തുളയ്ക്കൽ തുടങ്ങിയ തമിഴ് ഹിന്ദു ആചാരങ്ങൾ കതരഗാമയിലെ ബുദ്ധമതക്കാർ ഏറ്റെടുക്കുകയും ദ്വീപിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളിലേക്കും വ്യാപിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.^[17][52] ക്ഷേത്രവും അതിലെ ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങളും ബുദ്ധമതം ഏറ്റെടുത്തത് ശ്രീലങ്കയിലെയും ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെയും ഹിന്ദുക്കൾക്കിടയിൽ കാണപ്പെടുന്ന ദൈവങ്ങളുടെ വ്യക്തിപരമായ ഭക്തി ആരാധനയുടെ യുക്തിസഹമായ സ്വഭാവത്തെ ശ്രീലങ്കയിൽ ആചരിച്ചിരുന്ന തീവ്ര തേരവാദ ബുദ്ധമതത്തെ ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിനുള്ളിലെ ഹിന്ദു സ്വാധീനം നഷ്ടപ്പെട്ടത് ശ്രീലങ്കൻ തമിഴ് ഹിന്ദു സമൂഹത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിച്ചു. ^[56]പോൾ യംഗർ പറയുന്നതനുസരിച്ച്, അടിസ്ഥാനപരമായി ബുദ്ധമത സ്ഥാപനത്തെ ആശങ്കപ്പെടുത്തുന്ന ഹിന്ദു ആചാരങ്ങളിൽ ബുദ്ധമതക്കാരുടെ വൻതോതിലുള്ള പങ്കാളിത്തമാണ് ബുദ്ധമതവിശ്വാസികൾ ക്ഷേത്രം ഏറ്റെടുക്കാൻ കാരണമായത്. ലോക വീക്ഷണത്തിന് അനുസൃതമായി യാഥാസ്ഥിതിക ഥേരവാദ ബുദ്ധമത ക്ഷേത്രാചാരങ്ങൾ കൂടുതൽ പരിഷ്കരിക്കുന്നതിന് ശക്തമായ രാഷ്ട്രീയവും മതപരവുമായ സമ്മർദ്ദവുമുണ്ടെന്ന് പോൾ പറയുന്നു.^[36][57]

Kataragama temple എന്ന വിഷയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചിത്രങ്ങൾ വിക്കിമീഡിയ കോമൺസിലുണ്ട്.

• The Kataragama-Skanda website
• Pictures of Kataragama
• Embekke Kataragama temple
• On Foot by Faith to Kataragama
• Official Website – Ruhunu Maha Katharagama Devalaya Archived 27 ജൂൺ 2015 at the Wayback Machine