အလ္လာဟ်

ဤဆောင်းပါးကို ဝီကီစံနှင့် ကိုက်ညီစေရန် ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ရန် လိုအပ်နေသည်။ အကယ်၍သင်ပြင်ဆင်နိုင်ပါက ဤဆောင်းပါးအား တိုးတက်စေရန် ကျေးဇူးပြု၍ ပြင်ဆင်ပေးပါ။ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွင် အကြံပေးမှုများ ပါဝင်လိမ့်မည်။

ဤ ဆောင်းပါးသည် စိစစ်အတည်ပြုနိုင်ရန်အတွက် နောက်ထပ်ကိုးကားချက်များ လိုအပ်နေသည်။ ကျေးဇူးပြု၍ ယုံကြည်စိတ်ချရသော ရင်းမြစ်များ ကိုးကားထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ဤဆောင်းပါးကို ပြည့်စုံတိုးတက်လာအောင် ကူညီပေးပါ။ အကိုးအကားရင်းမြစ် မပါရှိသော အကြောင်းအရာများသည် စိန်ခေါ်ခြင်းခံရပြီး ဖယ်ရှားခံရနိုင်သည်။

အလ္လာဟ် (အာရဗီ: الله) ဟူသော ဝေါဟာရသည် အာရဗီဘာသာစကားမှ ဆင်းသက်လာပြီး "ဘုရားသခင်" (The God) ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ဤဝေါဟာရသည် "al-" (သေချာပြ ဝိဘတ် - the) နှင့် "ilah" (ကိုးကွယ်ရာ အရှင် - god/deity) တို့ ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အလ္လာဟ် ဆိုသည်မှာ "တစ်ဆူတည်းသော၊ စစ်မှန်သော ကိုးကွယ်ရာအရှင်" ဟု အနက်ရသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ မပေါ်ပေါက်မီ အာရေဗျတွင် အလ္လာဟ်ဟူသော ဝေါဟာရကို အသုံးပြုခဲ့ကြသော်လည်း၊ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် ဤဝေါဟာရသည် တစ်မူထူးခြားပြီး အနက်အဓိပ္ပာယ် ပြည့်ဝလာသည်။^{[၁][၂][၃][၄][၅][၆][၇][၈]}

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် အရာအားလုံး၏ ဖန်ဆင်းရှင်၊ ပိုင်သအုပ်စိုးရှင်နှင့် အဆုံးအဖြတ်ပေးစီရင်တော်မူသော အရှင်ဖြစ်သည်။ အလ္လာဟ်သည် တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားဖြစ်ပြီး၊ မည်သည့်အရာနှင့်မျှ တူညီမှုမရှိပေ။ (ကုရ်အာန် ၁၁၂:၁-၄)။ အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အနှစ်သာရမှာ "အလ္လာဟ်မှတစ်ပါး အခြားကိုးကွယ်ရာမရှိ" (لا إله إلا الله - Lā ʾilāha ʾillā-llāh) ဟူသော သက်သေခံချက် (ရှဟာဒါ - Shahada) တွင် အကျဉ်းချုပ်ပါဝင်သည်။ မွတ်စလင်မ်တို့၏ ယုံကြည်မှု၊ ကိုးကွယ်မှု၊ နေ့စဉ်ဘဝနှင့် အနာဂတ်မျှော်လင့်ချက် အားလုံးသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အပေါ်တွင် အခြေခံသည်။ အလ္လာဟ်သည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့၏ ဘဝတွင် အမြင့်မြတ်ဆုံးနှင့် အရေးပါဆုံးသော အရှင်ဖြစ်သည်။

အလ္လာဟ်ဟူသော ဝေါဟာရသည် အာဗြဟမ်အနွယ်ဝင် ဘာသာတရားများ (Abrahamic Religions) ဖြစ်ကြသော ဂျူးဘာသာ (Judaism) နှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာ (Christianity) တို့တွင် သုံးနှုန်းသော ဘုရားသခင် (God) ဟူသည့် ဝေါဟာရနှင့် ဆက်နွှယ်မှုရှိသည်။ ဤဘာသာတရားအားလုံးသည် တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်ကြသော်လည်း၊ ဘုရားသခင်၏ သဘောသဘာဝနှင့် ပတ်သက်၍ အသေးစိတ်အချက်အလက်များတွင် ကွဲပြားမှုများရှိသည်။

• ဂျူးဘာသာ - ဂျူးဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ကို "ယာဝေး" (Yahweh - יהוה) သို့မဟုတ် "အယ်လိုဟင်မ်" (Elohim - אֱלֹהִים) ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ဂျူးတို့သည်လည်း တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်ကြပြီး၊ ထိုဘုရားသခင်သည် အစ္စရေးလူမျိုးတို့နှင့် အထူးပဋိညာဉ်ပြုထားသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။
• ခရစ်ယာန်ဘာသာ - ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ကို "ခမည်းတော်၊ သားတော်၊ သန့်ရှင်းသော ဝိညာဉ်တော်" (Father, Son, Holy Spirit) ဟူသော သုံးပါးတစ်ဆူ (Trinity) အဖြစ် ယုံကြည်ကြသည်။ ခရစ်ယာန်တို့က ယေရှု (Jesus) သည် ဘုရားသခင်၏ သားတော်ဖြစ်ပြီး လူ့ဇာတိခံယူသော ဘုရားဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာသည် အာဗြဟမ်အနွယ်ဝင် ဘာသာတရားများ၏ အစဉ်အလာကို ဆက်ခံသည်ဟု ရှုမြင်ပြီး၊ ယခင်က ပွင့်ခဲ့သော တမန်တော်များ (ဥပမာ- အာဒမ်၊ နောဧ၊ အာဗြဟမ်၊ မောရှေ၊ ယေရှု) ကို အသိအမှတ်ပြုသည်။ သို့သော် အစ္စလာမ်ဘာသာက အလ္လာဟ်သည် တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားဖြစ်ပြီး၊ မည်သည့် ပရောဖက် (ရှရစ်က် - Shirk) မျှ မရှိကြောင်း၊ ယေရှုသည် ဘုရားသခင်၏ သားတော်မဟုတ်ဘဲ တမန်တော်တစ်ပါးဖြစ်ကြောင်း သွန်သင်သည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ ဂုဏ်တော်များကို သူ၏ လှပသော အမည်နာမတော်များ (99 Names of Allah - أسماء الله الحسنى) မှတဆင့် လေ့လာသိရှိနိုင်သည်။ ဤအမည်နာမတော်များသည် အလ္လာဟ်၏ စွမ်းရည်တော်များ၊ ဂုဏ်တော်များ၊ လုပ်ဆောင်တော်မူချက်များကို ဖော်ပြနေသည်။

အစ္စလာမ်ထုံးတမ်းစဉ်လာအရ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်တွင် လှပသော အမည်နာမတော် ၉၉ ပါးရှိသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဤအမည်နာမတော်များကို အလွတ်ကျက်မှတ်ခြင်း၊ ရွတ်ဖတ်ခြင်းသည် အကျိုးကျေးဇူးများစွာရှိသည်ဟု ဆိုသည်။

အဓိကကျသော ဂုဏ်တော်အချို့ကို အကျယ်တဝင့် ရှင်းလင်းခြင်း

• အရ-ရဟ်မာန် (Ar-Rahman - الرحمن) - အလွန် သနားကြင်နာတော်မူသောအရှင်။ ဤဂုဏ်တော်သည် အလ္လာဟ်၏ အကန့်အသတ်မဲ့ ကရုဏာတော်ကို ဖော်ပြသည်။ သက်ရှိသက်မဲ့အားလုံးအပေါ် အလ္လာဟ်၏ ကရုဏာတော် သက်ရောက်မှုရှိသည်။
• အရ-ရဟီးမ် (Ar-Rahim - الرحيم) - အလွန် မေတ္တာတော်ကြီးမားတော်မူသောအရှင်။ ဤဂုဏ်တော်သည် အလ္လာဟ်၏ မေတ္တာတော်ကို အထူးပြုဖော်ပြသည်။ အထူးသဖြင့် ယုံကြည်သူများ (မုအ်မင်န် - مؤمن) အပေါ်တွင် အလ္လာဟ်၏ မေတ္တာတော်သည် ပိုမိုထင်ရှားသည်။
• အလ်-ဂဖူရ် (Al-Ghafur - الغفور) - အလွန် ခွင့်လွှတ်တော်မူသောအရှင်။ ဤဂုဏ်တော်သည် အလ္လာဟ်၏ ခွင့်လွှတ်မှုနှင့် အပြစ်များကို ဖုံးကွယ်ပေးမှုကို ဖော်ပြသည်။ နောင်တရသော (တောင်ဗာ - توبة) သူများ၏ အပြစ်များကို အလ္လာဟ်သည် ခွင့်လွှတ်တော်မူသည်။

တောင်ဟီဒ် (Tawhid) ဆိုသည်မှာ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ တစ်ဆူတည်းဖြစ်ခြင်းကို ယုံကြည်လက်ခံခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသည်မှာ အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံအကျဆုံးနှင့် အရေးအကြီးဆုံး ယုံကြည်ချက်ဖြစ်သည်။ တောင်ဟီဒ်ကို အောက်ပါအတိုင်း အဓိက သုံးမျိုး ခွဲခြားနိုင်သည်-

1. Tawhid ar-Rububiyyah (توحيد الربوبية) - အလ္လာဟ်သည် တစ်ဆူတည်းသော ဖန်ဆင်းရှင်၊ ပိုင်သအုပ်စိုးရှင်၊ စီမံခန့်ခွဲသူဖြစ်ကြောင်း ယုံကြည်ခြင်း။
2. Tawhid al-Asma was-Sifat (توحيد الأسماء والصفات) - အလ္လာဟ်၏ လှပသော အမည်နာမတော်များနှင့် ဂုဏ်တော်များကို ယုံကြည်ခြင်း။ ဤအမည်နာမတော်များနှင့် ဂုဏ်တော်များသည် အလ္လာဟ်နှင့်သာ သက်ဆိုင်ပြီး၊ မည်သည့်အရာနှင့်မျှ မတူညီကြောင်း ယုံကြည်ခြင်း။
3. Tawhid al-Ibadah (توحيد العبادة) - အလ္လာဟ်ကိုသာ တစ်ဆူတည်း ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း။ မည်သည့်အရာကိုမျှ အလ္လာဟ်နှင့် ယှဉ်တွဲကိုးကွယ်ခြင်း မပြုရန်။

ရှရစ်က် (Shirk - شرك) - အလ္လာဟ်နှင့် တန်းတူ ကိုးကွယ်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်ခြင်း

ရှရစ်က် (Shirk) ဆိုသည်မှာ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်နှင့် တစ်စုံတစ်ရာကိုဖြစ်စေ၊ တစ်စုံတစ်ဦးကိုဖြစ်စေ တန်းတူထား ကိုးကွယ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ရှရစ်က်သည် အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အကြီးလေးဆုံးသော အပြစ်ဖြစ်ပြီး၊ ခွင့်လွှတ်မှုမရနိုင်သော အပြစ်ဖြစ်သည်။ ရှရစ်က်တွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်နိုင်သည်-

• ရုပ်တုများကို ကိုးကွယ်ခြင်း
• သူတော်စင်များ၊ တမန်တော်များကို ဘုရားကဲ့သို့ ကိုးကွယ်ခြင်း
• သဘာဝတရားကြီး (နေ၊ လ၊ ကြယ် စသည်) ကို ကိုးကွယ်ခြင်း
• မိမိကိုယ်ကို (သို့မဟုတ်) အခြားသူများကို အလ္လာဟ်နှင့် တန်းတူသဘောထားခြင်း
• အလ္လာဟ်မှတပါး အခြားသော အရာများကို အားကိုးခြင်း

အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ရှရစ်က်ကို အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ပြီး၊ တစ်ဆူတည်းသော အလ္လာဟ်ကိုသာ ကိုးကွယ်ရန် သွန်သင်သည်။

အစ္စလာမ့်ကျမ်းဂန်များဖြစ်သော ကုရ်အာန်ကျမ်းနှင့် ဟဒီးစ်တော်များတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အကြောင်း အသေးစိတ် ရှင်းလင်းဖော်ပြထားသည်။ ဤကျမ်းဂန်များသည် မွတ်စလင်မ်တို့အတွက် ဘဝလမ်းညွှန်များဖြစ်ပြီး၊ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်ကို မည်သို့ သိရှိနားလည်ရမည်၊ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ရမည်ကို ရှင်းလင်းပြသထားသည်။

ကုရ်အာန်ကျမ်းသည် အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အဓိကကျမ်းဂန်ဖြစ်ပြီး၊ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ နှုတ်ကပတ်တော်များ စုစည်းမှုဖြစ်သည်။

• ကုရ်အာန်တွင် အလ္လာဟ်အကြောင်း ဖော်ပြထားချက်များ
  • ကုရ်အာန်ကျမ်းသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ တစ်ဆူတည်းဖြစ်ခြင်း (Tawhid - توحيد) ကို အလေးအနက်ထား ဖော်ပြထားသည်။ အလ္လာဟ်မှတစ်ပါး အခြားကိုးကွယ်ရာမရှိကြောင်းကို အကြိမ်ကြိမ် အလေးပေးပြောကြားထားသည်။
  • ကုရ်အာန်တွင် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များ၊ လုပ်ဆောင်တော်မူချက်များနှင့် စွမ်းရည်တော်များကို ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြထားသည်။
  • လူသားများကို အလ္လာဟ်၏ ဖန်ဆင်းခြင်းခံရသူများအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အလ္လာဟ်ကို ကိုးကွယ်ရန်နှင့် သူ၏ အမိန့်များကို လိုက်နာရန်တာဝန်ရှိသူများအဖြစ်လည်းကောင်း ဖော်ပြထားသည်။
  • ကုရ်အာန်သည် အလ္လာဟ်နှင့် လူသားတို့အကြား ဆက်ဆံရေးကို ရှင်းလင်းထားသည်။ အလ္လာဟ်သည် လူသားများကို ခွင့်လွှတ်တော်မူကြောင်း၊ ကရုဏာတော်နှင့် မေတ္တာတော်ကြီးမားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။
• အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များကို ဖော်ပြသော အာယသ် (Verses) များ
  • ကုရ်အာန်ကျမ်းတွင် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များကို ဖော်ပြသော အာယသ် (Verses) များစွာရှိသည်။ ဥပမာ-
    • "ထိုအရှင်မြတ်သည် အလ္လာဟ်တည်းဟူသော ကိုးကွယ်ရာအရှင်ဖြစ်တော်မူ၏။ ထိုအရှင်မြတ်မှတစ်ပါး အခြားကိုးကွယ်ရာအရှင် မရှိပေ။ အသက်ရှင်တော်မူသောအရှင် (အယ်လ်-ဟိုင်ယု - الحي) ဖြစ်တော်မူ၏။ အမြဲတစေတည်ရှိတော်မူသောအရှင် (အယ်လ်-ကိုယုမ်း - القيوم) ဖြစ်တော်မူ၏။" (ကုရ်အာန် ၂:၂၅၅)
    • "ထိုအရှင်မြတ်သည် နှလုံးသားများ၌ ယုံကြည်ခြင်းကို ထည့်သွင်းပေးတော်မူသောအရှင် ဖြစ်တော်မူ၏။ ထိုအရှင်မြတ်သည် ကောင်းကင်များ၌ရှိသော အရာများနှင့် မြေပြင်၌ရှိသော အရာများကို ဖန်ဆင်းတော်မူသော အရှင် ဖြစ်တော်မူ၏။" (ကုရ်အာန် ၅၈:၂၂)
• လူသားတို့နှင့် အလ္လာဟ်အကြား ဆက်ဆံရေး
  • ကုရ်အာန်သည် အလ္လာဟ်နှင့် လူသားတို့အကြား ဆက်ဆံရေးကို အဓိကအားဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း ဖော်ပြထားသည်-
    • ကိုးကွယ်ခြင်း (Worship) - အလ္လာဟ်ကိုသာ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ရန်၊ သူ၏ အမိန့်များကို လိုက်နာရန်။
    • တောင်းဆုပြုခြင်း (Dua) - အလ္လာဟ်ထံ တောင်းဆုပြုခြင်း၊ အကူအညီတောင်းခံခြင်း။
    • ကျေးဇူးတင်ခြင်း (Shukr) - အလ္လာဟ်၏ ကျေးဇူးတော်များကို အောက်မေ့ခြင်း၊ ကျေးဇူးတင်ခြင်း။
    • နောင်တရခြင်း (Tawbah) - အပြစ်များအတွက် နောင်တရခြင်း၊ အလ္လာဟ်ထံ ခွင့်လွှတ်မှုတောင်းခံခြင်း။
    • မျှော်လင့်ခြင်း (Hope) - အလ္လာဟ်၏ ကရုဏာတော်နှင့် မေတ္တာတော်ကို မျှော်လင့်ခြင်း။

ဟဒီးစ်တော်များသည် တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) ၏ ပြောကြားချက်များ၊ လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် သဘောတူညီချက်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဟဒီးစ်တော်များသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းပြီးလျှင် အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အရေးပါသော အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

• တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) ၏ ပြောကြားချက်များနှင့် လုပ်ဆောင်ချက်များတွင် အလ္လာဟ်အကြောင်း ဖော်ပြချက်များ
  • ဟဒီးစ်တော်များတွင် တမန်တော် (ဆွ) သည် အလ္လာဟ်အကြောင်းကို မကြာခဏ ဟောပြောခဲ့သည်။ သူ၏ ပြောကြားချက်များတွင် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များ၊ လူသားများအတွက် အလ္လာဟ်၏ ညွှန်ကြားချက်များ စသည်တို့ကို ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြထားသည်။
  • တမန်တော် (ဆွ) ၏ လုပ်ဆောင်ချက်များသည် အလ္လာဟ်ကို မည်သို့ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ရမည်၊ မည်သို့ နေထိုင်ရမည်ဆိုသည့် စံနမူနာများကို ပြသသည်။
• အလ္လာဟ်ကို ချီးမွမ်းခြင်း၊ တောင်းဆုပြုခြင်းများ
  • ဟဒီးစ်တော်များတွင် အလ္လာဟ်ကို ချီးမွမ်းခြင်း၊ တောင်းဆုပြုခြင်းဆိုင်ရာ စကားလုံးများနှင့် နည်းလမ်းများကို ဖော်ပြထားသည်။
  • တမန်တော် (ဆွ) သည် အလ္လာဟ်ထံ မကြာခဏ တောင်းဆုပြုလေ့ရှိပြီး၊ မွတ်စလင်မ်များလည်း အတုယူသင့်ကြောင်း သွန်သင်ခဲ့သည်။
• ဟဒီးစ်တော်များမှတဆင့် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များကို လေ့လာခြင်း
  • ဟဒီးစ်တော်များသည် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များကို ပိုမိုနက်ရှိုင်းစွာ နားလည်ရန် အထောက်အကူပြုသည်။
  • တမန်တော် (ဆွ) ၏ ပြောကြားချက်များမှတစ်ဆင့် အလ္လာဟ်၏ ကရုဏာတော်၊ တရားမျှတမှုနှင့် စွမ်းရည်တော်များကို လေ့လာနိုင်သည်။

အစ္စလာမ့်ကျမ်းဂန်များတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အကြောင်း ဖော်ပြထားချက်များသည် မွတ်စလင်မ်တို့၏ ဘဝတွင် အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ဤကျမ်းဂန်များကို လေ့လာခြင်းဖြင့် အလ္လာဟ်ကို ပိုမိုနားလည်သဘောပေါက်ပြီး၊ သူ၏ အမိန့်များကို လိုက်နာကျင့်သုံးကာ သူနှင့် နီးစပ်သော ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်နိုင်သည်။

အစ္စလာမ့်ဒဿနိကဗေဒသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ သဘောသဘာဝ၊ တည်ရှိမှုနှင့် ဆက်စပ်၍ များစွာသော အတွေးအခေါ်များကို မွေးထုတ်ပေးခဲ့သည်။ ဤတွင် အဓိကကျသော ဒဿနအမြင်များနှင့် အလ္လာဟ်၏ တည်ရှိမှုဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို ဖော်ပြထားပါသည်။

• မူတာဇီလာ (Mu'tazila)
  • အေဒီ ၈ ရာစုတွင် ပေါ်ပေါက်လာသော အစ္စလာမ့်ဒဿနိကဗေဒ ကျောင်းတော်တစ်ခုဖြစ်သည်။
  • အဓိက ယုံကြည်ချက်များမှာ-
    • အလ္လာဟ်၏ မျှတမှု (Justice) နှင့် တစ်ဆူတည်းဖြစ်မှု (Tawhid) ကို အလေးပေးသည်။
    • လူသားတို့သည် မိမိတို့၏ လုပ်ရပ်များအတွက် တာဝန်ရှိသည်။
    • ကုရ်အာန်နှင့် ဟဒီးစ်တော်များကို ဉာဏ်ပညာအခြေခံဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။
  • အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များသည် အလ္လာဟ်ကိုယ်တိုင်မဟုတ်ဘဲ၊ အလ္လာဟ်၏ အနှစ်သာရ (Essence) မှ ဆင်းသက်လာသော ဂုဏ်သတ္တိများသာဖြစ်သည်ဟု ယူဆသည်။
  • အလ္လာဟ်ကို ရုပ်ပုံဖော်ပြ၍မရဟု ယုံကြည်သည်။
• အရှာအီရာ (Ash'ari)
  • အေဒီ ၉ ရာစုတွင် ပေါ်ပေါက်လာသော ဒဿနိကဗေဒ ကျောင်းတော်တစ်ခုဖြစ်သည်။
  • အဓိက ယုံကြည်ချက်များမှာ-
    • ကုရ်အာန်နှင့် ဟဒီးစ်တော်များကို အတိအကျ လိုက်နာရမည်။
    • အလ္လာဟ်သည် အရာအားလုံးကို ဖန်ဆင်းသူဖြစ်ပြီး၊ လူသားများ၏ လုပ်ရပ်များကိုလည်း ဖန်ဆင်းသည်။
    • အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များသည် အလ္လာဟ်၏ အနှစ်သာရနှင့် ခွဲခြား၍မရပေ။
  • လူသားတို့သည် အလ္လာဟ်၏ ဆန္ဒတော်အတိုင်း လိုက်နာရမည်ဖြစ်ပြီး၊ အလ္လာဟ်၏ ဆန္ဒကို မကျော်လွန်နိုင်ဟု ယုံကြည်သည်။
• မာတူရီဒီ (Maturidi)
  • အေဒီ ၁၀ ရာစုတွင် ပေါ်ပေါက်လာသော ဒဿနိကဗေဒ ကျောင်းတော်တစ်ခုဖြစ်သည်။
  • အရှာအီရာနှင့် ဆင်တူယိုးမှားဖြစ်သော်လည်း၊ ဉာဏ်ပညာကို အသုံးပြု၍ ယုံကြည်ချက်များကို ရှင်းလင်းတင်ပြရာတွင် အနည်းငယ် ကွဲပြားမှုရှိသည်။
  • လူသားတို့သည် မိမိတို့၏ လုပ်ရပ်များတွင် တာဝန်ရှိပြီး၊ အလ္လာဟ်၏ ဆန္ဒတော်နှင့် လူသားတို့၏ လွတ်လပ်သော ဆန္ဒတို့အကြား မျှတမှုကို ရှာဖွေသည်။
• ဆူဖီဇင် (Sufism)
  • အစ္စလာမ်၏ ဝိညာဉ်ရေးရာ (Spiritual) အသွင်သဏ္ဌာန်ဖြစ်သည်။
  • အလ္လာဟ်နှင့် ပိုမိုနက်ရှိုင်းသော ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်ရန် အလေးပေးသည်။
  • အချစ်၊ ငြိမ်သက်မှု၊ နှိမ့်ချမှုတို့ကို အသုံးပြု၍ အလ္လာဟ်နှင့် နီးစပ်အောင် ကြိုးပမ်းသည်။
  • အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များကို ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း၊ ဇိကိရ် (Dhikr) ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားထိုင်ခြင်း (Meditation) တို့ကို ကျင့်သုံးသည်။

အစ္စလာမ့်ဒဿနိကဗေဒတွင် အလ္လာဟ်၏ တည်ရှိမှုကို အထောက်အကူပြုသော အကြောင်းအရာများစွာရှိသည်။

• Cosmological Argument (ဖန်ဆင်းခြင်းအကြောင်း အငြင်းကိန်း)
  • ဤအငြင်းကိန်းအရ လောကကြီးသည် အစရှိပြီး၊ အစရှိလျှင် ဖန်ဆင်းရှင်တစ်ဦးရှိရမည်။
  • အရာအားလုံးသည် အကြောင်းတရားတစ်ခုခုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာရမည်ဖြစ်ပြီး၊ ပထမအကြောင်းတရားသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ် ဖြစ်သည်။
  • ဤအယူအဆသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းတွင်ပါရှိသော "အလ္လာဟ်သည် အစရှိသူဖြစ်သည်" ဟူသော အယူအဆကို အခြေခံသည်။
• Teleological Argument (ရည်ရွယ်ချက်ရှိခြင်း အငြင်းကိန်း)
  • ဤအငြင်းကိန်းအရ လောကကြီးတွင် စနစ်တကျဖြစ်တည်နေခြင်း (Order)၊ ညီမျှခြင်း (Balance) နှင့် ရည်ရွယ်ချက်များ (Purpose) ရှိသည်။
  • လောကကြီး၏ ရှုပ်ထွေးမှုနှင့် ပြီးပြည့်စုံမှုတို့သည် ဉာဏ်ပညာရှိသော ဖန်ဆင်းရှင်တစ်ဦး၏ လက်ရာဖြစ်ရမည်။
  • ဥပမာ- လူ့ခန္ဓာကိုယ်၏ ရှုပ်ထွေးသောစနစ်၊ သဘာဝတရား၏ ညီမျှမှု စသည်တို့ဖြစ်သည်။
• Ontological Argument (သဘာဝရှိခြင်း အငြင်းကိန်း) - အစ္စလာမ့် ဒဿနိကပညာရှင်များ၏ ရှုထောင့်မှ
  • အချို့သော အစ္စလာမ့်ဒဿနိကပညာရှင်များက အလ္လာဟ်သည် ပြီးပြည့်စုံသော သဘာဝရှိသူ (Perfect Being) ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။
  • ပြီးပြည့်စုံသော သဘာဝဆိုသည်မှာ ရှိသမျှ ဂုဏ်သတ္တိများ၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သည်။
  • တည်ရှိခြင်း (Existence) သည် ပြီးပြည့်စုံခြင်း၏ မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ဂုဏ်သတ္တိတစ်ခုဖြစ်သည်။
  • ထို့ကြောင့် အလ္လာဟ်သည် တည်ရှိရမည်။

အစ္စလာမ့်ဒဿနိကဗေဒတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ တည်ရှိမှုနှင့် သဘောသဘာဝနှင့်ပတ်သက်၍ အမျိုးမျိုးသော အတွေးအခေါ်များရှိပြီး၊ ဤအမြင်များသည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့၏ ယုံကြည်ချက်ကို ခိုင်မာစေရန် အထောက်အကူပြုသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်ကို ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်းသည် ဘဝ၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့သည် အလ္လာဟ်၏ အမိန့်များကို လိုက်နာပြီး၊ သူ၏ မေတ္တာတော်နှင့် ကရုဏာတော်ကို ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။

အစ္စလာမ်၏ မဏ္ဍိုင်ကြီး ၅ ရပ်သည် မွတ်စလင်မ်တို့၏ ကိုးကွယ်မှုနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ဝတ္တရားများကို ဖော်ပြသည်။ ဤမဏ္ဍိုင်ကြီး ၅ ရပ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းသည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တစ်ဦးအဖြစ် ရှင်သန်နေထိုင်ရေးအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်သည်။

1. ရှဟာဒါ (Shahada - الشهادة) - သက်သေခံခြင်း
   • ရှဟာဒါသည် အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံ ယုံကြည်ချက်ဖြစ်သည်။ ၎င်းမှာ "အလ္လာဟ်မှတစ်ပါး အခြားကိုးကွယ်ရာမရှိ၊ မုဟမ္မဒ်သည် အလ္လာဟ်၏ ရစူလ်တမန်တော်ဖြစ်သည်။" (لا إله إلا الله محمد رسول الله - Lā ʾilāha ʾillā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh) ဟူသော သက်သေခံချက်ကို ရွတ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။
   • ဤသက်သေခံချက်ကို ယုံကြည်လက်ခံပြီး ရွတ်ဆိုခြင်းသည် အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ဝင်ရောက်ခြင်း၏ အစဖြစ်သည်။
2. ဆွလာသ် (Salat - صلاة) - နေ့စဉ် ငါးကြိမ် ဝတ်ပြုခြင်း
   • ဆွလာသ်သည် နေ့စဉ်မပျက်မကွက် ငါးကြိမ် ဝတ်ပြုဆုတောင်းခြင်းဖြစ်သည်။ ဤဝတ်ပြုမှုသည် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်နှင့် ဆက်သွယ်မှုပြုခြင်း၊ ကိုယ်ကျင့်တရားကို မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းမှုကို ရရှိစေသည်။
   • ဝတ်ပြုချိန်များမှာ- ဖဂျရ် (Fajr - နံနက်အစောပိုင်း)၊ ဇွဟ်ရ် (Dhuhr - နေ့လယ်)၊ အာဆွရ် (Asr - နေ့လယ်ပိုင်း)၊ မဂ်ရစ် (Maghrib - နေဝင်ချိန်) နှင့် အီရှာ (Isha - ည) တို့ဖြစ်သည်။
   • ဝတ်ပြုမှုတွင်- ကိုယ်ခန္ဓာ သန့်စင်ခြင်း (ဝူဒူ - Wudu) ပြုလုပ်ခြင်း၊ ကုရ်အာန်မှ အာယသ်များကို ရွတ်ဆိုခြင်း၊ ဦးချခြင်း (Sujud - سجود) နှင့် အခြားသော လှုပ်ရှားမှုများ ပါဝင်သည်။
3. ဇကားသ် (Zakat - زكاة) - ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်း
   • ဇကားသ်သည် ဆင်းရဲချမ်းသာမရွေး မွတ်စလင်မ်တိုင်း မိမိတို့၏ ဥစ္စာပစ္စည်းမှ သတ်မှတ်ထားသော အချိုးအစားကို ဆင်းရဲသားများ၊ ဆင်းရဲသောသူများ၊ အကူအညီလိုအပ်သူများအား ပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်းဖြစ်သည်။
   • ဇကားသ်သည် လူမှုရေးဆိုင်ရာ တာဝန်ဝတ္တရားတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး၊ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း မျှတမှုနှင့် စာနာမှုတို့ကို မြှင့်တင်ပေးသည်။
   • အခြေခံကျသော လှူဒါန်းမှုနှုန်းထားမှာ ၂.၅% ဖြစ်သည်။ တွက်ချက်ရန်အခက်အခဲရှိပါက Myanmar Islamic Program ဖြင့်တွက်ချက်နိုင်ပါသည်။
4. ဆွီယာမ် (Sawm - صوم) - ရမဿွာန်လတွင် ဥပုသ်စောင့်ခြင်း
   • ဆွီယာမ်သည် ရမဿွာန် (Ramadan) လတစ်လလုံးတွင် နေထွက်ချိန်မှ နေဝင်ချိန်အထိ အစားအစာ၊ ရေနှင့် အခြားသော ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လိုအင်ဆန္ဒများကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဖြစ်သည်။
   • ဥပုသ်စောင့်ခြင်းသည် ကိုယ်ကျင့်တရားကို မြှင့်တင်ခြင်း၊ ဆင်းရဲသားများ၏ ခံစားချက်များကို သိမြင်ခြင်းနှင့် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်အပေါ် သစ္စာစောင့်သိခြင်းတို့ကို သင်ယူနိုင်သည်။
5. ဟဂျ် (Hajj - حج) - မက္ကာမြို့သို့ ဘုရားဖူးသွားခြင်း
   • ဟဂျ်သည် အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ ၅ ခုမြောက် မဏ္ဍိုင်ဖြစ်ပြီး၊ ခွန်အားရှိသူ မွတ်စလင်မ်တိုင်း မိမိဘဝတွင် တစ်ကြိမ် မက္ကာမြို့သို့ ဘုရားဖူးခရီး (Hajj) သွားရောက်ရမည်ဖြစ်သည်။
   • ဟဂျ်ခရီးစဉ်အတွင်း ကအ်ဘာကျောင်းတော် (Kaaba) ကို ၇ ကြိမ် ပတ်လည်ဝန်းရံခြင်း (Tawaf - طواف)، ဆဖာနှင့် မာရ်ဝါတောင် (Safa and Marwa) ကြားတွင် ပြေးလွှားခြင်း (Sa'i - سعى)၊ အာရာဖတ်တောင်ကုန်း (Mount Arafat) တွင် စုဝေးခြင်း စသည့် အခမ်းအနားများ ပါဝင်သည်။

• အလ္လာဟ်ထံ တောင်းဆုပြုခြင်း
  • ဒိုအာ (Dua - دعاء) သည် အလ္လာဟ်ထံ တောင်းဆုပြုခြင်း၊ အကူအညီတောင်းခံခြင်းဖြစ်သည်။ ဒိုအာကို မည်သည့်အချိန်မဆို၊ မည်သည့်နေရာမဆို ပြုလုပ်နိုင်ပြီး၊ မည်သည့်ဘာသာစကားကိုမဆို အသုံးပြုနိုင်သည်။
  • ဒိုအာသည် အလ္လာဟ်နှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်မှုပြုခြင်း၊ စိတ်၏ ခံစားချက်များကို ဖော်ပြခြင်းနှင့် အကူအညီတောင်းခံခြင်း ဖြစ်သည်။
• ဒိုအာ၏ အရေးပါမှုနှင့် အကျိုးကျေးဇူးများ
  • ဒိုအာသည် အလ္လာဟ်၏ ကရုဏာတော်ကို ရရှိစေသည်။
  • ဒိုအာသည် စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းမှုကို ပေးစွမ်းသည်။
  • ဒိုအာသည် အခက်အခဲများကို ကျော်လွှားနိုင်ရန် အကူအညီပေးသည်။
  • ဒိုအာသည် အနာဂတ်အတွက် မျှော်လင့်ချက်များ ပေးသည်။

• ဇိကိရ် (Dhikr - ذكر) - အလ္လာဟ်ကို အောက်မေ့သတိရခြင်း
  • ဇိကိရ်သည် အလ္လာဟ်၏ အမည်နာမတော်များ၊ ဂုဏ်တော်များကို ရွတ်ဆိုခြင်း၊ အောက်မေ့သတိရခြင်း ဖြစ်သည်။
  • ဇိကိရ်ပြုလုပ်ခြင်းသည် စိတ်နှလုံးကို သန့်စင်စေပြီး၊ အလ္လာဟ်နှင့် နီးစပ်စေသည်။
• ကုရ်အာန် ရွတ်ဖတ်ခြင်း (Tilawa - تلاوة)
  • ကုရ်အာန်ကျမ်းကို ရွတ်ဖတ်ခြင်းသည် အလ္လာဟ်၏ စကားတော်များကို နားထောင်ခြင်း၊ လေ့လာခြင်းနှင့် နားလည်ခြင်းဖြစ်သည်။
  • ကုရ်အာန်ရွတ်ဖတ်ခြင်းသည် ဝိညာဉ်ရေးရာ တိုးတက်မှုကို ဖြစ်စေပြီး၊ စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းမှုကို ရရှိစေသည်။
• အလ္လာဟ့်လမ်းတွင် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ခြင်း (Jihad - جهاد)
  • ဂျေဟာ့ဒ် (Jihad) ဆိုသည်မှာ အလ္လာဟ်၏ လမ်းတော်ပေါ်တွင် ကြိုးပမ်းအားထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဂျေဟာ့ဒ်တွင်-
    • စိတ်၏ ဂျေဟာ့ဒ် (Greater Jihad): မိမိကိုယ်ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်း၊ မကောင်းသောအကျင့်များကို ဖယ်ရှားခြင်း။
    • လက်နက်ကိုင် ဂျေဟာ့ဒ် (Lesser Jihad): မိမိဘာသာ ကိုယ်ကိုကာကွယ်ရန်၊ မတရားမှုများကို တိုက်ခိုက်ရန် (လိုအပ်မှသာ)။

အလ္လာဟ်ကို ကိုးကွယ်ခြင်းသည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့၏ ဘဝ၏ အဓိကအခြေခံဖြစ်ပြီး၊ မွတ်စလင်မ်တို့သည် အထက်ဖော်ပြပါ ကိုးကွယ်မှုပုံစံများကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်းဖြင့် အလ္လာဟ်၏ မေတ္တာတော်နှင့် ကရုဏာတော်ကို ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်နှင့် လူသားတို့အကြား ဆက်ဆံရေးသည် အလွန်အရေးပါပြီး၊ လူသားတို့၏ ဘဝအတွက် အဓိကကျသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။

• လူသားများကို ဖန်ဆင်းရခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်
  • အစ္စလာမ်ဘာသာအရ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် မိမိအား ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ရန်အတွက် လူသားများကို ဖန်ဆင်းခဲ့သည်။ (ကုရ်အာန် ၅၁:၅၆)
  • လူသားများသည် အလ္လာဟ်ကို သိရှိနားလည်ရန်၊ ချစ်ခင်လေးစားရန်နှင့် သူ့ထံသို့ နာခံမှုပြုရန် တာဝန်ရှိသည်။
  • လူသားတို့၏ အဓိက ရည်ရွယ်ချက်မှာ အလ္လာဟ်၏ အလိုတော်အတိုင်း နေထိုင်ခြင်း၊ ကောင်းမွန်သော ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် နေထိုင်ခြင်း ဖြစ်သည်။
• စမ်းသပ်မှုများ (Tests) နှင့် တာဝန်များ (Responsibilities)
  • အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် လူသားများကို ဤလောကတွင် စမ်းသပ်မှုများ (Tests) ပြုလုပ်သည်။ ဤစမ်းသပ်မှုများသည် ဘဝ၏ အခက်အခဲများ၊ စိန်ခေါ်မှုများ၊ ကောင်းကျိုးဆိုးကျိုးများ စသည်တို့ ဖြစ်နိုင်သည်။
  • ဤစမ်းသပ်မှုများသည် လူသားတို့၏ ယုံကြည်မှု၊ သည်းခံမှု၊ ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် အလ္လာဟ်အပေါ် သစ္စာစောင့်သိမှုတို့ကို စစ်ဆေးသည်။
  • လူသားတို့သည် မိမိတို့၏ စွမ်းရည်၊ အသိဉာဏ်နှင့် လွတ်လပ်သော ဆန္ဒကို အသုံးပြု၍ စမ်းသပ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ရမည်။
  • အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် လူသားများကို တာဝန်များ (Responsibilities) ပေးအပ်ထားသည်။ ဤတာဝန်များမှာ-
    • အလ္လာဟ်ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ရန်
    • မိမိကိုယ်ကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန်
    • ကောင်းသော အကျင့်များကို ကျင့်သုံးရန်
    • လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ကူညီထောက်ပံ့ရန်

• အလ္လာဟ်ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ရန်
  • အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံအကျဆုံး တာဝန်မှာ အလ္လာဟ်ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခြင်း (Tawhid) ဖြစ်သည်။
  • အလ္လာဟ်မှတစ်ပါး အခြားကိုးကွယ်ရာမရှိကြောင်း ယုံကြည်ခြင်း (Shahada)၊
  • အလ္လာဟ်၏ လှပသော အမည်နာမတော်များနှင့် ဂုဏ်တော်များကို ယုံကြည်ခြင်း၊
  • အလ္လာဟ်၏ တမန်တော်များ၊ ကျမ်းဂန်များကို ယုံကြည်ခြင်း။
• အလ္လာဟ်၏ အမိန့်များကို လိုက်နာရန်
  • လူသားတို့သည် အလ္လာဟ်၏ အမိန့်များကို လိုက်နာရမည်။ အလ္လာဟ်၏ အမိန့်များသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းနှင့် တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) ၏ ဆွန်နသ် (Sunnah) တွင် ဖော်ပြထားသည်။
  • ဝတ်ပြုကိုးကွယ်မှုများ (ဥပမာ- ဆွလာသ်၊ ဇကားသ်၊ ဆွီယာမ်၊ ဟဂျ်) ကို ပြုလုပ်ခြင်း။
  • ကောင်းမွန်သော ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် နေထိုင်ခြင်း။
  • တရားမျှတမှု၊ ဂရုဏာ၊ သည်းခံမှုတို့နှင့်အညီ ဆက်ဆံခြင်း။
• ကောင်းမှုများ ပြုလုပ်ရန်
  • လူသားတို့သည် ကောင်းမှုများကို ပြုလုပ်ရမည်။ ကောင်းမှုဆိုသည်မှာ အလ္လာဟ် နှစ်သက်တော်မူသော လုပ်ရပ်များဖြစ်သည်။
  • ကောင်းသောစကားပြောဆိုခြင်း၊ အကူအညီပေးခြင်း၊ ခွင့်လွှတ်ခြင်း၊ စာနာထောက်ထားခြင်း၊ မိမိကိုယ်ကို ထိန်းသိမ်းခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။
  • ကောင်းမှုများသည် ဤလောကနှင့် တမလွန်ဘဝတွင် အကျိုးကျေးဇူးများစွာ ရရှိစေသည်။
• မကောင်းမှုများကို ရှောင်ကြဉ်ရန်
  • လူသားတို့သည် မကောင်းမှုများကို ရှောင်ကြဉ်ရမည်။ မကောင်းမှုဆိုသည်မှာ အလ္လာဟ် မနှစ်သက်တော်မူသော လုပ်ရပ်များဖြစ်သည်။
  • အပြစ်ပြုခြင်း၊ လိမ်ညာခြင်း၊ မတရားပြုခြင်း၊ မနာလိုဝန်တိုခြင်း၊ စွပ်စွဲပြောဆိုခြင်း စသည်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ရမည်။
  • မကောင်းမှုများကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းသည် ကိုယ်ကျင့်တရားကို ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် အလ္လာဟ်၏ ကျေနပ်မှုကို ရရှိရန် အရေးကြီးသည်။

• လူသားအားလုံး မိမိတို့၏ လုပ်ရပ်များအတွက် စစ်ဆေးခံရမည့်နေ့
  • အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် တရားစီရင်ရာနေ့ (Day of Judgment) သည် အလွန်အရေးကြီးသည်။ ဤနေ့တွင် လူသားအားလုံးသည် ရှင်ပြန်ထမြောက်လာပြီး၊ ဤလောကတွင် ပြုမူခဲ့သော မိမိတို့၏ လုပ်ရပ်များအတွက် စစ်ဆေးမေးမြန်းခံရမည်။
  • အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် လူသားတို့၏ အတွေးများ၊ စကားများ၊ လုပ်ရပ်များအားလုံးကို သိမြင်တော်မူပြီး၊ တရားမျှတစွာ စီရင်တော်မူမည်။
  • ဤနေ့တွင် လူသားတို့၏ ကောင်းမှုနှင့် မကောင်းမှုများကို ချိန်ခွင်လျှာဖြင့် ချိန်တွယ်မည်။
• ကောင်းသူများအတွက် သုခဘုံ (Jannah - الجنة) နှင့် မကောင်းသူများအတွက် ငရဲဘုံ (Jahannam - جهنم)
  • တရားစီရင်ရာနေ့တွင် မိမိတို့၏ ကောင်းမှုများက မကောင်းမှုများထက် ပိုများသောသူများသည် သုခဘုံ (Jannah) သို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ရရှိမည်။ သုခဘုံသည် ထာဝရ ငြိမ်းချမ်းသာယာသော နေရာဖြစ်ပြီး၊ အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ ကျေးဇူးတော်များကို အပြည့်အဝ ခံစားရမည်။
  • မိမိတို့၏ မကောင်းမှုများက ကောင်းမှုများထက် ပိုများသောသူများသည် ငရဲဘုံ (Jahannam) သို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ရရှိမည်။ ငရဲဘုံသည် ဒုက္ခဆင်းရဲခြင်း၊ အပြစ်ပေးခြင်းတို့ ခံစားရမည့် နေရာဖြစ်သည်။
  • အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် မိမိ၏ ကရုဏာတော်အားဖြင့် အချို့သော အပြစ်သားများကို ငရဲဘုံမှ လွတ်မြောက်ခွင့်ပေးနိုင်သည်။

အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်နှင့် လူသားတို့အကြား ဆက်ဆံရေးသည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့၏ ဘဝ၏ အဓိကအခြေခံဖြစ်သည်။ လူသားတို့သည် အလ္လာဟ်ကို ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း၊ သူ့အမိန့်များကို လိုက်နာခြင်း၊ ကောင်းမှုများပြုလုပ်ခြင်းနှင့် မကောင်းမှုများကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းအားဖြင့် အလ္လာဟ်၏ ကျေနပ်မှုကို ရရှိပြီး တရားစီရင်ရာနေ့တွင် ကောင်းကျိုးချမ်းသာများ ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာသည် အခြားသော ဘာသာတရားများ၊ အထူးသဖြင့် အာဗြဟမ်အနွယ်ဝင် ဘာသာတရားများ (Abrahamic Religions) ဖြစ်သော ဂျူးဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာတို့နှင့် ဆက်နွယ်မှုရှိသည်။

အာဗြဟမ်ဘာသာတရားများသည် ရှေးဟောင်းပရောဖက် အာဗြဟမ် (Abraham) ၏ အစဉ်အလာကို အခြေခံသော ဘာသာတရားများဖြစ်သည်။ ဤဘာသာတရားများတွင် ဘုရားသခင် (God) သည် တစ်ဆူတည်းသော ဖန်ဆင်းရှင်ဖြစ်သည်ဟူသော ယုံကြည်ချက်သည် အဓိကကျသည်။

• ဂျူးဘာသာ (Judaism) နှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာ (Christianity) တို့တွင် ဘုရားသခင် (God) နှင့် အလ္လာဟ်အကြား ဆက်နွှယ်မှု
  • ဂျူးဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တို့သည်လည်း တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။ ဂျူးဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ကို "ယာဝေး" (Yahweh - יהוה) သို့မဟုတ် "အယ်လိုဟင်မ်" (Elohim - אֱלֹהִים) ဟုခေါ်ဆိုကြသည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ကို "ခမည်းတော်၊ သားတော်၊ သန့်ရှင်းသော ဝိညာဉ်တော်" (Father, Son, Holy Spirit) ဟူသော သုံးပါးတစ်ဆူ (Trinity) အဖြစ် ယုံကြည်ကြသည်။
  • အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ် (Allah) ဟူသော ဝေါဟာရသည် ဘုရားသခင်ကို ရည်ညွှန်းသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တို့သည် ဂျူးဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာတို့တွင် ကိုးကွယ်သော ဘုရားသခင်သည် အလ္လာဟ်ပင်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သို့သော် ဘုရားသခင်နှင့် ပတ်သက်သော အယူအဆများတွင် ကွဲလွဲမှုများရှိသည်။
• တူညီမှုများနှင့် ကွဲပြားမှုများ
  • တူညီမှုများ
    • တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်ခြင်း။
    • တမန်တော်များ၊ ပရောဖက်များကို အသိအမှတ်ပြုခြင်း (ဥပမာ- အာဒမ်၊ နောဧ၊ အာဗြဟမ်၊ မောရှေ)
    • ကောင်းကင်တမန်များကို ယုံကြည်ခြင်း။
    • တရားစီရင်ရာနေ့ (Day of Judgment) နှင့် အသက်ရှင်ခြင်း (Afterlife) ကို ယုံကြည်ခြင်း။
    • ကိုယ်ကျင့်တရားကောင်းမွန်ရန် သွန်သင်ခြင်း (ဥပမာ- တရားမျှတခြင်း၊ ကရုဏာတရား၊ သနားကြင်နာခြင်း)။
  • ကွဲပြားမှုများ
    • ဘုရားသခင်၏ သဘောသဘာဝ - အစ္စလာမ်ဘာသာက အလ္လာဟ်သည် မည်သည့်အရာနှင့်မျှ တူညီမှုမရှိ၊ တစ်ဆူတည်းဖြစ်ပြီး၊ ပုံသဏ္ဌာန်မရှိဟု ယုံကြည်သည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာက ဘုရားသခင်သည် သုံးပါးတစ်ဆူ (Trinity) ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။
    • ယေရှု၏ အခန်းကဏ္ဍ - အစ္စလာမ်ဘာသာက ယေရှုသည် အလ္လာဟ်၏ တမန်တော်တစ်ပါးဖြစ်ပြီး၊ ဘုရားသခင်၏ သားတော်မဟုတ်ဟု ယုံကြည်သည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာက ယေရှုသည် ဘုရားသခင်၏ သားတော်ဖြစ်ပြီး လူ့ဇာတိခံယူသော ဘုရား (God incarnate) ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။
    • ကျမ်းဂန်များ - အစ္စလာမ်ဘာသာက ကုရ်အာန်ကျမ်း (Quran) ကို အလ္လာဟ်၏ နောက်ဆုံးသော ဗျာဒိတ်တော်အဖြစ် လက်ခံသည်။ ဂျူးဘာသာက တောရ (Torah) ကို အဓိကထားကိုးကွယ်သည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာက သမ္မာကျမ်းစာ (Bible) ကို အခြေခံကျမ်းအဖြစ် ကိုးကွယ်သည်။
• အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ ရှုထောင့်
  • အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ဂျူးဘာသာနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာတို့ကို အာဗြဟမ်၏ အစဉ်အလာကို ဆက်ခံသော ဘာသာတရားများအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသည်။
  • အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းတွင်ပါရှိသော ဗျာဒိတ်တော်များသည် ယခင်က ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ကျမ်းဂန်များ၏ အတည်ပြုချက်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။
  • အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ဂျူးနှင့် ခရစ်ယာန်များကို "ကျမ်းဂန်ပိုင်ရှင်များ" (People of the Book - أهل الكتاب) ဟု ခေါ်ဝေါ်ပြီး၊ ၎င်းတို့အား လေးစားမှုထားရန် သွန်သင်သည်။
  • သို့သော် အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ဂျူးနှင့် ခရစ်ယာန်တို့၏ ဘာသာရေးအယူအဆအချို့ကို လက်မခံပါ။ (ဥပမာ- သုံးပါးတစ်ဆူ အယူအဆ၊ ယေရှုသည် ဘုရားသခင်၏ သားတော်ဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆ)
  • အစ္စလာမ်ဘာသာသည် အလ္လာဟ်၏ နောက်ဆုံးသော တမန်တော်အဖြစ် တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) ကို ယုံကြည်ပြီး၊ မုဟမ္မဒ် (ဆွ) သည် ယခင်က ပွင့်ခဲ့သော တမန်တော်များ၏ သွန်သင်ချက်များကို ပြီးပြည့်စုံစေသူအဖြစ် ရှုမြင်သည်။

• အလ္လာဟ်၏ သဘောသဘာဝကို အခြားဘာသာများမှ နားလည်ပုံနှင့် နှိုင်းယှဉ်ချက်များ
  • အခြားသော ဘာသာတရားများတွင် ဘုရားသခင် (God) ၏ သဘောသဘာဝနှင့် ပတ်သက်၍ ကွဲပြားသော အယူအဆများရှိသည်။ ဥပမာ-
    • ဟိန္ဒူဘာသာ (Hinduism) - ဟိန္ဒူဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ကို အမျိုးမျိုးသော ပုံသဏ္ဌာန်များ၊ နာမည်များဖြင့် ကိုးကွယ်ကြသည်။ ဗြဟ္မာ (Brahma)၊ ဗစ်ရှ်နူး (Vishnu)၊ ရှိဝ (Shiva) စသည်တို့သည် အဓိကကျသော နတ်ဘုရားများ ဖြစ်ကြသည်။
    • ဗုဒ္ဓဘာသာ (Buddhism) - ဗုဒ္ဓဘာသာသည် ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခြင်းထက်၊ ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် ဝိညာဉ်ရေးရာ တိုးတက်မှုကို အလေးပေးသည်။
    • ရှေးခေတ် ဂရိဘာသာ (Ancient Greek Religion) - ဂရိဘာသာတွင် နတ်ဘုရားများစွာရှိပြီး၊ နတ်ဘုရားတစ်ပါးစီသည် လူ့ဘဝ၏ ကဏ္ဍတစ်ခုစီကို အုပ်ချုပ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာသည် အခြားသော ဘာသာတရားများနှင့် ဆက်ဆံရေးကို အပြန်အလှန်လေးစားမှုနှင့် နားလည်မှုအပေါ် အခြေခံသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များသည် မိမိတို့၏ ယုံကြည်ချက်များကို ထိန်းသိမ်းထားချိန်တွင် အခြားဘာသာဝင်များနှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲ နေထိုင်ရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ အရေးပါမှု အကျဉ်းချုပ်

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အလ္လာဟ် (الله) အရှင်မြတ်သည် အရာအားလုံး၏ ဖန်ဆင်းရှင်၊ ပိုင်သအုပ်စိုးရှင်၊ ကိုးကွယ်ထိုက်သူ ဖြစ်သည်။ အလ္လာဟ်သည် တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင် (The One God) ဖြစ်ပြီး၊ အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံအကျဆုံး ယုံကြည်ချက်ဖြစ်သည်။ အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များသည် အကန့်အသတ်မရှိ၊ ပြီးပြည့်စုံသည်။ အလ္လာဟ်သည် အရာအားလုံးကို သိမြင်တော်မူသော၊ တတ်စွမ်းနိုင်တော်မူသော၊ တရားမျှတတော်မူသော၊ အလွန် သနားကြင်နာတော်မူသော အရှင်ဖြစ်သည်။

အလ္လာဟ်သည် မွတ်စလင်မ်တို့၏ ဘဝတွင် အဓိကကျပုံ

အလ္လာဟ်သည် မွတ်စလင်မ်တို့၏ ဘဝတွင် အဓိကကျသည်။ မွတ်စလင်မ်တို့သည် အလ္လာဟ်ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခြင်း၊ သူ၏ အမိန့်များကို လိုက်နာခြင်း၊ ကောင်းမှုများပြုလုပ်ခြင်းနှင့် မကောင်းမှုများကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းအားဖြင့် အလ္လာဟ်၏ ကျေနပ်မှုကို ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။ အစ္စလာမ်၏ မဏ္ဍိုင်ကြီး ၅ ရပ်ဖြစ်သော ရှဟာဒါ၊ ဆွလာသ်၊ ဇကားသ်၊ ဆွီယာမ်နှင့် ဟဂ်ျတို့သည် အလ္လာဟ်ကို ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း၏ ဥပမာများဖြစ်သည်။ မွတ်စလင်မ်တို့သည် အလ္လာဟ်ကို ချစ်မြတ်နိုးကြပြီး၊ သူ့အား အမြဲအောက်မေ့သတိရကာ၊ သူ့ထံသို့ တောင်းဆုပြုကြသည်။ အလ္လာဟ်၏ ယုံကြည်မှုသည် ၎င်းတို့၏ ဘဝလမ်းညွှန်ဖြစ်ပြီး၊ ဤလောကနှင့် တမလွန်ဘဝတွင် အောင်မြင်မှုရရှိစေရန် လမ်းပြပေးသည်။

• ကုရ်အာန်ကျမ်း (ဘာသာပြန်အမျိုးမျိုး)
  • Abdullah Yusuf Ali ၏ ဘာသာပြန်
  • Muhammad Asad ၏ ဘာသာပြန်
  • M.A.S. Abdel Haleem ၏ ဘာသာပြန်
• ဟဒီးစ်တော်များ
  • Sahih al-Bukhari (ဆဟီးဟ် ဘိုခါရီ)
  • Sahih Muslim (ဆဟီးဟ် မွတ်စလင်မ်)
• အစ္စလာမ့် ဒဿနိကဗေဒဆိုင်ရာ စာအုပ်များ
  • The Theology of Ibn Sina (Avicenna)
  • The Incoherence of the Philosophers by Al-Ghazali

• ကုရ်အာန်ကျမ်း (Quran) - အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၏ နှုတ်ကပတ်တော်များ စုစည်းမှုဖြစ်ပြီး၊ အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အဓိကကျမ်းဂန်ဖြစ်သည်။
• ဟဒီးစ်တော်များ (Hadith) - တမန်တော် မုဟမ္မဒ် (ဆွ) ၏ ပြောကြားချက်များ၊ လုပ်ဆောင်ချက်များကို မှတ်တမ်းတင်ထားသော စာအုပ်များဖြစ်သည့် ဆဟီးဟ် ဘိုခါရီ (Sahih al-Bukhari)၊ ဆဟီးဟ် မွတ်စလင်မ် (Sahih Muslim) စသည်တို့ကို လေ့လာခြင်းဖြင့် အလ္လာဟ်၏ ဂုဏ်တော်များ၊ တမန်တော် (ဆွ) ၏ သွန်သင်ချက်များကို သိရှိနိုင်သည်။

1. ↑ Abdullah Yusuf Ali ၏ ဘာသာပြန်
2. ↑ Muhammad Asad ၏ ဘာသာပြန်
3. ↑ M.A.S. Abdel Haleem ၏ ဘာသာပြန်
4. ↑ Sahih al-Bukhari (ဆဟီးဟ် ဘိုခါရီ)
5. ↑ Sahih Muslim (ဆဟီးဟ် မွတ်စလင်မ်)
6. ↑ The Theology of Ibn Sina (Avicenna)
7. ↑ The Incoherence of the Philosophers by Al-Ghazali
8. ↑ Myanmar Islamic Program မှတိုက်ရိုက်ကိုးကားခြင်း