ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ ਰਾਗ

ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਰੋਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਜੋੜ ਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ। ਗ਼ੈਰ-ਸਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਟਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। Find sources: "ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ ਰਾਗ" – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (Learn how and when to remove this message)

ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ (ਕਲਿਆਣਵਾਸੰਤਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ (21ਵੇਂ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਕੀਰਵਾਨੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਰਗਮ)। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਰਾਗ ਚੰਦਰਕਾਊਂਸ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਕੀਰਵਾਨੀ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।

ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰੋਹ(ਚਡ਼੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਭਮ ਜਾਂ ਪੰਚਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਨ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵ ਰਾਗਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਃ

• ਅਰੋਹਣ: ਸ ਗ2 ਮ1 ਧ1 ਨੀ3 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ1 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [b]

ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਹਨ ਸ਼ਡਜਮ, ਸਾਧਾਰਨ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ੁੱਧਾ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਚਮ ਅਤੇ ਚਥੁਸ੍ਰੁਥੀ ਰਿਸ਼ਭਮ ਅਵਰੋਹੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।

ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਬੱਧ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਲਿਆਣਵਸੰਤਮ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ।

• ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਨਡਾਲੋਲੁਦਾਈ ਅਤੇ ਕਨੂਲੂ ਤਕਾਨੀ
• ਸਾਗਰਸੂਥਮ ਅਰਾਧਿਆਏ ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
• ਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਇਨੋਦਿਆ ਬਾਰਡੇ
• ਜੈਚਾਮਰਾਜਾ ਵੋਡੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਗਨਾਥ ਪਾਹਿਮਮ
• ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਨਾਮਾਲਿੰਚੀ
• ਭਾਰਤੀਦਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਵਾਨੀਨ ਮਜ਼ਹਾਈ ਨੀਏ
• ਦੇਵ ਜਗਨਨਾਥ ਗੋਪਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

• ਚੰਦਰਕਾਊਂਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮਮਿਤੀ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿਆਣਵਾਸੰਥਮ ਦੇ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸਕੇਲ ਦੇ ਸਮਾਨ ਨੋਟ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਦੀ ਬਣਤਰ ਸ ਗ2 ਮ1 ਧ1 ਨੀ3 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ3 ਧ1 ਮ1 ਗ2 ਸ ਹੈ।