പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു കവിയും എഴുത്തുകാരനും ചിന്തകനും ആയിരുന്നു മഹമ്മദ് ബിൻ സുലൈമാൻ (ക്ലാസിക്കൽ അസർബൈജാനി: محمد سليمان اوغلی Məhəmməd Süleyman oğlu) അദ്ദേഹം തന്റെ മാതൃഭാഷയായ അസർബൈജാനിയിലും അറബി, പേർഷ്യൻ ഭാഷകളിലും എഴുതി.[1]ഫുസുലി എന്ന തൂലികാനാമത്തിലാണ് കൂടുതൽ അറിയപ്പെടുന്നത്.(Azerbaijani: فضولی Füzuli;[a] c. 1494 – 1556) അസർബൈജാനി സാഹിത്യത്തിലെ ദിവാൻ പാരമ്പര്യത്തിന് ഏറ്റവും വലിയ സംഭാവന നൽകിയവരിൽ ഒരാളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഫുസുലി വാസ്തവത്തിൽ മൂന്ന് ഭാഷകളിലും തന്റെ കവിതകൾ (ദിവാൻ) എഴുതി. [2]ഒട്ടോമൻ, ചഗതായ് തുർക്കിക് സാഹിത്യ പാരമ്പര്യങ്ങളെക്കുറിച്ചും ഗണിതശാസ്ത്രത്തിലും ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തിലും അറിവുള്ള ഏറ്റവും മികച്ച ഓട്ടോമൻ ഗാനരചനാ കവികളിലൊരാളായി അദ്ദേഹം കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.[3]
ജീവിതം
അക് കൊയുൻലു തുർക്ക്മെൻ ഭരണത്തിൻ കീഴിലായിരുന്ന കാലത്ത്, ഇന്നത്തെ ഇറാഖിൽ 1480-ലാണ് ഫുസുലി ജനിച്ചതെന്ന് പൊതുവെ വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹം ഒരുപക്ഷേ കർബലയിലോ നജാഫിലോ ജനിച്ചിരിക്കാം.[3] അദ്ദേഹം അസർബൈജാനി[4][5][6][7]തുർക്കിക് ഒഗൂസ് ബയാത്ത് ഗോത്രത്തിൽ നിന്നുള്ളവനായിരുന്നു. അവർ അക്കാലത്ത് മിഡിൽ ഈസ്റ്റ്, അനറ്റോലിയ, കോക്കസസ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ ചിതറിക്കിടക്കുകയായിരുന്നു.[8][9][10][11] ഫുസുലിയുടെ പൂർവ്വികർ നാടോടികളായവരായിരുന്നുവെങ്കിലും, കുടുംബം വളരെക്കാലമായി പട്ടണങ്ങളിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കിയിരുന്നു.
ആദ്യം അൽ ഹില്ലാ നഗരത്തിൽ മുഫ്തിയായിരുന്ന പിതാവിന്റെ കീഴിലും പിന്നീട് റഹ്മത്തുള്ള എന്ന അധ്യാപകന്റെ കീഴിലും ഫുസുലിക്ക് നല്ല വിദ്യാഭ്യാസം ലഭിച്ചതായി തോന്നുന്നു.[12] ഈ സമയത്താണ് അദ്ദേഹം തന്റെ മാതൃരാജ്യമായ അസർബൈജാനിക്ക് പുറമേ പേർഷ്യൻ, അറബിക് ഭാഷകൾ പഠിച്ചത്. ഫുസുലി ജീവിതത്തിന്റെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ കാവ്യാത്മകമായ യോഗ്യാതാസൂചന കാണിച്ചു. തന്റെ ഇരുപതാം വർഷത്തിൽ ബെങ് ü ബേഡ് (بنگ و باده; "ഹാഷിഷ് ആൻഡ് വൈൻ") എന്ന പേരിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട മസ്‌നവി രചിച്ചു. അതിൽ അദ്ദേഹം ഒട്ടോമൻ സുൽത്താൻ ബയേസിദ് രണ്ടാമനെ ഹാഷിഷിനോടും സഫാവിദ് ഷാ ഇസ്മായിൽ ഒന്നാമനെ വീഞ്ഞിനോടും ഉപമിച്ചു.
ഇക്കാലത്ത് ഫുസുലിയുടെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് അറിയാവുന്ന ചുരുക്കം ചില കാര്യങ്ങളിൽ ഒന്ന്, അദ്ദേഹം എങ്ങനെയാണ് തന്റെ തൂലികാനാമത്തിൽ എത്തിയത് എന്നതാണ്. തന്റെ സമാഹരിച്ച പേർഷ്യൻ കവിതകളുടെ ആമുഖത്തിൽ അദ്ദേഹം പറയുന്നു: "ഞാൻ കവിതയെഴുതാൻ തുടങ്ങിയ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ, കുറച്ച് ദിവസങ്ങൾ കൂടുമ്പോൾ ഞാൻ ഒരു പ്രത്യേക തൂലികാനാമത്തിൽ മനസ്സ് സ്ഥാപിക്കുകയും പിന്നീട് അത് മറ്റൊന്നായി മാറ്റുകയും ചെയ്യും. കാരണം അതേ പേര് പങ്കിടുന്നവരെ ആരെങ്കിലും കാണുമായിരുന്നു".[13]ഒടുവിൽ, "അപശ്ചിത്തം, അനുചിതം, അനാവശ്യം" എന്നർത്ഥം വരുന്ന ഫുസുലി എന്ന അറബി വാക്ക് അദ്ദേഹം തീരുമാനിച്ചു. [14]പേരിന്റെ അപകീർത്തികരമായ അർത്ഥം ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, അതിൽ ഒരു ഇരട്ട അർത്ഥം അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു-ഓട്ടോമൻ ദിവാൻ കവിതയിൽ ടെവ്രിയെ (توريه) എന്ന് വിളിക്കുന്നത്-ഫുസുലി തന്നെ വിശദീകരിക്കുന്നു: "എല്ലാ കലകളിലും ശാസ്ത്രങ്ങളിലും എനിക്ക് വശമുണ്ടായിരുന്നു. ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു തൂലികാനാമം കണ്ടെത്തി. അർത്ഥം നിഘണ്ടുവിൽ fuzûl (ﻓﻀﻮل) എന്നത് ഫസൽ (ﻓﻀﻞ; 'പഠനം') എന്നതിന്റെ ബഹുവചനമായി നൽകിയിരിക്കുന്നു, കൂടാതെ 'ulûm, fünûn" എന്നിവയുടെ അതേ താളം ഉണ്ട്.[14]
1534-ൽ ഓട്ടോമൻ സുൽത്താൻ സുലൈമാൻ ഒന്നാമൻ സഫാവിദ് സാമ്രാജ്യത്തിൽ നിന്ന് ഫുസുലി താമസിച്ചിരുന്ന ബാഗ്ദാദ് പ്രദേശം കീഴടക്കി. ഒട്ടോമൻ രക്ഷാകർതൃ സമ്പ്രദായത്തിന് കീഴിൽ ഒരു ദർബാർ കവിയാകാൻ ഫുസുലിക്ക് ഇപ്പോൾ അവസരം ലഭിച്ചു. കൂടാതെ സുൽത്താനെയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പരിവാരത്തിലെ അംഗങ്ങളെയും പ്രകീർത്തിച്ച് അദ്ദേഹം നിരവധി കാസിഡെസ് അല്ലെങ്കിൽ പാനെജിറിക് കവിതകൾ രചിച്ചു. അതിന്റെ ഫലമായി അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു സ്റ്റൈപ്പൻഡ് ലഭിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, ഓട്ടോമൻ ബ്യൂറോക്രസിയുടെ സങ്കീർണതകൾ കാരണം, ഈ സ്റ്റൈപ്പൻഡ് ഒരിക്കലും യാഥാർത്ഥ്യമായില്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ കൃതികളിലൊന്നായ Şikâyetnâme (شکايت نامه; "പരാതി") എന്ന കത്തിൽ, ഫുസുലി അത്തരം ബ്യൂറോക്രസിക്കെതിരെയും അതിന്റെ പരിചാരക അഴിമതിക്കെതിരെയും സംസാരിച്ചു:
Notes
അവലംബം
↑Gutsche, George J.; Weber, Harry Butler; Rollberg, Peter (1987). The Modern Encyclopedia of Russian and Soviet Literatures: Including Non-Russian and Emigre Literatures. Forest spirit-Gorenshtein, Fridrikh Naumovich (in ഇംഗ്ലീഷ്). Academic International Press. p. 76. ISBN978-0-87569-038-4. In Mesopotamia Fuzuli was in intimate contact with three cultures — Turkic, Arabic, and Persian. Besides his native Azeri, he learned Arabic and Persian at an early age and acquired a through command of the literatures in all three languages, an accomplishment in which the cosmopolitan literary and scholarly circles of Hilla played an important role.
↑Savory, Roger (1976). Introduction to Islamic Civilization | Middle East history. Cambridge University Press. p. 82. Fuzuli (d. 1556) was not in fact a typical Ottoman. He was born into an Azerbaijani family in Iraq, where he seems to have spent his entire life.
↑Doerfer, Gerhard (1988). "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish". Encyclopaedia Iranica. pp. 245–248. Other important Azeri authors were Shah Esmāʿīl Ṣafawī "Ḵatāʾī" (1487-1524), and Fożūlī (about 1494-1556), an outstanding Azeri poet.
↑Green, Nile (2019). The Persianate World: The Frontiers of a Eurasian Lingua Franca (1 ed.). University of California Press. p. 30. As with multilingual poets such as the Azerbaijani Muhammad bin Sulayman, called Fuzuli (1494–1556)...
↑Sultan-Qurraie, Hadi (2003). Modern Azeri Literature: Identity, Gender and Politics in the Poetry of Moj́uz. Indiana University Turkish Studies. p. 3. Fuzuli of Baghdad, also called Suleyman Oghlu, was one of the most gifted Azeri poets of this period.
↑Abbas, Hassan (2021). The Prophet's Heir: The Life of Ali Ibn Abi Talib. Yale University Press. p. 10. Fuzuli, an Azerbaijani hailing from a Turkic Oghuz tribe Bayat, was a poet and an intellectual.
↑"MUHAMMED FUZULI (1498-1556)". turkishculture.org. Turkish Cultural Foundation. He belonged to the Turkic tribe of Bayat, one of the Turcoman tribes that was scattered in all over the Middle East, Anatolia and the Caucasus from the 10th to 11th century and which has roots connected to the Azerbaijanian people.
Şentürk, Ahmet Atillâ. "Fuzûlî" in Osmanlı Şiiri Antolojisi. pp. 280–324. ISBN978-975-08-0163-1.
The investigation of the mystical similarities and differences of Fozoli's Persian and Turkish Divans against Hafez's Divan (Thesis for M.A degree Islamic Azad University of Tabriz, Iran ) By: Gholamreza Ziyaee Prof.: Ph.D: Aiyoub Koushan
A comparative adaptation of Peer in Khajeh Hafez's divan with Hakim Fozooli's Persian and Turkish divans,Article 7, Volume 6, Number 21, Autumn 2012, Page 159-188
Document Type: Research Paper
Authors:
1Aiyoub Koushan; 2Gholamreza Zyaee
1Faculty member, Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2Student, Department of Persian Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
Contemporary Persian and Classical Persian are the same language, but writers since 1900 are classified as contemporary. At one time, Persian was a common cultural language of much of the non-Arabic Islamic world. Today it is the official language of Iran, Tajikistan and one of the two official languages of Afghanistan.
