ਕਲਾਵਤੀ

ਇਹ ਲੇਖ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਝਾਵਾਂ ਲਈ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦਾ ਚੰਗੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸੁਝਾਅ ਦੇਖੋ। (Learn how and when to remove this message)

ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਸਰਲ ਰਾਗ ਹੈ।

ਥਾਟ-ਖਮਾਜ

ਜਾਤੀ-ਔੜਵ-ਔੜਵ(ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਦੋਨਾਂ 'ਚ ਪੰਜ-ਪੰਜ ਸੁਰ)

ਸਮਾਂ -ਅੱਧੀ ਰਾਤ

ਅਰੋਹ- ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ

ਅਵਰੋਹ - ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸੰ

ਪਕੜ - ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਗ ਸ

ਵਾਦੀ ਸੁਰ- ਗ

ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ -ਧ

ਵਰਜਿਤ ਸੁਰ -ਰੇ,ਮ

ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਕੋਣੀ (ਪੰਜ ਸੁਰਾਂ ਵਾਲਾ) ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਰਾਗ ਹੈ। ਰੇ (ਦੂਜਾ ਟੋਨ) ਅਤੇ ਮ (ਚੌਥਾ ਟੋਨ) ਦੋਵੇਂ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਵਰਜਿਆ/ਵਰਜੀਤ)। ਕਲਾਵਤੀ ਖਮਾਜ ਥਾਟ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ।

ਅਰੋਹ- ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ ਅਵਰੋਹ - ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸੰ

ਵਾਦੀ ਸੁਰ-ਗ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦੀ ਸੁਰ-ਧ ਹਨ

ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਗ ਸ

ਕੋਮਲ ਨੀ ਅਰੋਹ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਆਰੋਹ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਸੰ' ਯਾਂ 'ਸ ਗ ਪ ਧ ਸੰ' ਪਰ ਤਾਨ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ 'ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ' ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਮਲ ਨੀ ਨੂੰ ਅੰਦੋਲਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ -ਗੰ ਪ ਧ ਨੀ ~ਧ ਪ ਯਾਂ ਫੇਰ ਗੰ ਪ ਧ ਨੀ - ਸੰ ਧ ਗ ਪ ਧ ਸ ਨੀ- ਧ ਪ

ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ -

ਸ ਗ ਪ ਧ ,ਪ ਧ ਨੀ ਧ,ਧ ਪ,ਗ ਪ ਧ ਸੰ ਨੀ,ਧ ਨੀ ਸੰ ,ਨੀ ਪ, ਧ ਗ, ਪ ਗ ਸੰ, ਨੀ ਧ ਸ

ਕਲਾਵਤੀ ਇੱਕ ਕਰਨਾਟਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਯਗਪ੍ਰਿਆ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਰਾਗ ਹੈ। ਜੇ.ਡੀ. ਪਾਟਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਗ ਪੰਡਿਤ ਰਾਓ ਨਾਗਰਕਰ, ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾ ਬੇਗਮ ਅਤੇ ਗੰਗੂਬਾਈ ਹੰਗਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੀ ਸੁੱਬਾ ਰਾਓ ਨੇ ਵਿਆਖਯਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕੀ ਕਲਾਵਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਮਲ ਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਰੋਹਾ ਵਿੱਚ ਗਾ ਅਤੇ ਨੀ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨੀ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਗ ਜਨਸਮੋਹਿਨੀ ਦੇ ਨੇਡ਼ੇ ਦਾ ਕਰ ਦੇੰਦਾ ਹੈ।

ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਗ ਕਲਾਵਤੀ'ਚ -ਸ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ/ਸੰ ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਸ ਸੁਰ ਲਗਾ ਕੇ ਇਹ ਰਾਗ ਵਲਚੀ ਜਾਂ ਵਲਾਜੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ 28ਵੇਂ ਮੇਲਕਾਰਥਾ, ਹਰਿਕੰਭੋਜੀ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੁਰ 'ਗ ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ ਪ ਗ' ਇੱਕਠੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,ਤਾਂ 'ਗ (ਗਂਧਾਰ)' ਅਕਸਰ ਇਸ ਮੇਲ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੁਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਸ' ਸੁਰ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਆਂਦੇ ਵਕਤ ਮੀਂਡ ਦਵਾਰਾ 'ਗ ਤੋਂ ਸੰ' ਤੱਕ ਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੋਰ ਅੰਦੋਲਨ-

ਸ,ਗ,ਪ,ਗ/ਸ,ਨੀ(ਮੰਦ੍ਰ),ਧ(ਮੰਦ੍ਰ),ਸ,ਸ(ਪ)ਗ,ਪ,(ਧ)ਪ (ਗ)ਸ,ਗ ਪ ਧ --ਧ--ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਗ ਪ ਧ ਨੀ -,ਨੀ ਧ ਪ,ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਧ,(ਨੀ)ਧ ਸੰ ਸੰ(ਗੰ)ਸੰ,ਸੰ ਗੰ ਪੰ ਗੰ ਸੰ ਨੀ ਧ,ਗ ਪ ਧ, ਨੀ ਨੀ ਧ ਪ, ਗ ਧ ਪ, ਗ ਨੀ ਧ,ਗੰ/ਸੰ ਨੀ ਧ,ਨੀ ਧ ਪ ਗ ਪ (ਧ)ਪ ਗ/ਸ,ਨੀ(ਮੰਦ੍ਰ)ਧ(ਮੰਦ੍ਰ) ਸ-

ਗ ਪ ਧ ਨੀ ਸ ਨੀ ਧ ਪ ਗ/ਸ-

ਅੱਧੀ ਰਾਤ

• ਇਮਰਤ ਖਾਨ,ਐਲ ਪੀ ਰਿਕਾਰਡ ਨੰ. EASD-1358
• ਨਿਸ਼ਾਤ ਖਾਨ, "ਸੇਂਟੀਮੈਂਟਲ ਸਿਤਾਰ", ਸੁਪਰ ਕੈਸੇਟਸ ਇੰਡ (1994) । Ltd, CD: SICCD 042 ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ
• ਪ੍ਰਭਾ ਅਤ੍ਰੇ, "ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ- ਮਾਰੂ ਬਿਹਾਗ, ਕਲਾਵਤੀ, ਠੁਮਰੀ ਮਿਸ਼ਰਾ ਖਮਾਜ", ਐਚ. ਐਮ. ਵੀ.
• ਐੱਸ. ਬਾਲਾਚੰਦਰ, ਵੀਨਾ, "ਕਰਨਾਟਕ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟਲ- ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਕ੍ਰਿਤੀ-ਕਲਾਵਤੀ ਕਮਲਾਸਨ ਯੁਵਤੀ" http://gaana.com/share/titemI41181
• ਆਚਾਰੀਆ ਡਾ. ਪੰਡਿਤ ਗੋਕੁਲੋਤਸਵਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ, ਭਾਰਤ ਜਹਾਂ ਸੇ ਪਿਆਰਾ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ

• ਦੀਕਸ਼ਾ
• ਕਲਾਵਤੀ ਤੰਤਰ
• ਤੰਤਰ