കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകൾ

Central Armed Police Forces കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകൾ
ചുരുക്കം	CAPF
അധികാരപരിധി
കേന്ദ്ര ഏജൻസി
ഭരണസമിതി	കേന്ദ്ര ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയം
പൊതു സ്വഭാവം	കേന്ദ്ര നിയമ നിർവ്വഹണം
പ്രവർത്തന ഘടന
കീഴ് ഏജൻസികൾ	അസം റൈഫിൾസ് സി.ഐ.എസ്.എഫ് ബി.എസ്.എഫ് ഐ.ടി.ബി.പി എസ്.എസ്.ബി. പ്രമാണം:CRPF Flag.svg സി.ആർ.പി.എഫ് എൻ.എസ്.ജി
വെബ്സൈറ്റ്
www.mha.gov.in/about-us/central-armed-police-forces

കേന്ദ്ര ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന് (MHA) കീഴിലുള്ള ഇന്ത്യയിലെ കേന്ദ്ര പോലീസ് സംഘടനകളുടെ കൂട്ടായ പേരാണ് സെൻട്രൽ ആംഡ് പോലീസ് ഫോഴ്സസ് ( CAPF ).^[1] മലയാളത്തിൽ കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകൾ എന്ന് അറിയപ്പെടുന്നു. ഇവ മുമ്പ് സെൻട്രൽ പാരാ-മിലിറ്ററി ഫോഴ്‌സ് (കേന്ദ്ര അർധസൈനിക സേനകൾ) എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. 2011 മുതൽ, അർദ്ധസൈനിക വിഭാഗം എന്ന വാക്ക് ഒഴിവാക്കുന്നതിനായി ഇന്ത്യ "കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേന" എന്ന പദം സ്വീകരിച്ചു. ഇന്ത്യയുടെ ആഭ്യന്തര സുരക്ഷയും അതിർത്തി കാവലും ഈ സേനകൾക്കാണ്.^[2]

കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകളെ (CAPF) മൂന്നായി തരംതിരിച്ചിരിക്കുന്നു:

• അസം റൈഫിൾസ് (AR)
• ബോർഡർ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്‌സ് (BSF)
• ഇന്തോ-ടിബറ്റൻ ബോർഡർ പോലീസ് (ITBP)
• സശാസ്ത്ര സീമ ബൽ (SSB)

• സെൻട്രൽ റിസർവ് പോലീസ് ഫോഴ്സ് (സി.ആർ.പി.എഫ്.) (CRPF)
• സെൻട്രൽ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്സ് (സി.ഐ.എസ്.എഫ്.) (CISF)

• നാഷണൽ സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡ് (എൻ.എസ്.ജി.) (NSG).^[3]

കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകൾ (CAPF) മുമ്പ് കേന്ദ്ര പാരാ-മിലിറ്ററി ഫോഴ്‌സ് (CPMF) എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നു, കൂടാതെ സെൻട്രൽ പോലീസ് ഓർഗനൈസേഷനുകൾ (CPOs), പാരാ-മിലിട്ടറി ഫോഴ്‌സ് (PMF), സെൻട്രൽ പോലീസ് ഫോഴ്‌സ് (CPF) എന്നിങ്ങനെ പല പേരുകളിൽ പരാമർശിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. 2011-ൽ, ഇന്ത്യൻ ഗവൺമെന്റ് ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന് കീഴിലുള്ള കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനയുടെ പേര് മാറ്റുന്നതിന് ഏകീകൃത നാമകരണം അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു സർക്കുലർ പുറത്തിറക്കി. തുടക്കത്തിൽ, BSF, CRPF, CISF, ITBP, SSB എന്നീ അഞ്ച് സേനകൾ മാത്രമേ പുതിയ നാമകരണത്തിന് (CAPFന്) കീഴിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നുള്ളൂ, കാരണം അസം റൈഫിൾസ് (AR) ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിന്റെ പ്രവർത്തന നിയന്ത്രണത്തിലായിരുന്നതിനാലും അതു പോലെ നാഷണൽ സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡ് (NSG) ഉദ്യോഗസ്ഥരെ ഇന്ത്യൻ ആർമിയിൽ നിന്നും മറ്റ് CAPF കളിൽ നിന്നും പൂർണ്ണമായും നിയോഗിക്കുകയുണ്ടായി. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ അർദ്ധസൈനിക വിഭാഗത്തെ തീവ്രവാദ ഗ്രൂപ്പുകളെ പരാമർശിക്കുന്നതിനാൽ, രാഷ്ട്രീയ കാരണങ്ങളാൽ, സേനയുടെ അന്താരാഷ്ട്ര മതിപ്പ് മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനാണ് പേര് മാറ്റം വരുത്തിയത്.^[2][4]

നിലവിൽ, ഏഴ് സേനകളും ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന്റെ CAPF നിർവചനത്തിന് കീഴിൽ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.^[5]

CAPF-നെ കൂടുതൽ മൂന്നായി തരം തിരിച്ചിരിക്കുന്നു: ബോർഡർ ഗാർഡിംഗ് ഫോഴ്‌സ്- അസം റൈഫിൾസ് (AR), ബോർഡർ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്‌സ് (BSF), ഇന്തോ-ടിബറ്റൻ ബോർഡർ പോലീസ് (ITBP), സശാസ്ത്ര സീമ ബാൽ (SSB); ആഭ്യന്തര സുരക്ഷയ്ക്കുള്ള സേന- സെൻട്രൽ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്സ് (സിഐഎസ്എഫ്), സെൻട്രൽ റിസർവ് പോലീസ് ഫോഴ്സ് (സിആർപിഎഫ്); സ്പെഷ്യൽ ടാസ്ക് ഫോഴ്സ്- നാഷണൽ സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡ് (എൻഎസ്ജി).^[3]

AR, BSF, ITBP, SSB എന്നിവയുടെ പ്രാഥമിക ചുമതല ഇന്ത്യയുടെ അതിർത്തി സുരക്ഷയാണ്. സിഐഎസ്‌എഫിന്റെ സെൻസിറ്റീവ് സ്ഥാപനങ്ങളുടെ സുരക്ഷ, CRPF; ക്രമസമാധാനം കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ പോലീസിനെ സഹായിക്കുന്നു, തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ, എൻഎസ്‌ജിയുടെ നക്‌സൽ വിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾ. പ്രാഥമിക ചുമതല കൂടാതെ, എല്ലാ കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകളും ക്രമസമാധാന സാഹചര്യങ്ങളിൽ പോലീസിനെയും ഭീകരവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ സൈന്യത്തെയും സഹായിക്കുന്നതിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ബിഎസ്എഫും സിആർപിഎഫും മുൻകാലങ്ങളിൽ ബാഹ്യ ആക്രമണങ്ങളിൽ സൈന്യത്തെ സഹായിച്ചിട്ടുണ്ട്. കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേന-കൾ ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിനും പോലീസിനുമൊപ്പം അവർക്ക് നൽകിയിട്ടുള്ള വ്യത്യസ്ത ചുമതലകളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നു.

റിസർച്ച് ആൻഡ് അനാലിസിസ് വിംഗ് (റോ), സ്പെഷ്യൽ പ്രൊട്ടക്ഷൻ ഗ്രൂപ്പ് (എസ്പിജി), നാഷണൽ ഇൻവെസ്റ്റിഗേഷൻ ഏജൻസി (എൻഐഎ), ഇന്റലിജൻസ് ബ്യൂറോ (ഐബി), സെൻട്രൽ ബ്യൂറോ ഓഫ് ഇൻവെസ്റ്റിഗേഷൻ (സിബിഐ), ദേശീയ ദുരന്ത പ്രതികരണ സേന തുടങ്ങിയ വിവിധ സുപ്രധാന സംഘടനകളിലും കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനാംഗങ്ങൾ സേവനമനുഷ്ഠിക്കുന്നു. ഡിസാസ്റ്റർ റെസ്‌പോൺസ് ഫോഴ്‌സ് (NDRF), നാർക്കോട്ടിക് കൺട്രോൾ ബ്യൂറോ (NCB), സംസ്ഥാന സായുധ പോലീസ് സേനകൾ, തുടങ്ങിയവയിൽ ഡെപ്യൂട്ടേഷനിലും വിവിധ തലങ്ങളിൽ അറ്റാച്ച്‌മെന്റ്/പരിശീലനമുണ്ട്. അതിനാൽ, വളരെ പ്രയാസകരമായ സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഒന്നിലധികം റോളുകൾ നിർവഹിക്കുന്നതിന് സിവിൽ അധികാരത്തെ സഹായിക്കാൻ അമർത്തുന്ന അടിയന്തര സേനയുടെ പ്രത്യേക സവിശേഷതകൾ കാരണം അവരുടെ റോളും പ്രകടനവും വലിയ പ്രാധാന്യം കൈവരുന്നു.

ഉദ്യോഗസ്ഥർ

അസം റൈഫിൾസ്[6][7] ക സ തി

ഡയറക്ടർ ജനറൽ[note 1] - സ്പെഷ്യൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ[note 2] - അഡീഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ[note 3] -

ഇൻസ്പെക്ടർ ജനറൽ[note 4] -

ഡെപ്യൂട്ടി ഇൻസ്പെക്ടർ ജനറൽ[note 5] -

കമാണ്ടൻ്റ്[note 6] -

സെക്കന്റ് ഇൻ കമാണ്ടൻ്റ്[note 7] -

ഡെപ്യൂട്ടി കമാൻഡന്റ്[note 8] -

അസിസ്റ്റന്റ് കമാൻഡന്റ്[note 9] -

ദേശീയ സുരക്ഷാ സേന (NSG)[8] ക സ തി

ഡയറക്ടർ ജനറൽ -

അഡിഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ -

ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

ഡെപ്യൂട്ടി ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

ഗ്രൂപ്പ്‌ കമാണ്ടർ -

സെക്കന്റ്‌ ഇൻ കമാൻഡ് -

സ്‌ക്വാഡ്രോൺ കമാണ്ടർ -

ടീം കമാണ്ടർ -

പ്രമാണം:CRPF Flag.svg കേന്ദ്ര റിസർവ്വ് പോലീസ് (CRPF)[9][10] ക സ തി

ഡയറക്ടർ ജനറൽ - സ്പെഷ്യൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ - അഡിഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ -

ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

ഡെപ്യൂട്ടി ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

കമാണ്ടന്റ് -

സെക്കന്റ്‌ ഇൻ കമാൻഡ് -

ഡെപ്യൂട്ടി കമാണ്ടന്റ് -

അസിസ്റ്റന്റ് കമാണ്ടന്റ് -

അതിർത്തിരക്ഷാസേന (BSF)[11][12] ക സ തി

ഡയറക്ടർ ജനറൽ DG സ്പെഷ്യൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ SDG അഡിഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ ADG

ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ IG

ഡെപ്യൂട്ടി ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ DIG

സീനിയർ കമാണ്ടന്റ് -

കമാണ്ടന്റ് -

ഡെപ്യൂട്ടി കമാണ്ടന്റ് DC

അസിസ്റ്റന്റ് കമാണ്ടന്റ് AC

സെൻട്രൽ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്സ്[11][13] ക സ തി

ഡയറക്ടർ ജനറൽ - സ്പെഷ്യൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ - അഡിഷണൽ ഡയറക്ടർ ജനറൽ -

ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

ഡെപ്യൂട്ടി ഇൻസ്‌പെക്ടർ ജനറൽ -

സീനിയർ കമാണ്ടന്റ് -

കമാണ്ടന്റ് -

ഡെപ്യൂട്ടി കമാണ്ടന്റ് -

അസിസ്റ്റന്റ് കമാണ്ടന്റ് -

കീഴ്ദ്യോഗസ്ഥർ

Rank group	Junior commissioned officers										Non commissioned officer												Enlisted
ആസാം റൈഫിൾസ്[14] ക സ തി																													No insignia
	സുബേദാർ മേജർ Subedar major						സുബേദാർ Subedar		നയബ് സുബേദാർ Naib subedar		വാറന്റ് ഓഫീസർ -						ഹവിൽദാർ[note 10] Havildar												റൈഫിൾമാൻ[note 11] Raifleman
ദേശിയ സുരക്ഷാ സേന (NSG)[8] ക സ തി																													ചിഹ്നമില്ല
	സുബേദാർ മേജർ Subedar Major						അസിസ്റ്റന്റ് കമാന്റർ-1 -	അസിസ്റ്റന്റ് കമാന്റർ-2 -	അസിസ്റ്റന്റ് കമാന്റർ-3 -		റേഞ്ചർ ഗ്രേഡ് I -												റേഞ്ചർ ഗ്രേഡ് II -						Combatised tradesmen -
പ്രമാണം:CRPF Flag.svg കേന്ദ്ര റിസർവ്വ് പോലീസ് (CRPF)[9][10] ക സ തി																									ചിഹ്നമില്ല
	സുബേദാർ മേജർ -						ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	അസിസ്റ്റന്റ് സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -		ഹെഡ് കോൺസ്റ്റബിൾ -														കോൺസ്റ്റബിൾ -
അതിർത്തിരക്ഷാസേന (BSF) ക സ തി																									ചിഹ്നമില്ല
	സുബേദാർ മേജർ -						ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	അസിസ്റ്റന്റ് സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -		ഹെഡ് കോൺസ്റ്റബിൾ -														കോൺസ്റ്റബിൾ -
കേന്ദ്ര വ്യവസായ സുരക്ഷാസേന (CISF) ക സ തി																									ചിഹ്നമില്ല
	സുബേദാർ മേജർ -						ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	അസിസ്റ്റന്റ് സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -		ഹെഡ് കോൺസ്റ്റബിൾ -														കോൺസ്റ്റബിൾ -
സശാസ്ത്ര സീമ ബല് (SSB) ക സ തി																									ചിഹ്നമില്ല
	സുബേദാർ മേജർ -						ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -	അസിസ്റ്റന്റ് സബ് ഇൻസ്‌പെക്ടർ -		ഹെഡ് കോൺസ്റ്റബിൾ -														കോൺസ്റ്റബിൾ -
Rank group	Junior commissioned officers										Non commissioned officer												Enlisted

• ആസാം റൈഫിൾസ് ഒഴിച്ചുള്ള എല്ലാ കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകളുടെയും തലവൻ ഐപിഎസ് ഉദ്യോഗസ്ഥരായ ഡയറക്ടർ ജനറൽമാർ ആണ്.

വടക്കുകിഴക്കൻ ഇന്ത്യയിലെ അതിർത്തി സുരക്ഷ, കലാപം തടയൽ, ക്രമസമാധാനം എന്നിവയ്ക്ക് ഉത്തരവാദികളായ ഒരു കേന്ദ്ര പോലീസും അർദ്ധസൈനിക സംഘടനയുമാണ് അസം റൈഫിൾസ് . 1,643 കിലോമീറ്റർ നീളമുള്ള ഇന്ത്യ-മ്യാൻമർ അതിർത്തി സംരക്ഷിക്കുക എന്നതാണ് ഇതിന്റെ പ്രധാന ചുമതല. ആസാം റൈഫിൾസ് ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന്റെ (MHA) ഭരണത്തിൻ കീഴിലാണ് വരുന്നത്, അതേസമയം അതിന്റെ പ്രവർത്തന നിയന്ത്രണം ഇന്ത്യൻ സൈന്യമാണ് പരിപാലിക്കുന്നത്. ഇന്ത്യൻ സൈന്യത്തിലെ ലെഫ്റ്റനൻ ജനറൽ റാങ്കിലുള്ള മുതിർന്ന സൈനികനാണ് ആസാം റൈഫിൾസിൻ്റെ തലവൻ. ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും പഴയ അർദ്ധസൈനിക സേനയാണിത്.

ഇന്ത്യ-പാകിസ്ഥാൻ, ഇന്ത്യ-ബംഗ്ലാദേശ് അതിർത്തികൾ സംരക്ഷിക്കുക എന്നതാണ് അതിർത്തി സുരക്ഷാ സേനയുടെ (ബി.എസ്.എഫ്) പ്രാഥമിക പങ്ക്, അവരെ അന്താരാഷ്ട്ര അതിർത്തിയിലും ഇന്തോ-പാക് നിയന്ത്രണരേഖയിലും (LOC) വിന്യസിച്ചിരിക്കുന്നു. യുദ്ധസമയത്ത് ബിഎസ്എഫിനും സജീവമായ പങ്കുണ്ട്. 192 ബറ്റാലിയനുകളിലായി 292,000 ഉദ്യോഗസ്ഥരുണ്ട്.^[15] ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ സമർപ്പിത അതിർത്തി കാവൽ സേന എന്ന നിലയിലും ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു.

ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ വ്യാവസായിക സുരക്ഷാ സേനകളിലൊന്നായ സെൻട്രൽ ഇൻഡസ്ട്രിയൽ സെക്യൂരിറ്റി ഫോഴ്‌സ് വിവിധ പൊതുമേഖലാ സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും (പിഎസ്‌യു) മറ്റ് നിർണായക അടിസ്ഥാന സൗകര്യ സ്ഥാപനങ്ങൾക്കും രാജ്യത്തുടനീളമുള്ള പ്രധാന വിമാനത്താവളങ്ങൾക്കും തിരഞ്ഞെടുപ്പ് സമയത്തും മറ്റ് ആഭ്യന്തര സുരക്ഷാ ചുമതലകളും വിവിഐപി സംരക്ഷണവും നൽകുന്നു. . 9 റിസർവ് ബറ്റാലിയനുകളുൾപ്പെടെ ^[16] ബറ്റാലിയനുകളിലായി ഏകദേശം 144,418 ഉദ്യോഗസ്ഥരുണ്ട്.

247 ബറ്റാലിയനുകളിലായി 313,678 ഉദ്യോഗസ്ഥരുള്ള സെൻട്രൽ റിസർവ് പോലീസ് ഫോഴ്‌സ് ഏറ്റവും വലിയ കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനയാണ്.^[16] സെൻട്രൽ റിസർവ് പോലീസ് ഉൾപ്പെടുന്നു:

• 15 ബറ്റാലിയൻ കലാപ വിരുദ്ധ സേനയായ റാപ്പിഡ് ആക്ഷൻ ഫോഴ്‌സ് (RAF) വിഭാഗീയ അക്രമങ്ങളോട് പ്രതികരിക്കാൻ പരിശീലനം നേടിയിട്ടുണ്ട്.
• കമാൻഡോ ബറ്റാലിയൻ ഫോർ റെസല്യൂട്ട് ആക്ഷൻ (കോബ്ര), 10 ബറ്റാലിയൻ ശക്തമായ നക്സലൈറ്റ് / കോയിൻ/മാവോയിസ്റ്റ് വിരുദ്ധ സേന.^[17]

ഇന്ത്യ -ചൈന അതിർത്തിയിൽ ലഡാക്കിലെ കാരക്കോറം ചുരം മുതൽ അരുണാചൽ പ്രദേശിലെ ദിഫു പാസ് വരെ 3,488 ദൂരത്തിൽ കാവൽ ഡ്യൂട്ടിക്കായി ഇന്തോ-ടിബറ്റൻ ബോർഡർ പോലീസിനെ വിന്യസിച്ചിട്ടുണ്ട്. ^[18] 56 ഫൈറ്റിംഗ് ബറ്റാലിയനുകളിലും 2 ഡിഎം, 4 പ്രത്യേക ബറ്റാലിയനുകളിലുമായി 89,432 ഉദ്യോഗസ്ഥരുണ്ട്.^[16][19]

നാഷണൽ സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡ് (NSG), സാധാരണയായി ബ്ലാക്ക് ക്യാറ്റ്സ് എന്നറിയപ്പെടുന്നു, ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയത്തിന് കീഴിലുള്ള തീവ്രവാദ വിരുദ്ധ യൂണിറ്റാണിത്. നാഷണൽ സെക്യൂരിറ്റി ഗാർഡ് ആക്ട്, 1986 പ്രകാരം 1984 ഒക്ടോബർ 16 നാണ് ഇത് സ്ഥാപിതമായത്. എല്ലാ ഉദ്യോഗസ്ഥരും മറ്റ് കേന്ദ്ര സായുധ പോലീസ് സേനകളിൽ നിന്നും അതുപോലെ ഇന്ത്യൻ ആർമിയിൽ നിന്നും ഡെപ്യൂട്ടേഷനിലാണ് നിയമിതരാവുന്നത്.

പ്രധാന ലേഖനം: സശാസ്ത്ര സീമ ബല്

ഇന്ത്യ-നേപ്പാൾ, ഇന്ത്യ-ഭൂട്ടാൻ അതിർത്തികൾ സംരക്ഷിക്കുക എന്നതാണ് സശാസ്‌ത്ര സീമ ബാലിന്റെ (ഇംഗ്ലീഷ്: Armed Border Force ) ലക്ഷ്യം. എസ്.എസ്.ബി. എന്ന ചുരുകകപ്പേരിൽ ആണ് അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇതിന് 76,337 ഉദ്യോഗസ്ഥരും 73 ബറ്റാലിയനുകളും ചില റിസർവ്ഡ് ബറ്റാലിയനുകളും ഉണ്ട്.^[16][20][21]

Central Armed Police Forces എന്ന വിഷയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചിത്രങ്ങൾ വിക്കിമീഡിയ കോമൺസിലുണ്ട്.

1. ↑ ലെഫ്റ്റനന്റ് ജനറൽ റാങ്ക് ഉപയോഗിച്ചും പരാമർശിക്കുന്നു (lieutenant general)
2. ↑ Also referred to by the rank Lieutenant general (लेफ्टिनेंट - जनरल)
3. ↑ Also referred to by the rank Lieutenant general (लेफ्टिनेंट - जनरल)
4. ↑ മേജർ ജനറൽ എന്ന റാങ്കിലും പരാമർശിക്കുന്നു (Major general)
5. ↑ ബ്രിഗേഡിയർ റാങ്കിലും പരാമർശിക്കുന്നു (Brigadier)
6. ↑ കേണൽ റാങ്കിലും പരാമർശിക്കുന്നു (Colonel)
7. ↑ ലെഫ്റ്റനന്റ് കേണൽ റാങ്കിലും പരാമർശിക്കുന്നു (Letueanet colonel)
8. ↑ മേജർ റാങ്കും പരാമർശിക്കുന്നു (Major)
9. ↑ ക്യാപ്റ്റൻ റാങ്കും പരാമർശിക്കുന്നു (Captain)
10. ↑ Also referred to by the rank Head constable (-)
11. ↑ Also referred to by the rank Constable (-)

1. ↑ Government of India, Ministry of Home Affairs (18 March 2011). "Office Memorandum" (PDF). mha.gov.in. Director (Personnel), MHA. p. 1. Retrieved 19 September 2020.
2. ↑ ^{2.0 2.1} Online, The Telegraph (26 March 2011). "For the paramilitary, all's in a new name". telegraphindia.com. The Telegraph. Retrieved 19 September 2020.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Parliamentary Standing Committee on Home Affairs (12 December 2018). Working conditions in Border Guarding Forces (Assam Rifles, Sashastra Seema Bal, Indo-Tibetan Border Police and Border Security Force) (Pdf). Rajya Sabha. p. 1. Retrieved 18 August 2022.
4. ↑ Government of India, Ministry of Home Affairs (23 November 2011). "Office Memorandum" (PDF). mha.gov.in. Director (Personnel), MHA. Retrieved 19 September 2020.
5. ↑ "Central Armed Police Forces | Ministry of Home Affairs | GoI". Ministry of Home Affairs. Retrieved 19 August 2022.
6. ↑ "असम राइफल्स विनियमन 2016 - Assam Rifles Regulation 2016" (PDF). 18 November 2016. Retrieved 20 August 2022.
7. ↑ "Two Hundred Thirteenth Report - Security Situation in the North Eastern States of India" (PDF). Department-Related Parliamentary Standing Committee on Home Affairs. 19 July 2018. pp. 6–8. Retrieved 21 August 2022.
8. ↑ ^{8.0 8.1} "The National Security Guard Act, 1986 (47 of 1986)" (PDF). Government of India. 22 സെപ്റ്റംബർ 1986. Archived from the original (PDF) on 4 മാർച്ച് 2016. Retrieved 23 ഓഗസ്റ്റ് 2014.
9. ↑ ^{9.0 9.1} "The Central Reserve Police Force Rules/Regulations/Scheme,1955" (PDF). 24 February 1955.
10. ↑ ^{10.0 10.1} "Career Prospects". Central Reserve Police Force. Archived from the original on 23 March 2022.
11. ↑ ^{11.0 11.1} "All ranks inclusive annual governing body meeting". Border Security Force. 19 November 2018. Archived from the original on 23 September 2022 – via Facebook. ഉദ്ധരിച്ചതിൽ പിഴവ്: അസാധുവായ <ref> ടാഗ്; "All ranks 2018" എന്ന പേര് വ്യത്യസ്തമായ ഉള്ളടക്കത്തോടെ നിരവധി തവണ നിർവ്വചിച്ചിരിക്കുന്നു
12. ↑ "The Central Industrial Security Force Act, 1968 (50 of 1968): (As Modified Vide Act No.14 of 1983, 20 of 1989, 40 of 1999 and 22 of 2009)" (PDF). Central Industrial Security Force. 2009. p. 18.
13. ↑ "The Central Industrial Security Force Act, 1968 (50 of 1968): (As Modified Vide Act No.14 of 1983, 20 of 1989, 40 of 1999 and 22 of 2009)" (PDF). Central Industrial Security Force. 2009. p. 18.
14. ↑ "Two Hundred Thirteenth Report - Security Situation in the North Eastern States of India" (PDF). Department-Related Parliamentary Standing Committee on Home Affairs. 19 July 2018. pp. 6–8. Retrieved 21 August 2022.
15. ↑ "Border Security Force". bsf.nic.in. Archived from the original on 20 August 2014. Retrieved 2020-02-19.
16. ↑ ^{16.0 16.1 16.2 16.3} "MHA Annual Report 2016-2017" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 August 2017.
17. ↑ "COBRA to sting Naxal virus: new force gets Centre nod". Financial Express. 2008-08-29. Retrieved 2014-02-26.
18. ↑ "Indo-Tibetan Border Police". Archive.india.gov.in. Archived from the original on 2013-11-12. Retrieved 2014-02-09.
19. ↑ "Home | Indo Tibetan Border Police, Ministry of Home Affairs". itbpolice.nic.in (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2017-08-10.
20. ↑ "Guarding the Nation's Frontiers | eGov Magazine". Egov.eletsonline.com. 2013-03-06. Retrieved 2014-01-05.
21. ↑ "Force Profile- SSB Ministry Of Home Affairs, Govt. Of India". ssb.nic.in. Archived from the original on 2019-06-29. Retrieved 2017-08-12.