လူ၏ အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်း

Human gastrointestinal tract (Digestive System)
Stomach colon rectum diagram
Identifiers
TA	A05.0.00.000
TH	H3.04
FMA	7152
Anatomical terminology [ဝီကီဒေတာ တည်းဖြတ်]

လူ၏ အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းသည် ပါးစပ်မှစ၍ စအိုတွင် အဆုံးသတ်သည်။ ထိုထဲတွင် အစာအိမ်၊ အူမကြီး၊ အူသိမ်တို့ ပါဝင်သည်။ လူ၏ အစာခြေစနစ်ဆိုသည်ကား ပိုမိုကျယ်ပြန့်ပြီး အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းအပြင် အစာခြေဖျက်ရာတွင် ပါဝင်သော တံတွေးဂလန်းများ၊ အသည်း၊ ပန်ကရိယ စသည့် အင်္ဂါများပါ ပါဝင်သည်။

အရွယ်ရောက်ပြီး ယောက်ျားတစ်ယောက်၏ အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းသည် ၅ မီတာ (ပေ ၂၀) ခန့် ရှည်သည်။ ကြွက်သားများ၏ လှုံ့ဆော်မှုမပါက ၉ မီတာ (ပေ ၃၀) ခန့် ရှည်နိုင်သည်။ ဤလမ်းကြောင်းကို အပေါ်ပိုင်းနှင့် အောက်ပိုင်း ဟူ၍ နှစ်မျိုး ခွဲထားသည်။ သန္ဓေသားဘဝတွင် စတင်ဖြစ်ပေါ်လာပုံကို မူတည်ပြီး foregut, midgut, hindgut ဟူ၍ ၃ မျိုးလည်း ခွဲကြသည်။

အစာချေဖျက်ရာတွင် ကူညီရန် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းမှ gastrin, secretin, cholecystokinin, grehlin ကဲ့သို့ ဟော်မုန်းများလည်း ထုတ်ပေးသည်။

အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်း အပေါ်ပိုင်းနှင့် အောက်ပိုင်းခွဲခြင်းနှင့် ပတ်သတ်၍ ငြင်းခုံမှုများ ရှိသည်။

အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းကို မှန်ပြောင်းနှင့် ကြည့်ရာတွင် သုံးသော အပေါ်ပိုင်း၌ အစာမျိုပြွန် (oesophagus), အစာအိမ် (stomach), သူ့နောက်ကပ်လျက် လမ်းကြောင်း (duodenum) တို့ပါဝင်သည်။ အောက်ပိုင်း၌ စအို၊ rectum၊ အူလမ်းကြောင်း (colon)၊ caecum တို့ပါဝင်သည်။

အစာလမ်းကြောင်းသွေးယိုရာတွင် သုံးသော အပေါ်ပိုင်:၊ အောက်ပိုင်း ခွဲခြားမှုမှာ duodenum နှင့် အူသိမ်၏ အစဖြစ်သော jejunum တို့ ဆုံမှတ်နှင့် ဖြတ်သည်။ Duodenojejunal junction (ဆုံမှတ်) ၏ အပေါ်ဘက်ကို အပေါ်ပိုင်း၊ အောက်ဘက်ကို အောက်ပိုင်းဟု သတ်မှတ်သည်။

Foregut, midgut, hindgut ဟူ၍ သုံးပိုင်းခွဲထားသည်။

• Foregut တွင် အစာမျိုပြွန် (oesophagus) မှ စ၍ duodenum ၏ အပေါ်ပိုင်း ၂ ပိုင်း ပါဝင်သည်။ အစာမျိုပြွန် (oesophagus), အစာအိမ် (stomach), duodenum အပေါ် ၂ ပိုင်း၊ အသည်း၊ ပန်ကရိယ၊ သည်းခြေ တို့ပါဝင်သည်။

• Midgut တွင် duodenum ၏ ဒုတိယပိုင်း မှစ၍ အူလမ်းကြောင်း တစ်နေရာထိ ဖြစ်သည်။ duodenum ၏ ဒုတိယပိုင်း၊ တတိယပိုင်း၊ စတုတ္ထပိုင်း၊ အူသိမ် (jejunum, ileum)၊ အူမကြီး (caecum၊ အူအတက် (appendix), ascending colon, transverse colon ၏ ရှေ့ ၃ ပုံ ၂ ပုံ ပါဝင်သည်။

• Hindgut တွင် အူမကြီး၏ Transverse colon နောက်ပိုင်း ၃ ပုံ ၁ ပုံ၊ descending colon, sigmoid colon, rectum, anus (စအို) တို့ ပါဝင်သည်။

အခြေအနေ အမျိုးမျိုးပေါ် မူတည်၍ ကွဲပြားသည်။ ပျမ်းမျှအားဖြင့် အစာအိမ်ထဲရှိ အစာ ၅၀% ကို အူထဲသို့ ရောက်ရှိရန် ၂ နာရီခွဲမှ ၃ နာရီခန့် ကြာသည်။ ထို့ကြောင့် အစာအိမ်တစ်ခုလုံး ကုန်စဉ်အောင် ၄-၅ နာရီကြာသည်။ အူသိမ်မှ အစာ ၅၀% ကို ဖယ်ထုတ်ရန် ၂ နာရီခွဲမှ ၃ နာရီခန့် ကြသည်။ အူမကြီးထဲတွင် အစာသည် နာရီ ၃၀ မှ နာရီ ၄၀ ထိ ရှိနေနိုင်သည်။

အစာလမ်းကြောင်းသည် ခန္ဓာကိုယ်ခုခံအားစနစ်အတွက် များစွာ အရေးပါသည်။ အစာလမ်းကြောင်း၏ မျက်နှာပြင်ဧရိယာသည် ဘောလုံးကွင်း တစ်ကွင်းလောက်ထိ ကျယ်ပြန့်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် အစာလမ်းကြောင်းထဲ ရောက်လာသော ပိုးမွှားများကို သွေးထဲ မရောက်အောင် တားဆီးဖို့ကား အရေးကြီးပေသည်။

အစာလမ်းကြောင်း၏ အက်စက်ဓာတ်ရှိသော pH (1-4) သည် ဝင်လာသော ပိုးမွှားများကို သေစေသည်။ အကျိအချွဲများတွင် ပါသော ခုခံအားစနစ် (Ig A antibodies) ကလဲ ပိုးမွှားများကို သတ်ဖြတ်သည်။ တံတွေးနှင့် သဲခြေရည်တွင် ပါသော အန်ဇိုင်းဓာတ်များကလဲ ခုခံအားစနစ်တွင် အရေးပါသည်။

အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းတွင် လူကို အကျိုးပြုသော ပိုးမွှားများ ရှိသည်။ ထိုအကျိုးပြုသော ပိုးမွှားများသည် လူကို ဒုက္ခပေးသော ပိုးမွှားများ မရှင်သန်အောင် တားဆီးပေးသည်။