မက္ခရာမင်းသားကြီး

ကမ္ဘာမှ အသိအမှတ်ပြုခဲ့သော မြန်မာ့ပထမဆုံးသိပ္ပံပညာရှင်ဟု ပြောလျှင် ဘိုးတော်ဘုရား(ဗဒုံမင်း) ၏ သားတော် မက္ခရာမင်းသားကြီး ဖြစ်သည်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ငယ်စဉ်ကတည်း က သွက်ချာပါဒလေငန်းရောဂါ ရှိသူဖြစ်ပြီး အခြားမင်းသားများကဲ့သို့ နန်းတွင်းရေးကို စိတ်မဝင်စားခဲ့ဘဲ နိုင်ငံနှင့်လူမျိုးအတွက် နှလုံးရည်နှင့်အလုပ်အကျွေးပြုရန် ပညာရေးနယ်ပယ်တွင် သူ့ဘဝကို မြုပ်နှံခဲ့သူဖြစ်သည်။

သူသည် ဆေးကျမ်း၊ ဓာတ်ကျမ်း၊ ဗေဒင်ကျမ်း၊ ပါဋ္ဌိသက္ကတဘာသာရပ်ကျမ်း (၂၃၄)ကျမ်းခန့် စုဆောင်းကာ မြန်မာဘာသာသို့ ပြန်ဆိုခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း အနောက်တိုင်းသားများ နန်းတွင်းသို့ဝင်ထွက်လာကြသောအခါ ထိုသူတို့နှင့် တွေ့ဆုံနှီးနှောပြီး အင်္ဂလိပ်စာသင်ယူရာမှတဆင့် သိပ္ပံပညာကို စိတ်ဝင်စားလာသည်။ သင်္ချာဘာသာရပ်ကိုကား အထူးဝါသနာပါသည်။ ထိုခေတ်က မြန်မာတို့သည် အနောက်တိုင်းဝိဇ္ဇာ၊သိပ္ပံပညာရပ်များကို မတတ်မြောက်ကြသေး၊ ခေတ်မမီကြသေးပေ။

ထို့ကြောင့် မင်းသားကြီးသည် မြန်မာများ ခေတ်မီစေရေးအတွက် မျှော်တွေးကာ အစွမ်းကုန်ကြိုးပမ်းရန် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ခဲ့ဟန်တူသည်။ ထို့နောက်သူသည် အင်္ဂလိပ်ကုန်သည် ချားလိန်းထံမှ (Ree's Encyclopedia) စွယ်စုံကျမ်းကြီးကို ဝယ်ယူရရှိခဲ့ရာ အထူးတလည်လေ့လာဆည်းပူးခဲ့သည်။

ထိုကျမ်းကြီးသည် အနောက်တိုင်းခေတ်သစ်အတတ်ပညာ၊ စာပေ၊ ဗဟုသုတများကို AမှZအထိ စုပေါင်းပြုစုထားသောကျမ်းကြီးဖြစ်ရာ မင်းသားကြီးသည် ထိုကျမ်းကြီး၏ အကျိုးအာနိသင်များကို သိမြင်လာပြီး မြန်မာများ ခေတ်နှင့်ရင်ပေါင်တန်းနိုင်စေရန် ထိုကျမ်းကြီးမှ အကြောင်းအရာများကို မြန်မာများသိရှိစေလိုသောစေတနာဖြင့် ချားလိန်း(အက်ဒဝပ်လိန်း)၏အကူအညီယူကာ စတင်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။ သို့သော်ကျမ်းကြီးမှာ အုပ်ရေ၄၅အုပ်အထိရှိသောကြောင့် နှစ်ပေါင်းများစွာဘာသာပြန်ဆိုမှ ပြီးစီးမည်ဖြစ်ကြောင်းတွက်ဆမိပြီး သူဘာသာပြန်ဆိုနေစဉ်အတောအတွင်း မြန်မာများအင်္ဂလိပ်စာ လေ့လာနိုင်စေရန် အကြံထုတ်ဟန်တူသည်။

ထို့ကြောင့် မင်းသားကြီးသည် သူ့အားဆေးကုသပေးသော ဒေါက်တာပရိုက်၏ အကူအညီနှင့် ဒေါက်တာဂျပ်ဆင်ဆိုသူ ပြုစုခဲ့သော အင်္ဂလိပ်အဘိဓာန်ကို စတင်ဘာသာပြန်ဆိုသည်။

နောက်ပိုင်း ဒေါက်တာပရိုက်ပြန်သွားသောအခါ ချားလိန်း(အက်ဒဝပ်လိန်း) နှင့် ပူးပေါင်းပြီး ဘာသာပြန်ဆိုရန် အားထုတ်ခဲ့ရာ နောက်ဆုံးတွင် ပထမဆုံးသော အင်္ဂလိပ်-မြန်မာအဘိဓာန်ဖြစ်သော လိန်း-မက္ခရာအဘိဓာန် ထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံကို ယခုမှရောက်ဖူးသည့် စာပေပညာရှင်မဟုတ်သော အင်္ဂလိပ်ကုန်သည်တစ်ဦးနှင့် အင်္ဂလိပ်စာနှင့်အဘိဓာန်ကို ယခုမှ မြင်ဖူးသော မြန်မာမင်းသားတစ်ပါးတို့သည် မူလပြုစုသူ ဒေါက်တာဂျပ်ဆင်က ရှစ်နှစ်ကြာပြုစုခဲ့ရသော အဘိဓာန်ကို ငါးနှစ်နှင့် ဘာသာပြန်ဆိုနိုင်ခဲ့သည်မှာ အံ့ချီးဖွယ်ရာပင်ဖြစ်သည်။

ထိုခေတ်အခါက အင်းဝနေပြည်တော်ရောက် အနောက်တိုင်းသားများ အလေးစားဆုံးပုဂ္ဂိုလ်မှာ မက္ခရာမင်းသားကြီးဖြစ်ကြောင်း ၎င်းတို့၏မှတ်တမ်းများအရ သိရှိရသည်။

မင်းသားကြီး၏ စာကြည့်ဆောင်၌ အပူအအေးတိုင်းသော သာမိုမီတာနှင့် လေဖိအားတိုင်းသော ဘာရိုမီတာတို့ပင် ရှိသည်။ မင်းသားကြီးသည် ကမ္ဘာလုံးသည်ဟူသော အယူအဆကို လက်ခံသူလည်းဖြစ်သည်။ မင်းသားကြီးသည် လောဂရစ်သမ်ဂဏာန်းသင်္ချာကိုလည်း ကောင်းစွာတတ်မြောက်ပြီး အနောက်တိုင်းနက္ခတ္တဗေဒနှင့် ပထဝီဝင်ကိုလည်း လေ့လာလိုက်စားခဲ့သည်။

နောက်ဆုံးကံတော်ကုန်ချိန်အထိ အနောက်တိုင်းခေတ်သစ်သိပ္ပံပညာရပ်အများအပြားကို လေ့လာလိုက်စားခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ထိုခေတ်အခါက အာရှတိုက်မှ ဒိပ်ဒိပ်ကြဲပညာရှင်သုတေသီများသာ အသင်းဝင်ခွင့်ပြုသော ဘင်္ဂလားအာရှဆိုင်ရာဝိဇ္ဇာသိပ္ပံသုတေသနအသင်းကြီးမှ ဂုဏ်ထူးဆောင်အသင်းသားသိပ္ပံပညာရှင်အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသူလည်း ဖြစ်သည်။

မင်းသားကြီးသည် မင်းတုန်းမင်းနန်းမတက်ခင် အသက်၅၇နှစ်အရွယ်၌ ကံတော်ကုန်ခဲ့သည်။ အသက်၅၇နှစ်ဆိုသည်မှာ အသက်ကြီးပြီဟုမဆိုနိုင်သောကြောင့် နှမြောစရာကောင်းလှပါသည်။ ကနောင်မင်းသားကြီးနှင့်လက်တွဲအလုပ်မလုပ်နိုင်ခဲ့သည်က ပိုပြီးနှမြောဖို့ကောင်းပါသည်။

သူပြုစုခဲ့သော အဘိဓာန်စာအုပ်မှာ ယခုထိ မပျက်စီးဘဲ ကျန်နေသည်မှာ နှစ်အုပ်သာရှိကြောင်း ဆိုသည်။ တစ်အုပ်မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့တော်၊ ကွန်ဂရက်စာကြည့်တိုက်တွင်ဖြစ်ပြီး ကျန်တစ်အုပ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရန်ကုန်မြို့၊ အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်တွင် ရှိကြောင်းသိရသည်။^{[၁][၂][၃]}

မက္ခရာမင်းသားကြီး၏ အမည်ကို ယခုအခါ ယပက်လက် အသံနှင့် 'မက်ခဟာ' ဟု ခေါ်နေကြသည်။ သို့သော်လည်း သိုးဆောင်းတို့၏ ထိုခေတ် မျက်မှောက်မှတ်တမ်း တို့တွင်ကား Mekkhara ဟု ရကောက်လျှာလိပ်သံနှင့် တွေ့ရသည်။

မက္ခရာမင်းသားသည် ဘိုးတော်ဘုရား (ဗဒုံမင်း) ၏ သားတော် တပါး ဖြစ်ပြီး အမည်ရင်းမှာ မောင်ပျိုးဖြစ်သည်။ ဘကြီးတော်မင်း၏ ဘထွေးတော် တစ်ပါး ဖြစ်သည်။ မင်းသားကြီးသည် နေပြည်တော်သို့ လာရောက် နေထိုင်ကြသော အစိုးရ အရာရှိ မဟုတ်သည့် မျက်နှာဖြူများနှင့် အရောတဝင် ခင်ခင်မင်မင် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံသည်။ အနောက်တိုင်း ဗဟုသုတများကို သူတို့ထံမှ မေးမြန်း ဆည်းပူးသည်။ ဗြိတိသျှ ကုန်သည် တဦးဖြစ်သော ရောဂျားစ် (Rogers) က အင်္ဂလိပ်စကားကို မင်းသားကြီးအား သင်ပေးသည်။ မစ္စတာလိန်းက ကျေးဇူးပြုသဖြင့် အိန္ဒိယပြည် ကလကတ္တားမြို့မှ ရီးစ် (Rees) ၏ စွယ်စုံကျမ်း ၄၅ တွဲကို ဝယ်ယူ ဖတ်ရှုခွင့်ရသည်။

မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ပညာအရာမှာ ထူးချွန်ရုံသာမက သိက္ခာ သမာဓိနှင့်လည်း ပြည့်စုံဟန်တူသည်။ ခြေလက်မသန်စွမ်းခဲ့သော်လည်း ၊ ဘဝကို အရှုံးမပေးခဲ့ ။ ကမ္ဘာကြီး ပြားသည်ဟု ယုံကြည်ကြဆဲဖြစ်သည့် အင်းဝခေတ်မှာ ၊ မြန်မာလူမျိုးတွေ ခေတ်မီ ဝိဇ္ဇာ သိပ္ပံပညာရပ်များကို တတ်မြောက်မှ နယ်ချဲ့ရန်ကို တွန်းလှန်နိုင်မည်ဟု အမျှော်အမြင်ကြီး စဉ်းစားတွေးတောတတ်ခဲ့သည်။ ထိုအတွေးနှင့်အတူ နေပြည်တော်ကိုလာရောက်သမျှ နိုင်ငံခြားသားများနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပြီး ၊ နေပြည်တော်အခြေစိုက် နိုင်ငံခြား ပါမောက္ခတချို့၏ အကူအညီနှင့် ထိုဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ ကျမ်း အတော်များများကို ဘာသာပြန်ခဲ့သည်။
မင်းသားကြီး ပထမဆုံးထုတ်ဝေသော အင်္ဂလိပ် - မြန်မာ အဘိဓာန်၏ နိဒါန်းတွင် ခုလို ရေးသားခဲ့သည်။

“အထူးထူးသော ဘာသာ ၊ များစွာသော လူမျိုးတို့တွင် အင်္ဂလိပ် လူမျိုးသည် ဟုတ်မှန်သော ၊ ထင်ရှား မျက်မှောက်တွေ့မြင်သော အတတ်ပညာကိုသာ ရှာဖွေ နှိုင်းယှဉ်ပြီးလျှင် ရုံးစု မှတ်သားလေ့ ရှိသည် ဖြစ်၍ အင်္ဂလိပ်ဘာသာကို နားလည်သိမြင်ခြင်းသည် ဗဟုသုတ အရာ၌ များစွာအကျိုးရှိသည်။ ထိုကြောင့် ဗဟုသုတကို အလိုရှိကုန်သော မြန်မာလူမျိုးတို့အား အင်္ဂလိပ်ဘာသာကို မြန်မာဘာသာအားဖြင့် နားလည်သိမြင်စေခြင်း အကျိုးငှာ ....”^[၄]

မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ဘကြီးတော်ဘုရား၏ဦးလေးလည်းဖြစ်သည်။ ယောက္ခမလည်းဖြစ်သည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် မင်းညီမင်းသားများအနက် ခေတ်မီ၍ ဉာဏ်အမြော်အမြင်ဖြင့် ပြည့်စုံကာ ထူးခြားသောပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ကြောင်းဖြင့် ဘကြီးတော်ဘုရားလက်ထက် အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ၏ ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရောက်ရှိလာသော ကက်ပတိန်(နောင်သော် မေဂျာ) ဗားနေး (မယ်စယ်ဘော်ရနီ) က မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပေသည်။ တစ်ဖန် ဘကြီးတော်ဘုရားလက်ထက်တွင် ရောက်ရှိလာသော အမေရိကန် သာသနာပြုဂျပ်ဆန် (ဆရာ ယုဒသန်) ကလည်း မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ဗုဒ္ဓအယူဝါဒကို ကောင်းစွာတတ်မြောက် ကျွမ်းကျင်သည်ဟု မှတ်ချက်ချပေသည်။ ဤသို့ဖြင့် နိုင်ငံခြားသားတို့၏ လေးစားမှုကိုခံရသော ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးဖြစ်သည်။

မက္ခရာမင်းသားကြီးကား အမရပူရ ပထမမြို့တည် နန်းတည် ဗဒုံမင်းတရား (ဘိုးတော်ဘုရား)နှင့် ဒုတိယမြောက် နန်းမိဖုရား သီရိမဟာ ရတနာ ဒေဝီတို့မှ သက္ကရာဇ် ၁၁၅၃-ခုနှစ်တွင် ဖွားမြင်တော်မူသော သားတော်ဖြစ်၍ ငယ်မည်မှာ မောင်ပျိုး၊ ဘွဲ့တော် မင်းရဲကျော်စွာ တည်း။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ဗန့်ကျီတိုက်များကို ကံကျွေးခံရသည်။ ခမည်းတော် ဗဒုံ မင်းတရားလက်ထက်ကပင် တိုင်းရေးပြည်မှုအစုစုတို့တွင် ပါဝင်ထမ်းရွက်သဖြင့် အဆင့်ဆင့် ချီးမြှင့်‌မြှောက်စားတော်မူခြင်း ခံရ၏။ တူတော်များဖြစ်သော ဘကြီးတော်နှင့် သာယာဝတီမင်း (ရွှေဘိုမင်း)တို့ လက်ထက်များတွင်လည်း ရာထူးဌာနန္တရနှင့် လေးစားခြင်း ခံရသည်။ သို့သော် နန်းတွင်းရေး၌ ပါဝင်နိုင်သော်လည်း မပါဝင်ပေ။ နိုင်ငံရေး အာဏာလုမှု၌ စိတ်ဝင်စားခြင်း မရှိဘဲ ပြည်သူတို့အကျိုးကို ရှေးရှူလျက် အနောက်နိုင်ငံများတွင် တိုးတက် ထွန်းကားနေကြောင်း သိမြင်သည်နှင့်အညီ မြန်မာတို့လည်း ခေတ်မီတိုးတက် မျက်စိပွင့်လာအောင် နှလုံးရည်ဖြင့် စွမ်းဆောင်သူဖြစ်၏။

ဗားနေး၏ မှတ်တမ်းအရ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် မစ္စတာရောဂျာဟု အမည်ရှိသော ဗြိတိသျှလူမျိုး ကုန်သည်တစ်ဦးထံမှ အင်္ဂလိပ်စာကို သင်ယူတတ်မြောက်သည်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် သိပ္ပံလောကဓာတ်ပညာကို လက်ခံယုံကြည်၍ စိတ်ဝင်စား၏။ စာပေအနုပညာကိုလည်း စိတ်ဝင်စား၏။ မက္ခရာ မင်းသားကြီးသည် ရီး၏ စွယ်စုံကျမ်းတစ်စုံကို မစ္စတာလိန်း ဆိုသူထံမှတစ်ဆင့် ကာလကတ္တားမြို့မှရရှိ၏။ ယင်းစွယ်စုံကျမ်းကို ဖတ်ရှုလေ့လာ၏။ ထိုပြင် မူရင်းသမ္မာကျမ်း၊ ဆရာယုဒသန် ပြန်ဆိုထားသော သမ္မာကျမ်း၊ ဂျွန်ဆင်၏ အဘိဓာန်တို့ကိုလည်း ဆောင်ထား၍လေ့လာ၏။ ရီး၏ စွယ်စုံကျမ်းမှ သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ အကြောင်းရပ်အချို့ကို မြန်မာဘာသာ သို့ ပြန်ဆို၏။ နေကြတ်ခြင်း၊ လကြတ်ခြင်းတို့ကို တွက်ချက်နည်း အကြောင်းနှင့် မိုးသီးများဖြစ်လာပုံ အကြောင်းဖြစ်သော သိပ္ပံပညာအကြောင်းရပ် ၂ ခုကို မြန်မာဘာသာသို့ ပြန်ဆိုပြီး၍ မစ္စတာလိန်းထံသို့ ပေးပို့၏။ အင်းဝမြို့ နေပြည်တော်တွင် မစ္စတာလိန်း လာရောက်နေထိုင်ခိုက် မစ္စတာလိန်းနှင့် တွဲဖက်၍ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ အဘိဓာန်ကျမ်းကို ၁၈၃ဝ ပြည့်နှစ်မှ ၁၈၃၅ ပြည့်နှစ်အထိ ၅ နှစ်တိုင် ကြိုးပမ်းပြုစုခဲ့သည်။ ယင်းအဘိဓာန်သည် ရခိုင်တိုင်း၊ တနင်္သရီတိုင်းတို့တွင် အုပ်ချုပ်နေသော ဗြိတိသျှအရာရှိများနှင့်တကွ တိုင်းရင်းသားများအတွက်သာမက အင်္ဂလိပ်စာ သင်ကြားတတ်မြောက်လိုသော မြန်မာ့လက်အောက်ခံ တိုင်းရင်းသားများအတွက်လည်း အထူးအသုံးဝင် အဖိုးတန်ပေလိမ့်မည်ဟူ၍ ဗားနေးက ယင်းအဘိဓာန်ကျမ်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ကာလကတ္တားအစိုးရထံသို့ ပေးပို့သော စာချွန်တော်တွင် မှတ်ချက်ချလေသည်။ ယင်းအဘိဓာန်ကို ခရစ် ၁၈၄၁ ခုနှစ်တွင် ကာလကတ္တားမြို့ရှိ သာသနာပြု စာပုံနှိပ်တိုက်၌ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသည်။ အဘိဓာန်မှာ ဒီမိုင်းဆိုက်ကြီးဖြင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေ ၍ စာမျက်နှာ ၁ မှ ၄၆ဝ အထိ အတော်ပင် ကျယ်ဝန်းလေသည်။ မက္ခရာမင်းသားကြီး၏လက်ရာ စာအုပ်ကြီးကို ယခုတိုင် မျက်မြင်ထင်ရှား တွေ့ရပေသေးသည်။

မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် တစ်ခါသော် ဗားနေးနှင့် စကားလက်ဆုံကျ၍ ဆွေးနွေးကြသည်တွင် တစ်နာရီကျော်ကျော် အချိန်အတွင်း၌ ဗားနေအား မိမိသိလိုသော ပုစ္ဆာပေါင်းများစွာ မေး၏။ သို့တိုင်အောင် မက္ခရာမင်းသားကြီး သိလိုသမျှ၏ အပုံတစ်ရာလျှင် တစ်ပုံမျှပင် ရှိဟန်မတူဟူ၏။ မက္ခရာမင်းသားကြီး သိလိုသောအကြောင်းများကား လန်ဒန်မြို့၊ ကာလကတ္တားမြို့၊ အင်းဝမြို့၊ ဗန်ကောက်မြို့တို့ တည်ရှိရာ လတ္တီတွဒ်၊ လောင်တီတွဒ်များ၊ နောက်ဆုံးပေါ်ခဲ့သော ကြယ်တံခွန်၊ ဗရိုမီတာ၊ သာမိုမီတာတို့၏သတ္တိများ စသော တိကျသော သိပ္ပံပညာရပ်ဆိုင်ရာ အကြောင်းတို့ဖြစ်၏။ မက္ခရာ မင်းသားကြီး၏ အခန်းတွင်းရှိ စာတိုက်၌ ရီး၏ စွယ်စုံကျမ်း၊ သမ္မာကျမ်းမူရင်း၊ ဂျွန်ဆင်၏ အဘိဓာန်၊ ဆရာ ယုဒသန် ပြန်ဆိုထားသော သမ္မာကျမ်း စသည်တို့ကို ကောင်းမွန်စွာ သိမ်းဆည်းထား၍ အားလုံးကို သေချာစွာ ဖတ်ရှုပြီးဖြစ်ကြောင်း ပြောပြ၏။ သူ၏ အခန်းတွင်း၌ ဗရိုမီတာနှင့်သာမိုမီတာတို့ကို ချိတ်ဆွဲထား၏။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ခရစ် ၁၈၃၁ ခုနှစ်တွင် သင်္ချာပညာရပ် တစ်မျိုးဖြစ်သော လော့ဂရစ်သမ်ကိုလည်း ဆည်းပူးသင်ယူခဲ့သည်။ အက္ခရာသင်္ချာကို တတ်လို၏။ အင်းဝနေပြည်တော်သို့ ကိုယ်စားလှယ်တော် ဗလန်ဒယ် ရောက်လာသောအခါ မက္ခရာ မင်းသားကြီးအား အက္ခရာသင်္ချာ သင်ပေးမည်ဟု ဆိုသော်လည်း လွှတ်တော်နှင့် အခြားမှူးမတ်များ အထင်လွဲမည်စိုး၍ မသင်ယူခဲ့ပေ။ ဗားနေးသည် မင်းသားကြီး၏ ကျယ်ဝန်းသော ဗဟုသုတ ကိုလည်းကောင်း၊ ပညာများကို ငတ်မပြေ သောက်သုံးလိုသော ဆန္ဒကိုလည်းကောင်း၊ ဉာဏ်ပညာထက်မြက်ပုံကို လည်းကောင်း အံ့ဩ၍လေးစားကာ၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မိမိတွေ့ဖူးသူများအနက် အထူးခြားဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ကြောင်း၊ ဘင်္ဂလားသို့ အလည်အပတ် မရောက်နိုင်သည်မှာ စိတ်မကောင်းဖွယ် ဖြစ်ကြောင်းတို့ကို မှတ်တမ်းတင်သွားပေသည်။

မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် စာပေပရိယတ္တိတွင်သာ မကဘဲ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရာ၌လည်း ပြေပြစ်၏။ အင်းဝနန်းတော်တွင်း၌ မငြိမ်မသက်ရှိ၍ သာယာဝတီမင်းသား ပုန်ကန်စဉ်အခါက ပြေငြိမ်းမှုအတွက်စေ့စပ်ရာ၌ ကုန်းဘောင်ရွှေဘိုမြို့ တူတော် သာယာဝတီမင်းသားထံ မက္ခရာမင်းသားကြီးပင် အဖွဲ့ကို ခေါင်းဆောင်သွားပေသည်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် သာယာဝတီမင်းသားနှင့် သင့်မြတ်၏။ အင်းဝနန်းတွင်း၌ အရေးပါသော မင်းသားတစ်ပါး ဖြစ်၏။ ဗြိတိသျှ ကိုယ်စားလှယ်တော်တို့နှင့်လည်း အဆင်ပြေစွာ ဆက်ဆံတတ်သူဖြစ်၏။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် ထိုစဉ်အခါက နန်းတွင်းရေးအာဏာရမှုတွင် မပါဝင်သောကြောင့် အခြားမင်းညီမင်းသားများ တိမ်းပါးပျက်စီး သော်လည်း မက္ခရာမင်းသားကြီးမူကား ကံတော်ကုန်သည်အထိ မယိမ်းမယိုင် တည်ကြည်ခိုင်မာပေသည်။ မက္ခရာမင်းသားကြီးသည် သက္ကရာဇ် ၁၂၁ဝ ပြည့်နှစ် သက်တော် ၅၇ နှစ်အရွယ်တွင် ကံတော်ကုန်သည်။^[၅]

1. ↑ မောင်သန်းဆွေ(ထားဝယ်) "ကုန်းဘောင်ရှင်းတမ်း"
2. ↑ ဇေယျ - "မြန်မာ့မျက်ပွင့်"
3. ↑ မင်းသုဝဏ် - "လိန်း-မက္ခရာ စေတနာ"
4. ↑ မင်းယုဝေ ၏ “ပထမမြန်မာများ”
5. ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)