တာအိုဘာသာဆိုတာ တရုတ်နိုင်ငံတွင် အဓိကကိုးကွယ်ကြသည့် ဘာသာတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒနှင့် ကွဲပြားပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် Taoism (Daoism) ဟု ရေးတာကို တာအို ဟူ၍ အသံထွက်မှားခြင်းပါ။ တရုတ်ဘာသာဖြင့် 'တာဝ်' ဟု အသံထွက်၍ နည်းလမ်း ဟု အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ [၁]တာအိုဘာသာဆိုတာ တရုတ်ပြည်မှာ စတင်ခဲ့ပြီး လူသားတွေရဲ့ ဘဝ၊ သဘာဝတရား၊ ပြီးတော့ စကြဝဠာကြီးတစ်ခုလုံးနဲ့ ဘယ်လို ဟန်ချက်ညီညီ နေထိုင်မလဲဆိုတာကို လမ်းညွှန်ပေးတဲ့ philosophy တစ်ခုလည်းဖြစ်သလို၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ religion တစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ ထက်က ဒီဆောင်းပါးမှာ တာအိုရဲ့ သီအိုရီပိုင်း၊ လက်တွေ့ကျင့်ကြံမှုတွေ၊ ဥပမာတွေအပြင် ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ၊ နောက်ပြီး ခေတ်သစ် psychology နဲ့ ဘယ်လို ဆက်စပ်တွေးခေါ်လို့ရလဲ ဆိုတာလေးတွေကိုပါ ချိတ်ဆက်ပြီး ပြောပြသွားမှာပါနော်။
တာအိုဘာသာရဲ့ အစ: လောက်ဇူ နှင့် တာအို တဲ့ ကျင်း
တာအိုဘာသာရဲ့ အစကို ပြန်ကြည့်ရင် ဘီစီ ၆ ရာစုလောက်က လို့ ဆိုကြပါတယ်ရှင့်။ အဓိက ပုဂ္ဂိုလ်ကတော့ လောက်ဇူ (Lao Tzu) လို့ခေါ်တဲ့ ပညာရှိကြီးပါပဲ။ သူဟာ သမိုင်းမှတ်တမ်းတွေအရ တိတိကျကျ ပြောဖို့ခက်ပေမယ့်၊ သူရေးသားခဲ့တယ်လို့ ယုံကြည်ကြတဲ့ "တာအို တဲ့ ကျင်း" (Tao Te Ching) ဆိုတဲ့ စာအုပ်ကတော့ တာအိုဘာသာရဲ့ အဓိက အခြေခံကျမ်းစာ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်ရှင့်။ ဒီစာအုပ်က စာလုံးရေ ၅၀၀၀ လောက်ပဲ ရှိပေမယ့် အဓိပ္ပာယ်က သိပ်ကို နက်နဲပါတယ်။ စကြဝဠာရဲ့ အခြေခံ သဘောတရား၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းနဲ့ လူသားတစ်ဦးချင်းရဲ့ နေထိုင်ကျင့်ကြံမှုတွေကို လမ်းညွှန်ထားတာပါ။
နောက်ထပ် အရေးပါတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးကတော့ ကျွမ်းဇူ (Zhuangzi) ပါ။ သူက ဘီစီ ၄ ရာစုလောက်မှာ ထွန်းကားခဲ့ပြီး သူ့နာမည်နဲ့ပဲ ကျမ်းတစ်စောင် ရေးသားခဲ့ပါတယ်။ ကျွမ်းဇူရဲ့ စာတွေက ပုံပြင်တွေ၊ ဥပမာတွေ၊ ဟာသဉာဏ်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေပြီး တာအိုရဲ့ သဘောတရားတွေကို ပိုပြီး လွတ်လပ်တဲ့ perspective ကနေ ချဉ်းကပ်ပြထားပါတယ်ရှင့်။ လောက်ဇူနဲ့ ကျွမ်းဇူတို့ရဲ့ ဒီ အတွေးအခေါ်တွေက တာအို ဒဿန (Daojia - 道家) ရဲ့ အခြေခံ အုတ်မြစ်တွေပါပဲ။
၁။ တာအို တဲ့ ကျင်း (Tao Te Ching - 道德經): ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ ဒါက လောက်ဇူ (Lao Tzu) ရေးခဲ့တယ်လို့ ဆိုကြတဲ့ အဓိက ကျမ်းစာပါပဲ။ စာလုံးရေ ၅၀၀၀ လောက်နဲ့ အခန်း ၈၁ ခန်း ပါဝင်လေ့ရှိပြီး အပိုင်းနှစ်ပိုင်း ခွဲခြားထားတာ များပါတယ်ရှင့်။
- တာအိုကျင်း (Tao Ching): ပထမ ၃၇ ခန်းလောက်က Tao (လမ်း) ရဲ့ သဘောတရား၊ စကြဝဠာရဲ့ အရင်းခံသဘာဝ၊ Wu Wei (မပြုမူခြင်းဖြင့် ပြုမူခြင်း) စတာတွေကို အဓိကထားပါတယ်။
- တဲ့ကျင်း (Te Ching): နောက်ပိုင်း အခန်းတွေကတော့ Te (ဂုဏ်/စွမ်းအား)၊ လူသားတွေရဲ့ အကျင့်သီလ၊ လူမှုအဖွဲ့အစည်းနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး (governance) မှာ တာအိုသဘောတရားတွေကို ဘယ်လို ကျင့်သုံးမလဲ ဆိုတာတွေကို ပိုပြီး အာရုံစိုက်ပါတယ်။
ဒီကျမ်းစာရဲ့ အရေးအသားက သိပ်ကို poetic ဖြစ်ပြီး paradox တွေ အများကြီး သုံးထားတာကို တွေ့ရမှာပါရှင့်။ ဥပမာ - "အပြည့်ဝဆုံးအရာသည် အလွတ်ဟင်းလင်းကဲ့သို့ ထင်ရ၏"၊ "အဖြောင့်ဆုံးသည် အကောက်ဆုံးဟု ထင်ရ၏"၊ "အကြီးမြတ်ဆုံး ပညာသည် မိုက်မဲမှုနှင့် တူ၏" စသဖြင့်ပေါ့။ ဒီလို ဆန့်ကျင်ဘက် ဝိရောဓိ စကားလုံးတွေနဲ့ ဖော်ပြခြင်းအားဖြင့် စကားလုံးတွေ၊ သမားရိုးကျ အတွေးအခေါ်တွေရဲ့ အကန့်အသတ်ကို ကျော်လွန်ပြီး Tao ရဲ့ နက်နဲတဲ့ သဘာဝကို ခံစားနားလည်စေဖို့ ရည်ရွယ်တာပါပဲ။ အုပ်ချုပ်သူကောင်းဆိုတာ ပြည်သူတွေက သူ့ဖြစ်တည်မှုကို သိပ်သတိမထားမိဘဲ အေးချမ်းသာယာအောင် စီမံနိုင်သူ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုတာမျိုးတွေက အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်ကိုတောင် လမ်းညွှန်ထားတာ တွေ့ရပါတယ်ရှင့်။
၂။ ကျွမ်းဇူ (Zhuangzi - 莊子): ကျွမ်းဇူရဲ့ ကျမ်းကတော့ Tao Te Ching ထက် ပိုပြီး ပုံပြင်တွေ၊ စိတ်ကူးယဉ်ဆန်တဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေ၊ ဟာသဉာဏ်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေပါတယ်ရှင့်။ သူက လောကရဲ့ အမြင်တွေ၊ တန်ဖိုးထားမှုတွေဆိုတာ အမြဲတမ်း ပြောင်းလဲနေပြီး တစ်ခုတည်းသော အမှန်တရားဆိုတာ မရှိဘူး (relativity of perspectives) ဆိုတဲ့ အမြင်ကို အဓိကထား ပြောလေ့ရှိပါတယ်။
- လိပ်ပြာအိပ်မက် (Butterfly Dream): ကျွမ်းဇူက သူ လိပ်ပြာဖြစ်ပြီး ပျံဝဲနေတယ်လို့ အိပ်မက်မက်တယ်။ နိုးလာတော့ သူက လိပ်ပြာဖြစ်နေတာကို အိပ်မက်မက်တဲ့ လူလား၊ ဒါမှမဟုတ် သူက လူဖြစ်နေတာကို အိပ်မက်မက်တဲ့ လိပ်ပြာလား ဆိုပြီး တွေးမိတယ်တဲ့။ ဒါက အရှိတရား (reality) ဆိုတာကို ဘယ်လို သတ်မှတ်မလဲ၊ ငါ (self) ဆိုတာ တကယ်က ဘာလဲ ဆိုတဲ့ philosophical question တွေကို မေးခွန်းထုတ်လိုက်တာပါပဲ။
- အသုံးမဝင်တဲ့ သစ်ပင် (Useless Tree): သစ်ပင်ကြီးတစ်ပင်က သိပ်ကြီးပြီး အကိုင်းအခက်တွေကလည်း ဘာမှ ထုလုပ်လို့ မကောင်းတော့ ဘယ်သူမှ မခုတ်လှဲဘဲ ကျန်နေတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲ့ဒီ "အသုံးမဝင်မှု" ကြောင့်ပဲ သူက နှစ်ပေါင်းများစွာ အသက်ရှည်ရှည် ရှင်သန်ပြီး လူတွေ၊ တိရစ္ဆာန်တွေ ခိုလှုံရာ ဖြစ်နေတယ်တဲ့။ ဒါက လောကရဲ့ သမားရိုးကျ အသုံးဝင်မှု (utility) ဆိုတဲ့ တန်ဖိုးထားမှုတွေကို မေးခွန်းထုတ်ပြီး၊ တစ်ခါတလေ အသုံးမဝင်ခြင်းကပဲ အကြီးမားဆုံး အကာအကွယ် ဖြစ်နေတတ်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောကို ပြတာပါရှင့်။
- ထမင်းချက် တင်း (Cook Ding): ဧကရာဇ်အတွက် နွားသတ်တဲ့ ထမင်းချက်တစ်ယောက်က သူ့ဓားကို နှစ်ပေါင်းများစွာ သုံးတာတောင် မတုံးဘဲ အသစ်အတိုင်း ရှိနေတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူက နွားရဲ့ အရိုးအဆစ် ကြားတွေက ဟာကွက်တွေကို သူ့စိတ်မျက်စိနဲ့ မြင်ပြီး အဲ့ဒီကြားထဲကနေ အလိုလို လွှဲရှောင် လှီးဖြတ်သွားလို့၊ အရိုးအကြောကို တိုက်ရိုက် သွားမထိလို့ပါတဲ့။ ဒါက Wu Wei နဲ့ Ziran (သဘာဝကျခြင်း) ရဲ့ အကောင်းဆုံး ဥပမာတစ်ခုပါပဲ။ အခြေအနေရဲ့ သဘာဝကို နားလည်ပြီး အလိုက်သင့် စီးမျော လုပ်ဆောင်တဲ့အခါ အားစိုက်ထုတ်စရာ မလိုဘဲ အကောင်းဆုံး ရလဒ် ထွက်ပေါ်လာတာကို ပြပါတယ်ရှင့်။
ကျွမ်းဇူက ဘာသာစကားနဲ့ ဆင်ခြင်တုံတရားရဲ့ အကန့်အသတ်ကိုလည်း သံသယရှိပြီး direct experience နဲ့ intuition ကို ပိုတန်ဖိုးထားဖို့ လမ်းညွှန်ပါတယ်ရှင့်။
၃။ လိမ့်ဇူ (Liezi - 列子): ဒါလည်း တာအိုရဲ့ အရေးပါတဲ့ ကျမ်းတစ်စောင်ပါပဲ။ ဒါပေမယ့် သူ့ရဲ့ မူလရေးသားသူနဲ့ အချိန်ကာလ အတိအကျကိုတော့ ပညာရှင်တွေကြား အငြင်းပွားမှု နည်းနည်းရှိပါတယ်ရှင့်။ လိမ့်ဇူကျမ်းက Tao Te Ching နဲ့ Zhuangzi ကြားမှာ ရှိတယ်လို့ ဆိုကြပြီး၊ ပိုပြီး လက်တွေ့ကျတဲ့ အကြောင်းအရာတွေ၊ တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ် ဆန်တဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေ၊ အိပ်မက်တွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုမှုတွေ၊ သေခြင်းတရားကို ရင်ဆိုင်ပုံတွေ ပါဝင်တတ်ပါတယ်ရှင့်။
ယဉ်ကျေးမှုအပေါ် တာအို၏ လွှမ်းမိုးမှု (Taoism's Influence on Culture)
တာအိုအတွေးအခေါ်တွေဟာ တရုတ်ယဉ်ကျေးမှုရဲ့ နယ်ပယ်အသီးသီးကို နှစ်ပေါင်းများစွာ လွှမ်းမိုးခဲ့ပါတယ်ရှင့်။
- အနုပညာ (Art):
- ပန်းချီ: တရုတ် ရိုးရာ တောင်တန်းရေမွှာ ပန်းချီ (山水 shanshui) မှာ တာအိုရဲ့ သဘာဝတရားကို လေးစားမှု၊ လူသားဟာ သဘာဝရဲ့ အစိတ်အပိုင်းငယ်လေးတစ်ခုသာ ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ အမြင်၊ ရိုးရှင်းမှု၊ ငြိမ်သက်မှု စတဲ့ ခံစားချက်တွေကို ထင်ဟပ်စေပါတယ်။ တောထဲမှာ တစ်ကိုယ်တည်း ကျင့်ကြံနေတဲ့ ရသေ့ပုံတွေ၊ နတ်ဘုရားပုံတွေကိုလည်း ရေးဆွဲလေ့ရှိပါတယ်။
- လက်ရေးလှ (Calligraphy): စုတ်ချက်ရဲ့ စီးဆင်းမှု၊ အားပြော့ အားတင်း၊ Yin/Yang ဟန်ချက်ညီမှုတွေမှာ တာအိုရဲ့ spontaneity နဲ့ သဘာဝကျမှုကို တန်ဖိုးထားတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
- ကဗျာ: တရုတ်ကဗျာဆရာကြီးတွေ၊ ဥပမာ - လီပိုင် (Li Bai - 李白) လို ပုဂ္ဂိုလ်တွေရဲ့ ကဗျာတွေမှာ သဘာဝအလှကို ခံစားတာ၊ လောကီစည်းစိမ်ကို စိတ်ကုန်တာ၊ လွတ်လပ်မှုကို တောင့်တတာ စတဲ့ တာအိုဆန်တဲ့ ခံစားချက်တွေကို တွေ့နိုင်ပါတယ်ရှင့်။
- ဆေးပညာ (Medicine): ထက် အရင်ပြောခဲ့သလိုပဲ တရုတ်တိုင်းရင်းဆေးပညာ (TCM) ဟာ တာအိုရဲ့ Qi, Yin/Yang ဟန်ချက်ညီမှု သဘောတရားတွေပေါ်မှာ အကြီးအကျယ် အခြေခံထားပါတယ်။ ကျန်းမာရေးဆိုတာ ခန္ဓာကိုယ်တွင်းက စွမ်းအင်တွေ ဟန်ချက်ညီနေခြင်းလို့ ရှုမြင်ပြီး ဆေးဖက်ဝင် အပင်တွေ၊ အပ်စိုက်ကုထုံး၊ Qigong လို လေ့ကျင့်ခန်းတွေနဲ့ ကုသလေ့ရှိပါတယ်။
- ကိုယ်ခံပညာ (Martial Arts): Tai Chi Chuan အပြင် တခြားသော အတွင်းအား ကိုယ်ခံပညာ (內家 neijia) တွေမှာလည်း တာအိုရဲ့ Wu Wei (အတင်းမလုပ်ခြင်း)၊ ပျော့ပျောင်းမှုဖြင့် မာကျောမှုကို အနိုင်ယူခြင်း (yielding)၊ ပြိုင်ဘက်ရဲ့ အားကို ပြန်အသုံးချခြင်း စတဲ့ principles တွေက အဓိက ကျပါတယ်။
- ဖုန်းရွှေ (Feng Shui - 風水): ဒါက ပတ်ဝန်းကျင် (အိမ်၊ ရုံး၊ မြို့) မှာရှိတဲ့ Qi စီးဆင်းမှုကို ကောင်းမွန်အောင်၊ သဘာဝတရားနဲ့ ဟန်ချက်ညီအောင် စီမံတဲ့ ပညာရပ်တစ်ခုပါ။ Yin/Yang ဟန်ချက်ညီမှု၊ elements ငါးပါး (Five Elements - သစ်၊ မီး၊ မြေ၊ သတ္တု၊ ရေ) ရဲ့ အပြန်အလှန် ဆက်စပ်မှု စတဲ့ တာအို အယူအဆတွေပေါ်မှာ အခြေခံထားပါတယ်ရှင့်။
- အစားအသောက် (Cuisine): တာအိုက ဟန်ချက်ညီမှု (balance) ကို အလေးပေးတဲ့အတွက် အစားအသောက်မှာလည်း အရသာတွေ၊ အာဟာရတွေ မျှတဖို့၊ natural ဖြစ်တဲ့ အစားအစာတွေကို စားသုံးဖို့ အားပေးပါတယ်။ တချို့ တာအိုကျင့်ကြံသူတွေက သက်သတ်လွတ် စားသုံးကြသလို၊ ကျန်းမာရေးနဲ့ အသက်ရှည်ခြင်းကို အထောက်အကူပြုတယ်လို့ ယုံကြည်ကြတဲ့ အစားအစာတွေကိုလည်း အလေးပေး စားသုံးကြပါတယ်ရှင့်။
နောက်ထပ် အတွေးအခေါ်ဆိုင်ရာ ရှုထောင့်များ
- ဆန့်ကျင်ဘက် ဝိရောဓိ (Paradox): တာအိုစာပေတွေမှာ paradox ကို အများကြီး သုံးတယ်လို့ ထက်ပြောခဲ့တယ်နော်။ ဒါဟာ တမင် ရှုပ်ထွေးအောင် လုပ်တာ မဟုတ်ဘဲ၊ ကျွန်မတို့ရဲ့ သာမန် ဆင်ခြင်တုံတရား (rational mind) က နားလည်ဖို့ ခက်ခဲတဲ့ Tao ရဲ့ သဘာဝကို အရိပ်အမြွက်ပြဖို့ သုံးတာပါရှင့်။ အရာရာဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်တွေ ပေါင်းစပ်နေပြီး အစွန်းရောက် မဖြစ်ဖို့၊ အလယ်အလတ်လမ်းကို ရှာဖို့လည်း လမ်းညွှန်ပါတယ်။
- မထွင်းထုရသေးသော သစ်တုံး (The Uncarved Block - 樸 Pu): ဒါက တာအိုမှာ သုံးတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ metaphor တစ်ခုပါ။ မထွင်းထုရသေးတဲ့ သစ်တုံးလိုပဲ၊ လူသားရဲ့ မူလ အခြေအနေဟာ ရိုးရှင်းပြီး အလားအလာ အများကြီး ရှိတဲ့ သဘာဝအတိုင်း ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စည်းမျဉ်းတွေ၊ လိုချင်တပ်မက်မှုတွေ၊ ပညာရေးတွေက အဲ့ဒီ သစ်တုံးကို ထွင်းထု ပြုပြင်လိုက်သလို ဖြစ်သွားပြီး မူလ ရိုးရှင်းတဲ့ သဘာဝနဲ့ ဝေးကွာသွားစေတယ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်ရှင့်။ Pu ဆိုတာ simplicity, potentiality, naturalness ကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။
- နှိုင်းယှဉ်မှု သဘော (Relativity): ကျွမ်းဇူ အလေးပေးတဲ့ အမြင်ပေါ့။ ကောင်းတယ်၊ ဆိုးတယ်၊ လှတယ်၊ ရုပ်ဆိုးတယ်၊ အသုံးဝင်တယ်၊ အသုံးမဝင်ဘူး ဆိုတာတွေအားလုံးဟာ လူတွေရဲ့ အမြင်၊ အခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနေတဲ့ relative concepts တွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ အတ္တစွဲနဲ့ ကိုယ့်အမြင်တစ်ခုတည်းကို အမှန်လို့ ဆုပ်ကိုင်ထားမယ့်အစား၊ တခြားသူတွေရဲ့ ရှုထောင့်၊ ဖြစ်နိုင်ခြေတွေကိုလည်း ဖွင့်ใจထား လက်ခံဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်ရှင့်။
အဓိက သဘောတရားများ (Core Concepts)
တာအိုဘာသာမှာ နားလည်ဖို့ အရေးကြီးတဲ့ core concepts တွေ အများကြီးရှိပါတယ်ရှင့်။ ထက်က အဓိကကျတာလေးတွေကို ရှင်းပြပါမယ်နော်။
၁။ တာအို (Tao - 道): လမ်း၊ သို့မဟုတ် အရင်းခံအမှန်တရား တာအို ဆိုတာကတော့ တာအိုဘာသာရဲ့ အသည်းနှလုံးပါပဲ။ သူ့ကို တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်ရင် "လမ်း" (The Way) လို့ အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီ "လမ်း" ဆိုတာ ရိုးရိုးလမ်းကို ဆိုလိုတာ မဟုတ်ပါဘူး။ သူက စကြဝဠာတစ်ခုလုံးရဲ့ အခြေခံဖြစ်တဲ့၊ အရာအားလုံး စတင်ဖြစ်ပေါ်လာရာ အရင်းခံ အမှန်တရား (ultimate reality) ကို ရည်ညွှန်းတာပါရှင့်။ "တာအို တဲ့ ကျင်း" ရဲ့ ပထမဆုံး စာကြောင်းမှာကိုက "ပြောပြလို့ရတဲ့ တာအိုဟာ ထာဝရ တာအို အစစ် မဟုတ်ဘူး" (The Tao that can be told is not the eternal Tao) လို့ ဆိုထားပါတယ်။ ဆိုလိုတာက တာအိုဟာ သိပ်ကို နက်နဲပြီး ကျယ်ပြန့်လွန်းလို့ လူ့ဘာသာစကား၊ အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ အပြည့်အဝ ဖော်ပြလို့ မရဘူး၊ အမည်တပ်လို့ မရဘူး (nameless) ဆိုတဲ့ သဘောပါပဲ။ သူက အရာအားလုံးရဲ့ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သလို၊ အရာအားလုံး လည်ပတ်နေတဲ့ သဘာဝ နိယာမ လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ သူက ပုံသဏ္ဌာန်မရှိ (formless)၊ အသံမရှိ (soundless)၊ ဖမ်းဆုပ်မရ (intangible) ပေမယ့် အရာအားလုံးထဲမှာ ရှိနေပြီး အရာအားလုံးကို ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ စွမ်းအား လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဒါကို ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ "သုညတ" (Emptiness/Sunyata) သဘောတရားနဲ့ နည်းနည်းလေး ဆင်တူတယ်လို့ တွေးကြည့်လို့ရပေမယ့်၊ အတိအကျတော့ မတူပါဘူး။ ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ emptiness က အရာဝတ္ထုတွေမှာ ကိုယ်ပိုင်တည်မြဲတဲ့ သဘော (inherent existence) မရှိဘူးဆိုတာကို အဓိကထားပြီး liberation ကို ဦးတည်ပေမယ့်၊ တာအိုကတော့ အရာအားလုံး စီးဆင်းဖြစ်ပေါ်ရာ အရင်းခံ source ကို ပိုပြီး ရည်ညွှန်းပါတယ်ရှင့်။
၂။ တဲ့ (Te - 德): ဂုဏ်၊ စွမ်းအား၊ သို့မဟုတ် သမာဓိ တဲ့ ဆိုတာကတော့ တာအိုရဲ့ စွမ်းအား၊ တာအိုရဲ့ သဘောတရားတွေ တစ်ဦးတစ်ယောက် ဒါမှမဟုတ် အရာဝတ္ထုတစ်ခုခုမှာ ထင်ဟပ်ပေါ်လွင်လာတဲ့ virtue သို့မဟုတ် power ပါပဲ။ တာအိုက အားလုံးရဲ့ အရင်းအမြစ်ဆိုရင်၊ တဲ့ ကတော့ အဲ့ဒီ အရင်းအမြစ်ကနေ အရာတစ်ခုချင်းစီကို ပေးအပ်ထားတဲ့ ကိုယ်ပိုင်သဘာဝနဲ့ စွမ်းပကားပေါ့။ လူတစ်ယောက်က တာအိုနဲ့အညီ နေထိုင်တဲ့အခါ သူ့မှာ "တဲ့" ပြည့်ဝလာတယ်လို့ ဆိုလိုပါတယ်။ ဒါက ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းမွန်ခြင်း သက်သက်ကို ဆိုလိုတာထက်၊ ကိုယ့်ရဲ့ မွေးရာပါ သဘာဝအတိုင်း၊ အလိုက်သင့် နေထိုင်နိုင်တဲ့ စွမ်းရည်၊ integrity နဲ့ authenticity ကို ပိုပြီး ရည်ညွှန်းပါတယ်ရှင့်။
၃။ ဝူ ဝေ (Wu Wei - 無為): မပြုမူခြင်းဖြင့် ပြုမူခြင်း (Effortless Action) ဒါက တာအိုရဲ့ အလွန်အရေးကြီးပြီး စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး concept တစ်ခုပါပဲ။ Wu Wei ကို တိုက်ရိုက်ဘာသာပြန်ရင် "မပြုမူခြင်း" (non-action) လို့ ထွက်ပေမယ့်၊ လုံးဝ ဘာမှမလုပ်ဘဲ ထိုင်နေတာကို ဆိုလိုတာ မဟုတ်ပါဘူးနော်။ သူ့ရဲ့ အဓိပ္ပာယ်အမှန်က "အတင်းအကျပ် မပြုမူခြင်း"၊ "သဘာဝအတိုင်း အလိုက်သင့် ပြုမူခြင်း" (effortless action) ပါ။ ဆိုလိုတာက ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဆန္ဒ၊ ego ကို ရှေ့တန်းတင်ပြီး အခြေအနေတွေကို အတင်း ထိန်းချုပ်ဖို့၊ ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားတာမျိုး မဟုတ်ဘဲ၊ သဘာဝရဲ့ စီးဆင်းမှု၊ အခြေအနေရဲ့ အရှိတရားအတိုင်း လိုက်လျောညီထွေစွာ၊ အားစိုက်ထုတ်မှု အနည်းဆုံးနဲ့ အကျိုးဖြစ်ထွန်းအောင် လုပ်ဆောင်ခြင်းပါပဲ။
ဥပမာပေးရရင် ရေကို ကြည့်ပါရှင့်။ ရေဟာ သူ့ရှေ့မှာ ဘယ်လို အတားအဆီး ပေါ်လာလာ၊ အတင်းတွန်းကန် ဖျက်ဆီးမယ့်အစား အပျော့ပျောင်းဆုံး လမ်းကြောင်းကနေ ရှောင်ကွင်း စီးဆင်းသွားတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရေရဲ့ စွမ်းအားက အရာအားလုံးကို တိုက်စားနိုင်လောက်အောင် ကြီးမားပါတယ်။ ဒါဟာ Wu Wei ရဲ့ သဘောပါပဲ။ နောက်ဥပမာတစ်ခုက ကျွမ်းကျင်တဲ့ လက်သမားဆရာ တစ်ယောက်ဟာ အပင်ပန်းခံပြီး အားစိုက်စရာမလိုဘဲ သူ့ရဲ့ ကိရိယာတွေကို သဘာဝကျကျ အသုံးပြုပြီး လှပတဲ့ ပစ္စည်းတစ်ခုကို ဖန်တီးနိုင်တာမျိုးပေါ့။ ဒါက skillful means လို့ ပြောလို့ရမလားပဲ။
Psychology မှာ Mihaly Csikszentmihalyi ပြောတဲ့ Flow State ဆိုတာနဲ့ ဒီ Wu Wei က နည်းနည်း ဆင်တူပါတယ်ရှင့်။ ကိုယ်လုပ်နေတဲ့ အလုပ်ထဲမှာ အာရုံနှစ်မြှုပ်ပြီး အချိန်တွေ ဘယ်လိုကုန်သွားမှန်းမသိ၊ အားစိုက်ထုတ်နေရတယ်လို့ မခံစားရဘဲ အလိုလို လုပ်ဆောင်နေမိတဲ့ အခြေအနေမျိုးပေါ့။ Wu Wei က အဲ့ဒီလို သဘာဝကျကျ စီးဆင်းမှုထဲမှာ နေထိုင်ခြင်းကို လမ်းညွှန်တာပါပဲ။
၄။ ယင် နှင့် ယန် (Yin and Yang - 陰陽): ဆန့်ကျင်ဘက်တို့၏ ဟန်ချက်ညီမှု ယင်နဲ့ ယန် ကတော့ လူတော်တော်များများ ရင်းနှီးပြီးသား ဖြစ်မှာပါရှင့်။ အဖြူအမည်း စက်ဝိုင်းပုံထဲက အစက်လေးတွေနဲ့ သင်္ကေတပြုလေ့ရှိတဲ့ duality သဘောတရားပေါ့။ သူတို့ဟာ ဆန့်ကျင်ဘက် (opposites) တွေလို့ ထင်ရပေမယ့်၊ တကယ်တမ်းမှာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု အပြန်အလှန် မှီခိုနေပြီး ဖြည့်ဆည်းပေးနေတဲ့ စွမ်းအင်တွေ (complementary opposites) ပါ။
- ယင် (Yin) က အမှောင်၊ အအေး၊ ငြိမ်သက်ခြင်း၊ ပျော့ပျောင်းခြင်း၊ လက်ခံခြင်း၊ အမျိုးသမီး စွမ်းအင်တွေကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။
- ယန် (Yang) က အလင်း၊ အပူ၊ လှုပ်ရှားခြင်း၊ မာကျောခြင်း၊ ဖန်တီးခြင်း၊ အမျိုးသား စွမ်းအင်တွေကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။
တာအိုအမြင်အရ လောကကြီးမှာရှိတဲ့ အရာအားလုံးဟာ ဒီ ယင်နဲ့ ယန် စွမ်းအင်နှစ်ခုရဲ့ အပြန်အလှန် လွှမ်းမိုးမှု၊ ပြောင်းလဲ စီးဆင်းမှုတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတာပါ။ တစ်ခုတည်း သီးသန့်ရှိနေတာမျိုး မဟုတ်ဘဲ၊ အရာတိုင်းမှာ ယင်နဲ့ ယန် နှစ်မျိုးစလုံး ရောယှက် ပါဝင်နေပါတယ် (သင်္ကေတထဲက အဖြူထဲမှာ အမည်းစက်၊ အမည်းထဲမှာ အဖြူစက် ပါနေသလိုပေါ့)။ အရေးကြီးတာက ဒီစွမ်းအင်နှစ်ခုကြားက balance (ဟန်ချက်ညီမှု) ပါပဲ။ ကျန်းမာဖို့၊ ငြိမ်းချမ်းဖို့၊ သဟဇာတဖြစ်ဖို့ဆိုရင် ဒီ ယင်နဲ့ ယန် ဟန်ချက်ညီနေဖို့ လိုအပ်ပါတယ်ရှင့်။ Carl Jung ရဲ့ psychology မှာ ပြောတဲ့ anima (ယောက်ျားလေးထဲက မိန်းမစိတ်) နဲ့ animus (မိန်းကလေးထဲက ယောက်ျားစိတ်) လိုမျိုး ကိုယ်တွင်းက ဆန့်ကျင်ဘက်တွေကို လက်ခံပြီး integration လုပ်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ wholeness ရရှိနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆနဲ့လည်း နည်းနည်း သွားတူပါတယ်နော်။
၅။ ချီ (Qi - 氣): သက်စောင့်စွမ်းအင် ချီ ဆိုတာကတော့ လူတွေ၊ တိရစ္ဆာန်တွေ၊ အပင်တွေ အပါအဝင် သက်ရှိအရာအားလုံးမှာ စီးဆင်းနေတဲ့ vital energy သို့မဟုတ် life force ပါပဲ။ တရုတ် တိုင်းရင်းဆေးပညာ (Traditional Chinese Medicine - TCM) မှာရော၊ ကိုယ်ခံပညာ (Martial Arts) တွေမှာပါ ချီ က သိပ်ကို အရေးကြီးပါတယ်။ ကျန်းမာရေး ကောင်းမွန်ဖို့ဆိုတာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ချီ စီးဆင်းမှု ကောင်းမွန် ချောမွေ့နေဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ချီ ပိတ်ဆို့နေရင်၊ ဟန်ချက်မညီရင် ရောဂါဘယတွေ ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်ရှင့်။ Tai Chi Chuan (ထိုက်ကျီချွမ်း) နဲ့ Qigong (ချီကုန်း) လိုမျိုး လေ့ကျင့်ခန်းတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ချီ စီးဆင်းမှုကို ကောင်းမွန်စေပြီး ကျန်းမာရေးနဲ့ အသက်ရှည်ခြင်း (longevity) ကို အထောက်အကူ ပြုတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
၆။ ဇီရန် (Ziran - 自然): သဘာဝကျခြင်း၊ အလိုအလျောက်ဖြစ်ခြင်း ဇီရန် ဆိုတာက "သဘာဝ" (nature) လို့ အဓိပ္ပာယ်ရသလို၊ "အလိုအလျောက် ဖြစ်တည်နေတဲ့ အခြေအနေ" (spontaneity, naturalness) ကိုလည်း ဆိုလိုပါတယ်ရှင့်။ တာအို အမြင်အရ အရာအားလုံးဟာ သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်သဘာဝ (Ziran) အတိုင်း ဖြစ်တည်နေကြတာပါ။ အတင်းအကျပ် ဖန်တီးထားတာ မဟုတ်ပါဘူး။ လူသားတွေအနေနဲ့လည်း ကိုယ့်ရဲ့ မွေးရာပါ သဘာဝအတိုင်း၊ အတုအယောင်မပါဘဲ၊ ရိုးသားစွာ နေထိုင်ပြုမူတာက အကောင်းဆုံးပါပဲ။ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ စည်းမျဉ်းတွေ၊ အယူအဆတွေ၊ ego တွေကြောင့် ကိုယ့်ရဲ့ မူလ သဘာဝနဲ့ ဝေးကွာသွားတဲ့အခါ ဒုက္ခရောက်ရတယ်လို့ တာအိုက ဆိုပါတယ်။ ဒါက humanistic psychology မှာ ပြောတဲ့ authenticity (စစ်မှန်ခြင်း) ဆိုတဲ့ သဘောတရားနဲ့ နီးစပ်ပါတယ်ရှင့်။ ကိုယ်ဘယ်သူလဲဆိုတာကို လက်ခံပြီး အဲ့ဒီအတိုင်း ရိုးသားစွာ နေထိုင်ခြင်းပေါ့။
လက်တွေ့ ကျင့်ကြံမှုများ (Practices)
တာအိုဘာသာဟာ ဒဿန သက်သက်ပဲ မဟုတ်ဘဲ၊ လက်တွေ့ ကျင့်ကြံလို့ရတဲ့ နည်းလမ်းတွေလည်း အများကြီးရှိပါတယ်ရှင့်။
၁။ တရားထိုင်ခြင်း (Meditation): တာအို တရားထိုင်နည်းတွေဟာ စိတ်ကို ငြိမ်သက်စေပြီး ကိုယ်တွင်းက Tao နဲ့ ပြန်လည် ချိတ်ဆက်နိုင်ဖို့ ရည်ရွယ်ပါတယ်။ ကျွမ်းဇူ ပြောခဲ့တဲ့ Zuowang (坐忘 - ထိုင်ပြီး မေ့လျော့ခြင်း) ဆိုတဲ့ နည်းလမ်းက ထင်ရှားပါတယ်။ ဒါက ကိုယ့်ရဲ့ အတွေးတွေ၊ ခံစားချက်တွေ၊ ကိုယ်ခန္ဓာကိုပါ မေ့လျော့ပြီး အာရုံအားလုံး ငြိမ်းအေးသွားတဲ့ stillness အခြေအနေကို ရောက်အောင် ကျင့်ကြံတာပါပဲ။ ဗုဒ္ဓဘာသာ တရားထိုင်နည်းတွေလိုပဲ သတိ (mindfulness) ကို အခြေခံပေမယ့်၊ တာအိုမှာတော့ အဆုံးစွန် ငြိမ်သက်ခြင်းနဲ့ Tao ရဲ့ စီးဆင်းမှုထဲကို ပျော်ဝင်သွားဖို့ ဦးတည်ပါတယ်ရှင့်။
၂။ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု (Physical Exercises):
- ထိုက်ကျီချွမ်း (Tai Chi Chuan - 太極拳): ဒါက ဖြည်းညှင်းပြီး စီးဆင်းနေတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့ ကိုယ်ခံပညာ တစ်မျိုးပါ။ သူ့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေက Yin နဲ့ Yang ရဲ့ ဟန်ချက်ညီမှု၊ Qi စီးဆင်းမှုကို အားပေးပြီး ကျန်းမာရေးအတွက် သိပ်ကို ကောင်းမွန်ပါတယ်။ Wu Wei သဘောတရားကို လက်တွေ့ ကျင့်သုံးပြနေသလိုပါပဲ။ အားအပြင်းသုံးစရာမလိုဘဲ ပျော့ပျောင်းမှုနဲ့ ဟန်ချက်ညီမှုကနေ စွမ်းအားထွက်ပေါ်လာတာကို ပြသပါတယ်ရှင့်။
- ချီကုန်း (Qigong - 氣功): ချီကုန်းကတော့ အသက်ရှုလေ့ကျင့်ခန်း၊ ကိုယ်ဟန် အနေအထား၊ နဲ့ စိတ်အာရုံစူးစိုက်မှုတွေကို ပေါင်းစပ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ထဲက Qi ကို ထိန်းညှိ၊ စုစည်း၊ လည်ပတ်စေတဲ့ လေ့ကျင့်ခန်း စနစ်တစ်ခုပါ။ ကျန်းမာရေး မြှင့်တင်ဖို့၊ ရောဂါကာကွယ်ဖို့၊ စိတ်ဖိစီးမှု လျှော့ချဖို့ ကျင့်ကြံကြပါတယ်ရှင့်။
၃။ အတွင်းပိုင်း ပြောင်းလဲခြင်း (Internal Alchemy - Neidan 內丹): ဒါက ပိုပြီး နက်နဲတဲ့ တာအိုကျင့်စဉ်တစ်ခုပါ။ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့ အခြေခံ စွမ်းအင်သုံးမျိုးဖြစ်တဲ့ Jing (精 - အခြေခံ အနှစ်သာရ)၊ Qi (氣 - သက်စောင့်စွမ်းအင်)၊ နဲ့ Shen (神 - စိတ်ဝိညာဉ်) တို့ကို တရားထိုင်ခြင်း၊ အသက်ရှုလေ့ကျင့်ခန်း၊ စိတ်အာရုံစူးစိုက်မှုတွေနဲ့ ထိန်းချုပ် ပြောင်းလဲပြီး ပိုမိုမြင့်မားတဲ့ ဝိညာဉ်ရေးရာ အခြေအနေကို ရောက်ရှိဖို့၊ ဒါမှမဟုတ် အသက်ရှည်ခြင်း (immortality) ကို ရရှိဖို့ ကျင့်ကြံတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါပဲ။ ဒါက မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ တန္တရ (Tantra) ကျင့်စဉ်တွေနဲ့ နည်းနည်း ဆင်တူတဲ့ အပိုင်းတွေ ရှိကောင်းရှိနိုင်ပါတယ်ရှင့်။
၄။ လူနေမှုဘဝပုံစံ (Lifestyle): တာအိုက ရိုးရှင်းမှု (simplicity)၊ ခြိုးခြံမှု (frugality)၊ နှိမ့်ချမှု (humility) တွေကို တိုက်တွန်းပါတယ်။ သဘာဝတရားကြီးနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ နေထိုင်ဖို့၊ လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟတွေကို လျှော့ချဖို့ အားပေးပါတယ်။ အစားအသောက်ကို သင့်တင့်မျှတစွာ စားသုံးဖို့၊ natural ဖြစ်တဲ့ အရာတွေကို ဦးစားပေးဖို့ လမ်းညွှန်လေ့ရှိပါတယ်ရှင့်။
ဒဿန တာအို (Daojia) နှင့် ဘာသာရေး တာအို (Daojiao)
ထက် အစပိုင်းမှာ ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ တာအိုမှာ ဒဿနပိုင်း (Daojia - 道家) နဲ့ ဘာသာရေးပိုင်း (Daojiao - 道教) ဆိုပြီး နှစ်ပိုင်း ခွဲခြားကြည့်လို့ရပါတယ်ရှင့်။
- ဒဿန တာအို (Philosophical Taoism - Daojia): ဒါက လောက်ဇူနဲ့ ကျွမ်းဇူတို့ရဲ့ မူလ အတွေးအခေါ်တွေကို အခြေခံပြီး ဘဝကို ဘယ်လိုနေထိုင်မလဲ၊ သဘာဝတရားနဲ့ ဘယ်လို ဟန်ချက်ညီမလဲ ဆိုတာကို အဓိကထားတဲ့ philosophy ပိုင်းပါ။ Tao, Te, Wu Wei, Ziran စတဲ့ သဘောတရားတွေကို လေ့လာ၊ ဆင်ခြင်၊ ကျင့်သုံးခြင်းပါပဲ။
- ဘာသာရေး တာအို (Religious Taoism - Daojiao): ဒါကတော့ နောက်ပိုင်းမှာ တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာတဲ့ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ အပိုင်းပါ။ ဘုရားကျောင်းကန်တွေ (Temples)၊ နတ်ဘုရားတွေ (Deities - ဥပမာ Jade Emperor, Three Pure Ones)၊ ဘုန်းတော်ကြီးတွေ (Priests - Daoshi 道士)၊ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်မှုတွေ (Rituals)၊ အသက်ရှည်ဆေး ရှာဖွေတာတွေ၊ နတ်ဝင်သည် အတတ်ပညာတွေ စတာတွေ ပါဝင်လာပါတယ်။ ဒီ ဘာသာရေး တာအိုဟာ တရုတ် ရိုးရာ ယုံကြည်မှုတွေ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ (အထူးသဖြင့် မဟာယာန) ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေကိုလည်း ခံခဲ့ရပါတယ်ရှင့်။ ဒီအပိုင်းမှာတော့ ပိုပြီး structured ဖြစ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေ၊ ကျင့်စဉ်တွေ ရှိလာပါတယ်။
ဒီနှစ်ပိုင်းက လုံးဝ သီးခြားစီတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ အပြန်အလှန် ဆက်စပ်နေတဲ့ အပိုင်းတွေ အများကြီးရှိပါတယ်ရှင့်။
အခု Daojiao အကြောင်းလေး နည်းနည်း ပိုချဲ့ပြောပါမယ်။
- နတ်ဘုရားများ (Pantheon): ဘာသာရေး တာအိုမှာ ကိုးကွယ်တဲ့ နတ်ဘုရားတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ အမြင့်ဆုံးကတော့ "သုံးပါးသော သန့်စင်သော နတ်မင်းကြီးများ" (The Three Pure Ones - 三清 Sanqing) ပါ။ သူတို့ကတော့ စကြဝဠာရဲ့ မူလအစနဲ့ တာအိုရဲ့ အမြင့်ဆုံး ကိုယ်စားပြုမှုတွေ ဖြစ်တဲ့ ယွမ်းရှီ ထျန်းဇွန်း (Yuanshi Tianzun), လင်ပေါင် ထျန်းဇွန်း (Lingbao Tianzun), နဲ့ တောက်တဲ့ ထျန်းဇွန်း (Daode Tianzun) (လောက်ဇူကို နတ်ဘုရားအဖြစ် ချီးမြှောက်ထားခြင်း) တို့ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။ နောက်ပြီး လူသိများတာကတော့ ကောင်းကင်ဘုံကို အစိုးရတဲ့ "ကျောက်စိမ်း ဧကရာဇ်" (Jade Emperor - 玉皇大帝 Yuhuang Dadi) နဲ့ အနောက်အရပ်ရဲ့ နတ်ဘုရားမ "ရှီဝမ်မူ" (Queen Mother of the West - 西王母 Xiwangmu) တို့ ပါပဲ။ ဒီနတ်ဘုရားတွေအပြင် ဒေသဆိုင်ရာ နတ်တွေ၊ သူတော်စင်တွေ၊ သမိုင်းဝင် ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို နတ်ဘုရားအဖြစ် ကိုးကွယ်တာတွေလည်း အများကြီး ရှိပါတယ်ရှင့်။
- ဂိုဏ်းများနှင့် မျိုးဆက်များ (Schools and Lineages): ရာစုနှစ်တွေတစ်လျှောက် တာအိုဘာသာမှာ ဂိုဏ်းခွဲ (schools) တွေ အများကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါတယ်။ အစောပိုင်းနဲ့ အထင်ရှားဆုံးတွေထဲမှာ ဟန်မင်းဆက်ခေတ်က စခဲ့တဲ့ "ကောင်းကင်ဘုံ ဆရာသခင်များ၏ လမ်းစဉ်" (Way of the Celestial Masters - 天師道 Tianshi Dao) ပါဝင်ပါတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာတော့ ရှန့်ချင်း (Shangqing - 上清) (တရားထိုင်ခြင်းနဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ဗျာဒိတ်တော်တွေကို အလေးပေး)၊ လင်ပေါင် (Lingbao - 靈寶) (ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲ rituals တွေနဲ့ ကျမ်းစာတွေကို အလေးပေး) စတဲ့ ဂိုဏ်းတွေ ပေါ်လာပါတယ်။ ချွမ်းကျန်း (Quanzhen - 全真) ဂိုဏ်းကတော့ ရဟန်းဝတ်ခြင်း (monasticism)၊ တရားထိုင်ခြင်းနဲ့ အတွင်းပိုင်း ပြောင်းလဲခြင်း (internal alchemy) ကို အဓိက ကျင့်သုံးပြီး ယနေ့ခေတ်အထိ တရုတ်ပြည်နဲ့ တခြားနေရာတွေမှာ ဩဇာအရှိဆုံး ဂိုဏ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။
- ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲများနှင့် ကျင့်စဉ်များ (Rituals and Ceremonies): ဘာသာရေး တာအိုမှာ ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲ (rituals) တွေက အရေးကြီးပါတယ်။ ဘုရားကျောင်းကန်တွေမှာ တာအိုဘုန်းတော်ကြီးတွေ (Daoshi - 道士) က ဦးဆောင်ပြီး ကျင်းပလေ့ရှိပါတယ်။ စင်ကြယ်စေခြင်း (purification rites)၊ နတ်ဘုရားတွေကို ပူဇော်ပသခြင်း (offerings)၊ ကျမ်းစာတွေ ရွတ်ဖတ်ခြင်း (chanting scriptures)၊ ကျန်းမာရေးအတွက် ဒါမှမဟုတ် မကောင်းဆိုးဝါး နတ်မိစ္ဆာတွေကို နှင်ထုတ်ဖို့ ဆုတောင်းပွဲတွေ၊ နာရေး အခမ်းအနားတွေ စသဖြင့် အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်ရှင့်။ အဆောင် လက်ဖွဲ့ (Talismans - 符 fu) တွေ၊ မန္တာန်တွေ၊ အစီအရင် ပုံစံတွေ (sacred diagrams) ကိုလည်း အသုံးပြုကြပါတယ်။
- ဘုရားကျောင်းကန်များ (Temples - 宮觀 Gongguan): တာအို ဘုရားကျောင်းကန်တွေကို Gong (နန်းတော်) ဒါမှမဟုတ် Guan (စောင့်ကြည့်ရာ/ကျောင်း) လို့ ခေါ်လေ့ရှိပါတယ်။ ဗိသုကာပုံစံတွေက တရုတ်ရိုးရာ နန်းတော်ပုံစံတွေနဲ့ ဆင်တူပြီး သဘာဝတရားနဲ့ လိုက်ဖက်ညီအောင် တည်ဆောက်လေ့ရှိပါတယ်။ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်ရာ နေရာဖြစ်သလို၊ ဘုန်းတော်ကြီးတွေ သီတင်းသုံးရာ၊ တရားကျင့်ကြံရာ၊ ရပ်ရွာလူထုအတွက် ပွဲလမ်းသဘင် ကျင်းပရာ နေရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။
- တာအိုကျမ်းပေါင်းချုပ် (Daozang - 道藏): တာအိုဘာသာမှာ ကျမ်းစာတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီ ကျမ်းစာအားလုံးကို စုစည်းထားတဲ့ အစုအဝေးကြီးကို Daozang လို့ ခေါ်ပါတယ်။ သူ့ထဲမှာ ကျမ်းပေါင်း ၁၅၀၀ လောက် ပါဝင်ပြီး ဒဿန၊ ဝတ်ပြုဆုတောင်းပွဲ၊ ဆေးပညာ၊ internal alchemy၊ နတ်ဘုရားများအကြောင်း စတဲ့ အကြောင်းအရာပေါင်းစုံ ပါဝင်ပါတယ်ရှင့်။
တာအို၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ နှင့် မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ
တာအိုဘာသာနဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ မွေးရပ်မြေ မတူပေမယ့် (တာအိုက တရုတ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာက အိန္ဒိယ)၊ အတွေးအခေါ်ပိုင်းမှာ ဆင်တူသယောင် ထင်ရတဲ့ အချက်လေးတွေ ရှိပါတယ်ရှင့်။
- ဆင်တူမှုများ:
- အတ္တစွဲ လျှော့ချခြင်း: နှစ်မျိုးစလုံးက ကိုယ်ပိုင်အတ္တ (ego) ကို လျှော့ချဖို့၊ တဏှာ လောဘတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။ တာအိုရဲ့ Wu Wei က အတ္တကို ရှေ့တန်းမတင်ဘဲ သဘာဝအတိုင်း စီးဆင်းခြင်းဖြစ်သလို၊ ဗုဒ္ဓဘာသာကလည်း အတ္တစွဲ (Self-grasping) ဟာ ဒုက္ခရဲ့ အကြောင်းရင်းလို့ ဟောကြားပါတယ်။
- သဘာဝနှင့် ဟန်ချက်ညီမှု: တာအိုက သဘာဝတရားနဲ့ လိုက်လျောညီထွေ နေထိုင်ဖို့ အလေးပေးသလို၊ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာလည်း သတ္တဝါအားလုံးအပေါ် မေတ္တာထားခြင်း၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို တန်ဖိုးထားခြင်းတွေ ရှိပါတယ်။
- လက်ရှိ ပစ္စုပ္ပန်မှာ နေထိုင်ခြင်း: တာအိုရဲ့ spontaneity နဲ့ Wu Wei က လက်ရှိအခိုက်အတန့်မှာ အာရုံစိုက်နေထိုင်ဖို့ တိုက်တွန်းသလို၊ ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ သတိပဋ္ဌာန် (Mindfulness) ကလည်း လက်ရှိ ပစ္စုပ္ပန်မှာ သတိကပ်နေဖို့ လမ်းညွှန်ပါတယ်။
- ကရုဏာ (Compassion): တာအို တဲ့ ကျင်းမှာ ကရုဏာတရားဟာ အရေးကြီးတဲ့ အရည်အသွေးတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြထားသလို၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ အထူးသဖြင့် မဟာယာနမှာတော့ ကရုဏာ (Karuna) ဟာ ဗောဓိစိတ္တ (Bodhicitta) ရဲ့ အခြေခံ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါပဲ။
- ကွဲပြားမှုများ:
- အဆုံးစွန်ပန်းတိုင်: ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ အဆုံးစွန်ပန်းတိုင်က သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲက လွတ်မြောက်ရာ နိဗ္ဗာန် (Nirvana) ကို ရောက်ရှိဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ တာအိုရဲ့ ပန်းတိုင်ကတော့ Tao နဲ့ တစ်သားတည်းဖြစ်ပြီး သဘာဝတရားနဲ့အညီ ဟန်ချက်ညီညီ နေထိုင်ဖို့၊ ဒါမှမဟုတ် ဘာသာရေး တာအိုမှာဆိုရင် အသက်ရှည်ခြင်း (longevity) သို့မဟုတ် immortality ကို ရရှိဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
- ဒုက္ခအပေါ် ရှုမြင်ပုံ: ဗုဒ္ဓဘာသာက လောကကို ဒုက္ခသစ္စာ (Truth of Suffering) အဖြစ် ရှုမြင်ပြီး၊ ဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာ လမ်းစဉ်ကို အဓိက ဟောကြားပါတယ်။ တာအိုကတော့ ဒုက္ခဆိုတာထက် ဟန်ချက်မညီမှု (imbalance)၊ သဘာဝနဲ့ ဆန့်ကျင်မှုတွေကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ပြဿနာတွေအဖြစ် ပိုပြီး ရှုမြင်ပြီး harmony ကို ပြန်လည်ရရှိဖို့ နည်းလမ်းပေးပါတယ်။
- အရင်းခံ သဘောတရား: ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ အနတ္တ (No-self / Anatman) နဲ့ သုညတ (Emptiness / Sunyata) သဘောတရားက အရာအားလုံးမှာ တည်မြဲတဲ့ အတ္တ၊ အနှစ်သာရ မရှိဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ တာအိုရဲ့ Tao ကတော့ အရာအားလုံး ဖြစ်ပေါ်လာရာ အမည်မဲ့၊ ပုံသဏ္ဌာန်မဲ့ အရင်းခံ source တစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြပါတယ်။ ဒီနှစ်ခုက နည်းနည်း ဆင်ပေမယ့် philosophical emphasis ကွာပါတယ်ရှင့်။
- မဟာယာန နှင့် ဆက်စပ်မှု:
- တရုတ်ပြည်ကို ဗုဒ္ဓဘာသာ ရောက်ရှိလာတဲ့အခါ၊ အထူးသဖြင့် မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ တရုတ်ပြည်မှာ ရှိနှင့်ပြီးသား တာအို အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ အပြန်အလှန် လွှမ်းမိုးမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်ရှင့်။ တာအိုရဲ့ သဘာဝတရားကို လေးစားမှု၊ emptiness နဲ့ ဆင်တူတဲ့ Tao ရဲ့ နက်နဲမှုတွေက မဟာယာနရဲ့ သုညတ အယူအဆ၊ ဗောဓိသတ္တ (Bodhisattva) အယူအဆတွေနဲ့ ရောယှက်သွားခဲ့ပါတယ်။
- ချန် ဗုဒ္ဓဘာသာ (Chan Buddhism - 禪宗)၊ ဂျပန်မှာတော့ ဇင် ဗုဒ္ဓဘာသာ (Zen Buddhism) လို့ ခေါ်တဲ့ ဂိုဏ်းဟာ တာအိုအတွေးအခေါ်တွေရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို အထင်ရှားဆုံး မြင်တွေ့နိုင်တဲ့ မဟာယာန ဂိုဏ်းခွဲတစ်ခုပါပဲ။ ချန်/ဇင် ရဲ့ direct experience ကို အလေးပေးမှု၊ သဘာဝတရားနဲ့ နီးစပ်မှု၊ spontaneity ကို တန်ဖိုးထားမှုတွေမှာ တာအိုရဲ့ အရိပ်အယောင်တွေကို တွေ့နိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ဥပမာအားဖြင့် ချန်/ဇင် ဆရာတော်တွေရဲ့ ပဟေဠိဆန်တဲ့ စကားတွေ (Koans) ဟာ ကျွမ်းဇူရဲ့ ပုံပြင်တွေလိုပဲ စကားလုံးတွေရဲ့ အလွန်က အမှန်တရားကို လက်ညှိုးညွှန်ပြဖို့ ကြိုးစားတာမျိုးပါ။
- ဘာသာရေး တာအိုရဲ့ နတ်ဘုရားစနစ်၊ ကျင့်စဉ်တချို့မှာလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ အထူးသဖြင့် မဟာယာနရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေ ပါဝင်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်ရှင့်။
တာအို နှင့် စိတ်ပညာ (Psychology)
ခေတ်သစ် စိတ်ပညာ (psychology) ရှုထောင့်ကနေ ကြည့်ရင်လည်း တာအို အတွေးအခေါ်တွေဟာ သိပ်ကို တန်ဖိုးရှိပြီး လက်တွေ့ အသုံးချနိုင်တာတွေကို တွေ့ရပါတယ်ရှင့်။
- လက်ခံခြင်း (Acceptance): တာအိုက အရာရာကို သူ့သဘာဝအတိုင်း လက်ခံဖို့၊ မလွှဲမရှောင်သာတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေကို တရားသဘော နားလည်ဖို့ လမ်းညွှန်ပါတယ်။ ဒါဟာ Acceptance and Commitment Therapy (ACT) လိုမျိုး ခေတ်သစ် ကုထုံးတွေမှာ အဓိကထားတဲ့ psychological flexibility နဲ့ ဆက်စပ်နေပါတယ်။ ဖြစ်လာတဲ့ အခက်အခဲတွေ၊ မလိုလားအပ်တဲ့ အတွေးအမြင် ခံစားချက်တွေကို တိုက်ထုတ်မယ့်အစား လက်ခံတတ်ဖို့ သင်ပေးတာမျိုးပါ။ တာအိုပုံပြင်တစ်ပုဒ်ရှိတယ်လေ။ လယ်သမားကြီးတစ်ယောက်ရဲ့ မြင်းထွက်ပြေးသွားတော့ အိမ်နီးချင်းတွေက ကံဆိုးလိုက်တာလို့ ပြောကြတယ်။ လယ်သမားကြီးက "ကောင်းလား ဆိုးလား ဘယ်သူသိနိုင်မှာလဲ" လို့ပဲ ပြန်ပြောတယ်။ နောက်နေ့ မြင်းက တောမြင်းရိုင်းတွေ အများကြီးနဲ့ အတူ ပြန်ရောက်လာရော။ အိမ်နီးချင်းတွေက ကံကောင်းလိုက်တာ ဆိုတော့လည်း "ကောင်းလား ဆိုးလား ဘယ်သူသိနိုင်မှာလဲ" လို့ပဲ ပြန်ပြောတယ်။ နောက်နေ့ သူ့သားက မြင်းရိုင်းတစ်ကောင်ကို ချွန်းဖို့ ကြိုးစားရင်း မြင်းပေါ်ကကျပြီး ခြေထောက်ကျိုးသွားရော။ အိမ်နီးချင်းတွေက ကံဆိုးပြန်ပြီ ဆိုတော့လည်း အရင်လိုပဲ ပြန်ပြောတယ်။ နောက်နေ့ စစ်တပ်က လူလာစုတော့ သူ့သား ခြေကျိုးနေလို့ စစ်မှုမထမ်းလိုက်ရဘူးတဲ့။ ဒီပုံပြင်က အဖြစ်အပျက်တွေကို ကောင်းတယ်၊ ဆိုးတယ်လို့ တံဆိပ်ကပ် စွဲလမ်းမယ့်အစား အရှိတရားကို လက်ခံလိုက်ခြင်း (acceptance) ရဲ့ အရေးပါပုံကို ပြပါတယ်ရှင့်။
- Wu Wei နှင့် Flow State: ထက် အပေါ်မှာ ပြောခဲ့သလိုပဲ၊ Wu Wei က အားစိုက်ထုတ်မှုမပါဘဲ သဘာဝကျကျ စီးဆင်းလုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ဒါဟာ စိတ်ပညာရှင်တွေ ပြောတဲ့ Flow State နဲ့ သွားတူနေပါတယ်။ ကိုယ်လုပ်နေတဲ့ အလုပ်အပေါ် အပြည့်အဝ အာရုံစိုက်နေပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်တောင် မေ့နေတဲ့ အခြေအနေမျိုးဟာ စိတ်ကျေနပ်မှု (satisfaction) နဲ့ စွမ်းဆောင်ရည် (performance) ကို မြင့်တက်စေပါတယ်။
- Yin/Yang နှင့် Integration: ယင်နဲ့ ယန် ဟန်ချက်ညီမှုက psychological balance အတွက် အရေးကြီးပုံကို ပြပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် အရည်အသွေးတွေကို (ဥပမာ - အားနည်းမှုနဲ့ အားသာမှု၊ တက်ကြွမှုနဲ့ ငြိမ်သက်မှု) လက်ခံပြီး ပေါင်းစပ်နိုင်မှ ပိုပြီး ပြည့်စုံတဲ့ လူတစ်ယောက် (psychological wholeness) ဖြစ်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောကို ဆောင်ပါတယ်။ Jungian psychology မှာဆို shadow integration ဆိုတာ ရှိပါတယ်၊ ကိုယ့်ရဲ့ မနှစ်မြို့ဖွယ် အစိတ်အပိုင်းတွေကို လက်ခံခြင်းပေါ့။
- Ziran နှင့် Authenticity: ကိုယ့်ရဲ့ သဘာဝအတိုင်း ရိုးသားစွာ နေထိုင်ခြင်း (Ziran) က စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် အရေးကြီးတဲ့ authenticity နဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေပါတယ်။ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ ဖိအားတွေ၊ သူများတွေရဲ့ အမြင်တွေကို လိုက်လုပ်နေရတာထက် ကိုယ့်ရဲ့ အတွင်းစိတ်နဲ့ တန်ဖိုးထားမှုတွေအတိုင်း ရှင်သန်ခြင်းက စိတ်ဖိစီးမှု လျော့ကျစေပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် တန်ဖိုးထားမှု (self-esteem) ကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်ရှင့်။
- Mindfulness နှင့် တာအို တရားထိုင်ခြင်း: တာအို တရားထိုင်နည်းတွေက စိတ်ကို ငြိမ်သက်စေပြီး လက်ရှိ ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံစိုက်ဖို့ လေ့ကျင့်ပေးပါတယ်။ ဒါဟာ mindfulness-based therapies တွေရဲ့ အခြေခံပါပဲ။ စိတ်ဖိစီးမှု၊ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကို လျှော့ချဖို့၊ စိတ်ခံစားချက်တွေကို ထိန်းညှိဖို့အတွက် mindfulness ကို အသုံးချနိုင်ပါတယ်။
ဥပမာများနှင့် လက်တွေ့ဘဝ အသုံးချမှု
တာအိုရဲ့ သဘောတရားတွေဟာ ရှေးဟောင်း အတွေးအခေါ်တွေ ဖြစ်ပေမယ့်၊ ခေတ်သစ် လူနေမှုဘဝမှာလည်း အသုံးဝင်နေဆဲပါပဲရှင့်။
- စိတ်ဖိစီးမှု စီမံခန့်ခွဲခြင်း (Stress Management): Wu Wei သဘောတရားကို နားလည် လက်ခံခြင်းအားဖြင့် ကိုယ်မထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ အရာတွေကို အတင်း လိုက်ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားမယ့်အစား လက်ခံတတ်လာပြီး စိတ်ဖိစီးမှု လျော့ကျစေနိုင်ပါတယ်။ Tai Chi လို လေ့ကျင့်ခန်းတွေကလည်း စိတ်ရောကိုယ်ပါ အပန်းပြေစေပါတယ်။
- ခေါင်းဆောင်မှု (Leadership): တာအို တဲ့ ကျင်းမှာ အကောင်းဆုံး ခေါင်းဆောင်ဆိုတာ နောက်လိုက်တွေက သူ့ရဲ့ ဦးဆောင်မှုကို သိပ်သတိမထားမိဘဲ အလုပ်တွေ သူ့အလိုလို ပြီးမြောက်အောင် လမ်းညွှန်ပေးနိုင်တဲ့သူလို့ ဆိုထားပါတယ်။ ဒါက servant leadership ဒါမှမဟုတ် empowering leadership ပုံစံနဲ့ ဆင်တူပါတယ်။ အမိန့်ပေး အာဏာပြတာထက် နောက်ကွယ်ကနေ ပံ့ပိုးကူညီပြီး အဖွဲ့သားတွေရဲ့ အရည်အချင်းကို ထုတ်ဖော်ပေးတာမျိုးပေါ့။
- သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး (Environmentalism): တာအိုက သဘာဝတရားကြီးကို လေးစားဖို့၊ သဘာဝနဲ့ ဟန်ချက်ညီညီ နေထိုင်ဖို့ အလေးပေးတာကြောင့်၊ ခေတ်သစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ ကိုက်ညီမှုရှိပါတယ်ရှင့်။ သဘာဝကို အလွန်အကျွံ အသုံးချ ဖျက်ဆီးတာဟာ imbalance ဖြစ်စေပြီး နောက်ဆုံးမှာ လူသားတွေအတွက်ပါ အကျိုးဆက်ဆိုးတွေ ဖြစ်လာစေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အမြင်ကို အားပေးပါတယ်။
- ကျန်းမာသုခ (Health and Well-being): Qi စီးဆင်းမှုကို အားပေးတဲ့ Tai Chi, Qigong လေ့ကျင့်ခန်းတွေ၊ ဟန်ချက်ညီတဲ့ အစားအသောက်၊ ရိုးရှင်းတဲ့ လူနေမှုပုံစံတွေက ကိုယ်ရောစိတ်ပါ ကျန်းမာဖို့ အထောက်အကူ ပြုပါတယ်။
- ပဋိပက္ခ ဖြေရှင်းခြင်း (Conflict Resolution): Wu Wei ရဲ့ ပျော့ပျောင်းမှုနဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်မှု သဘောတရားက ပဋိပက္ခတွေကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရာမှာ အတင်း တိုက်ခိုက်တာထက် နားလည်မှု၊ ညှိနှိုင်းမှုတွေနဲ့ ချဉ်းကပ်ဖို့ လမ်းညွှန်နိုင်ပါတယ်ရှင့်။ ရေလိုပဲ အလိုက်သင့် ရှောင်ကွင်း စီးဆင်းခြင်းပေါ့။
အထင်အမြင် လွဲမှားမှုများ (Misconceptions)
တစ်ခါတလေ လူတွေက တာအိုကို လွဲမှားစွာ နားလည်တတ်ကြပါတယ်ရှင့်။ ဥပမာ -
- တာအိုဆိုတာ ဘာမှမလုပ်ဘဲ ငြိမ်နေတာ (passivity) လို့ ထင်ကြတယ်။ တကယ်တော့ Wu Wei ဆိုတာ မှန်ကန်တဲ့ အချိန်မှာ အလိုက်သင့် လုပ်ဆောင်ခြင်း (skillful action) ပါ။
- တာအိုကို မှော်ပညာ၊ အောက်လမ်းပညာလိုမျိုး ထင်ကြတယ်။ ဘာသာရေး တာအိုမှာ အစီအရင်တွေ၊ အဆောင်လက်ဖွဲ့တွေ သုံးတာ ရှိပေမယ့်၊ တာအိုရဲ့ အနှစ်သာရက သဘာဝတရားနဲ့ ဟန်ချက်ညီဖို့၊ အတွင်းစိတ် ငြိမ်းချမ်းဖို့ ဖြစ်ပါတယ်ရှင့်။
နိဂုံး
တာအိုဘာသာဆိုတာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၂၅၀၀ ကျော်က စတင်ခဲ့ပေမယ့် သူ့ရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေ၊ ကျင့်ကြံမှုတွေဟာ ဒီနေ့ခေတ်အထိ လူသားတွေအတွက် တန်ဖိုးရှိနေတုန်းပါပဲရှင့်။ သူက ရိုးရှင်းတဲ့ ဘဝနေထိုင်မှုကနေ စကြဝဠာရဲ့ နက်နဲတဲ့ သဘောတရားတွေအထိ ကျယ်ပြန့်တဲ့ လမ်းညွှန်မှုတွေကို ပေးပါတယ်။ တာအိုဟာ လမ်း (The Way) ပါပဲ။ သဘာဝတရားရဲ့ စီးဆင်းမှုအတိုင်း လိုက်ပါစီးမျောဖို့၊ ဆန့်ကျင်ဘက်တွေကို ဟန်ချက်ညီစေဖို့၊ အတ္တစွဲကို လျှော့ချပြီး effortless action နဲ့ ရှင်သန်ဖို့ လမ်းညွှန်ပေးနေတဲ့ timeless wisdom တစ်ခုပါပဲ။
တာအိုဘာသာဟာ တရုတ်ပြည်မှာ စတင်ခဲ့ပေမယ့်၊ သူ့ရဲ့ အတွေးအခေါ်တွေဟာ အိမ်နီးချင်း အာရှနိုင်ငံတွေဖြစ်တဲ့ ကိုရီးယား၊ ဂျပန်၊ ဗီယက်နမ် တို့ကိုလည်း ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိခဲ့ပြီး အဲ့ဒီနိုင်ငံတွေရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ အတွေးအခေါ်တွေအပေါ် လွှမ်းမိုးမှု ရှိခဲ့ပါတယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာတော့ ၂၀ ရာစု နောက်ပိုင်းမှာ Tao Te Ching ဘာသာပြန်ကျမ်းတွေ၊ Tai Chi လို ကျင့်စဉ်တွေကနေတဆင့် တာအိုကို စိတ်ဝင်စားမှု ပိုမို မြင့်တက်လာခဲ့ပါတယ်ရှင့်။
ထက်ကတော့ တာအိုရဲ့ Wu Wei, Yin/Yang, Ziran စတဲ့ သဘောတရားတွေကို လေ့လာရတာ သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတယ်လို့ ထင်မိပါတယ်ရှင့်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ နောက်ပြီး ခေတ်သစ် psychology နဲ့ ချိတ်ဆက် တွေးခေါ်ကြည့်တဲ့အခါမှာလည်း အမြင်သစ်တွေ၊ အတွေးသစ်တွေ အများကြီး ရရှိစေပါတယ်။ အားလုံးပဲ တာအိုဘာသာရဲ့ ဒီနက်နဲပြီး လှပတဲ့ လမ်းစဉ်အကြောင်းကို နည်းနည်းလေး ပိုပြီး သိသွားကြမယ်လို့ ထက်က မျှော်လင့်ပါတယ်ရှင့်။ အချိန်ပေးပြီး ဖတ်ရှုပေးလို့ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်နော်။
Buddhist-temple-stub
- ↑ Taoism - Wikipedia
Taoism - World History Encyclopedia
