Helmstedt (stad)
Helmstedt is een plaats in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Het is de Kreisstadt van de Landkreis Helmstedt en heeft de status van selbständige Gemeinde. De stad telt 25.544 inwoners.[1] De voormalige universiteitsstad Helmstedt heeft een rijke geschiedenis. Plaatsen in en stadsdelen van de gemeente HelmstedtDe gemeente bestaat uit 8 stadsdelen, waarvan er 3 ondergeschikt zijn aan andere (de Kernstadt en 4 Ortschaften met een eigen vertegenwoordiging bij de gemeenteraad):
De ten zuiden van Helmstedt gelegen dorpen Büddenstedt, Hohnsleben, Offleben en Reinsdorf behoorden tot en met juni 2017 tot een zelfstandige gemeente Büddenstedt, die in het kader van een gemeentelijke herindeling per 1 juli 2017 bij Helmstedt werd gevoegd. Geografie en infrastructuur
Naburige gemeenten
Verkeer en vervoerHelmstedt ligt aan de Autobahn A2. De afritten daarvan met de nummers 60, bij Barmke, en 61 t/m 63, bij Helmstedt zelf, komen op wegen in de gemeente uit. Afrit 63 geeft ook toegang tot de voormalige Duits-Duitse grensovergang. Van noord naar zuid (Brome - Helmstedt - Wernigerode) loopt de Bundesstraße 244, en van west naar oost de op een oude handelsroute gelegen Bundesstraße 1 door de gemeente. Een aftakking van de Bundesstraße 245 met de nummering 245a leidt van Helmstedt langs de vroegere bruinkoolgroeve bij Harbke naar Barneberg, gemeente Hötensleben, in de deelstaat Saksen-Anhalt. Te Barneberg komt deze B245a op de eigenlijke B245, richting Halberstadt, uit. Station Helmstedt ligt aan de spoorlijn Eilsleben - Helmstedt (vanuit de richting Magdeburg Hauptbahnhof) en de vanuit het westen komende spoorlijn Braunschweig - Helmstedt. Het station werd in 1872 geopend en lag van 1945 tot 1990 aan één van de weinige open spoorverbindingen tussen West- en Oost-Duitsland. Het openbaar vervoer per bus is van weinig betekenis, er rijden voornamelijk school- en kleine belbussen. Een in 1858 aangelegde spoorlijn, van Helmstedt naar het 11 km ten zuiden ervan gelegen Schöningen (zie ook: Spoorlijn Helmstedt - Holzminden) en verder zuid- en zuidwestwaarts, werd in 2007 buiten bedrijf genomen. Er rijden over een stuk van 8 km af en toe nog goederentreinen (naar de bruinkoolgroeven en de oude elektrische centrale) overheen. Een reactivering van het reizigersvervoer over deze lijn, tot aan Schöningen, is sinds 2022 in studie, maar, als men de lijn voor passagierstreinen zou gaan heropenen, is dat waarschijnlijk niet vóór 2030 te verwachten. Er is verder nog een goederenspoorverbinding met de mijnen van Weferlingen, gemeente Oebisfelde. Economie
De belangrijkste in Helmstedt gevestigde onderneming is EEW Energy from Waste GmbH, een spin-off van het voormalige bruinkool- en elektriciteitsbedrijf BKB[2]. de onderneming produceert o.a. elektriciteit door middel van het recyclen van allerlei afval. De onderneming is sedert 2016 in het bezit van een consortium van staatsbedrijven uit de Volksrepubliek China. In 2023 had de onderneming 1.400 personeelsleden, inclusief de circa 20 bedrijfslocaties elders. Eén filiaal van de onderneming is in Nederland gevestigd, en wel te Delfzijl. Een andere grote onderneming, die haar hoofdkantoor te Helmstedt heeft, is Avacon. Dit bedrijf voorziet grote delen van de deelstaten Nedersaksen en Saksen-Anhalt van elektriciteit. Van de aandelen Avacon is 68½% in bezit van het soortgelijke concern E.ON. De andere 31½% is in bezit van Landkreise, Duitse gemeentes enz.[3]. Na 1990 zijn in de gemeente Helmstedt nieuwe, moderne bedrijventerreinen ontwikkeld, waar voornamelijk lokaal midden- en kleinbedrijf is gevestigd. Het voormalige universiteitsgebouw van Helmstedt huisvest een filiaal van de Otto-von-Guericke Business School Magdeburg, een instelling voor hoger onderwijs, waar men o.a. de graad bachelor in de bedrijfseconomie kan behalen. In de dienstensector is het ziekenhuis van de stad (263 bedden, 400 medewerkers) en het Amtsgericht vermeldenswaard. Het toerisme naar Helmstedt neemt in betekenis toe. De stad heeft een fraai oud centrum, en is van historisch belang als voormalige Duits-Duitse grensstad. Verder ligt Helmstedt in een fraaie, bosrijke omgeving. De door de bruinkoolwinning aan het landschap toegebrachte schade is inmiddels voor het grootste deel ongedaan gemaakt; een grote groeve maakt plaats voor een recreatiemeer. Geschiedenis
Het gebied rondom het huidige Helmstedt is rijk aan archeologische sporen, die erop wijzen, dat er in het Neolithicum reeds mensen woonden. Daaronder waren dragers van de Trechterbekercultuur (4.000 tot 2.000 jaar vóór de jaartelling). In 952 wordt de plaats voor het eerst in een document vermeld. Helmstedt verwierf in of vóór het jaar 1247 stadsrechten. De stad behoorde in ieder geval tussen 1426 en 1518 tot de Hanze. In de 12e eeuw bestonden in en om Helmstedt drie belangrijke kloosters:
In het jaar 1200 was er binnen het Heilige Roomse Rijk sprake van een interne machtsstrijd, en een burgeroorlog. Daardoor werd Helmstedt in 1200 geheel verwoest, maar korte tijd later weer opgebouwd, en van een stenen stadsomwalling voorzien. Ten tijde van de Reformatie, die in de eerste helft van de 16e eeuw aarzelend op gang kwam, maar pas in 1568 door hertog Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel definitief werd doorgevoerd, ging de stad over op het evangelisch-lutherse geloof. Tot op de huidige dag zijn in de gemeente Helmstedt de meeste christenen deze gezindte toegedaan. De in dit artikel genoemde kerkgebouwen zijn, tenzij uitdrukkelijk anders vermeld, ook evangelisch-luthers. Van 1576 tot 1810 had Helmstedt een universiteit, de Academia Julia. Deze is gesticht op last van, en genoemd naar hertog Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel, heer van het Vorstendom Brunswijk-Wolfenbüttel, waar Helmstedt toen deel van uitmaakte. Men kon er rechten, meest orthodox evangelisch-lutherse theologie, filosofie en medicijnen studeren. In 1810 werd de universiteit tijdens de Franse bezetting op last van koning Jérôme Bonaparte opgeheven. Helmstedt is eeuwenlang een grensstad geweest. Direct ten oosten van de stad ligt gebied, dat eeuwenlang tot de Mark Brandenburg, vanaf 1648 tot Brandenburg-Pruisen en vanaf 1701 tot het Koninkrijk Pruisen behoorde. Al in de 13e eeuw begon men met de aanleg van een 8 km lange landweer aan de oostgrens met Brandenburg, in de 14e eeuw voorzien van drie wachttorens. Twee daarvan zijn nog in min of meer oorspronkelijke staat bewaard gebleven, een derde, de Magdeburger Warte werd in 1855, naar de mode van die tijd, door een neogotische uitzichttoren vervangen. De landweergracht is op enkele plaatsen 4 meter diep geweest. De landweer raakte verouderd, werd sedert de 16e eeuw niet of nauwelijks meer onderhouden, raakte verwaarloosd, maar is onbedoeld een voorloper geweest van de latere zonegrens van 1949-1990. Een nog in het boslandschap van het Lappwald herkenbaar stuk van de landweer, van ongeveer 700 meter lengte, is als archeologisch monument bewaard gebleven. In 1755 werd in het Lappwald, op ruim 3 km afstand van Helmstedt, een ijzerhoudende minerale bron ontdekt, die men als geneeskrachtig beschouwde. Hier ontstond het later Bad Helmstedt genoemde kuuroord. Er werden deftige villa's, een hotel met casino en een schouwburg gebouwd. In 1894 hadden, waarschijnlijk door de bruinkoolwinning ten zuiden van het Lappwald veroorzaakte, veranderingen in de bodemgesteldheid het gevolg, dat de bron opdroogde. Het kuurbedrijf werd beëindigd. Alleen de (in 1927 door nieuwbouw vervangen) schouwburg Brunnentheater en een aantal villa's staan er nog. Bad Helmstedt heeft nog wel de status van staatlich anerkannter Erholungsort. Van 1874 tot en met 2016 is er in de omgeving van Helmstedt[8] op grote schaal bruinkool gedolven. De meeste bruinkool werd, in de periode 1908-2020, opgestookt om in elektriciteitscentrales stroom op te wekken. De productie van bruinkoolbriketten als huisbrandstof duurde van 1887 tot 1988. Een Schwelwerk, een fabriek waarin door middel van pyrolyse van bruinkool allerlei teerachtige substanties en gassen werden geproduceerd, te Offleben was van 1936 tot 1967 in bedrijf. De in de huidige gemeente Helmstedt gelegen dorpen Büddenstedt (ten tijde van de ontruiming in de jaren tot 1947 1600 inwoners) en Alversdorf (ten tijde van de ontruiming rond 1966 800 inwoners) moesten voor bruinkoolwinning in dagbouw worden gesloopt. Büddenstedt is korte tijd later elders herbouwd. De laatste bruinkoolgroeves zijn ten dele omgezet in gebieden, waar in de toekomst, door inundatie ervan, meren zullen ontstaan. Deze zullen zowel natuur- als recreatiegebied gaan worden. Het grootste van die meren draagt de naam Lappwaldsee en moet, als het in 2032 geheel gevuld is, een 400 hectare grote recreatieplas zijn geworden. Ten tijde van Adolf Hitlers Derde Rijk werd de (kleine) Joodse gemeenschap van Helmstedt uitgemoord in de Holocaust. Van maart 1944 tot april 1945 bestond in het naburige Beendorf een berucht concentratiekamp (codenaam: SS-Arbeitslager A3), bestaande uit een vrouwen- en een mannenkamp. Dwangarbeiders moesten in ondergrondse mijnschachten onder vaak onmenselijke werkomstandigheden onderdelen produceren voor militaire vliegtuigen, V1's en V2's. In april 1945 kwamen vele gevangenen om, terwijl of nadat zij naar andere concentratiekampen werden vervoerd, of tijdens dodenmarsen. Op 20 februari 1944, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd de stad, met name de wijken rondom de spoorwegemplacementen en de fabrieken, gebombardeerd bij geallieerde luchtaanvallen. Daarbij vielen circa 130 burgerslachtoffers. De stad gaf zich op 12 april 1945 aan Amerikaanse troepen over. Helmstedt was in de eerste 10 jaar na de Tweede Wereldoorlog tijdelijk met meer dan 10.000 extra mensen bevolkt. Dit waren Heimatvertriebene: Duitsers die immigreerden vanuit o.a. Oost-Pruisen, Sudetenland en Silezië, en in 1950-1961 ook Oost-Duitsers, die het communistische DDR-regime waren ontvlucht. De bouw van eenvoudige woningen voor deze mensen leidde tot een forse stadsuitbreiding. Tussen 1945 en 1990 lag in Helmstedt aan de A2 Checkpoint Alpha, de belangrijkste grensovergang tussen de Bondsrepubliek en de DDR. Aan deze grensovergang startte ook de Transit-route naar West-Berlijn. De grenssituatie leidde tot een complicatie met betrekking tot de elektriciteitsvoorziening. Dat werd opgelost, doordat een op DDR-grondgebied gelegen centrale (Kraftwerk Harbke) tot 1952 ook stroom aan West-Duitsland leverde. In 1954 kwam op West-Duits grondgebied een nieuwe centrale in Offleben in gebruik. Gemeentevrije zone Helmstedt
Helmstedt is ook de naam van een gemeentevrij gebied in het Lappwald, dat 18,56 km² groot is, en om statistische redenen het gemeentenummer (de Amtliche Gemeindeschlüssel) 03 1 54 502 heeft. De gemeentevrije zone grenst in het zuidwesten aan de gemeente Helmstedt, bestaat bijna geheel uit bos en is onbewoond. Twee van de drie oude wachttorens van de laatmiddeleeuwse Helmstedter Landwehr staan in het gebied. Bezienswaardigheden
Afbeeldingen
Bekende personen in relatie tot de gemeenteDe oude, adellijke familie Maibom bracht in de 16e en 17e eeuw talrijke geleerden voort, die in Helmstedt hebben gewoond en gewerkt. Geboren in Helmstedt
Overigen
PartnergemeentesDe gemeente Helmstedt onderhoudt talrijke jumelages, en wel met:
Van Büddenstedt uitgegaan:
Externe links (Duitstalig)
Bronnen, noten en/of referenties
 Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Helmstedt op Wikimedia Commons.
 ·  ·   · ·
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![Megalietmonument Lübbensteine bij Helmstedt, noordelijk graf[4]](Bestand:Luebbensteine_Nordgrab.jpg)
![Wachttoren (ca. 1377) in de Helmstedter Landwehr[5]](Bestand:Helmstedt_1._Walbecker_Warte-01.jpg)
_in_HE.svg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
