ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ

ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ:CNTs) ਇੱਕ ਬੇਲਨਾਕਾਰ ਨੈਨੋਸੰਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਏਲੋਟਰੋਪਸ ਹਨ। ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ 28,000,000:1 ਤੱਕ ਦੇ ਲੰਮਾਈ ਤੋਂ ਵਿਆਸ ਅਨਪਾਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਰਮਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,^[1] ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੂਪ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਇਸ ਬੇਲਨਾਕਾਰ ਕਾਰਬਨਅਣੁਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੈਨੋਤਕਨੀਕ, ਇਲੇਕਟਰਾਨਿਕਸ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਕੀ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਅਨੁਪ੍ਰਯੋਗੋਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਾਸਤੁ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਲਾਭਦਾਇਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਅਦਵਿਤੀਏ ਬਿਜਲੀ ਗੁਣ ਦਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਤਾਪ ਡਰਾਈਵਾਰ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅੰਤਮ ਵਰਤੋ, ਲੇਕਿਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਕ ਵਿਸ਼ਾਕਤਤਾ ਅਤੇ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਸ਼ੋਧਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਆ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਸੀਮਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਫੁਲਰੀਨ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੋਲਾਕਾਰ ਬਕਿਬਾਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇੱਕ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਨੋਕ ਨੂੰ ਬਕਿਬਾਲ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਇੱਕ ਗੋਲਾਰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਵਿਆਸ ਕੁੱਝ ਨੈਨੋਮੀਟਰ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਹੈ (ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਬਾਲ ਦੀ ਚੋੜਾਈ ਦਾ ਲੱਗਭੱਗ 1 / 50, 000 ਵਾਂ ਹਿੱਸਾ), ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਲੰਮਾਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ (ਜਿਹਾ 2008) . ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ ਇੱਕ- ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (SWNTs) ਅਤੇ ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (MWNTs) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਬਾਂਡ ਦੀ ਕੁਦਰਤ, ਵਿਵਹਾਰਕ ਕਵਾਂਟਮ ਰਸਾਇਨਸ਼ਾਸਤਰ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਿਤ ਹੈ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ, ਕਕਸ਼ੀਏ ਸੰਕਰਨ . ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਬਾਂਡ, ਗਰੇਫਾਇਟ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੀ ਸਾਰਾ ਰੂਪ ਤੋਂ sp 2 ਬਾਂਡ ਤੋਂ ਬਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਂਡ ਸੰਰਚਨਾ, ਜੋ ਹੀਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ sp 3 ਬਾਂਡ ਤੋਂ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈ, ਅਣੁਵਾਂਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਦਵਿਤੀਏ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਸਵੈਭਾਵਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਰੇਖਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਾਨ ਡੇਰ ਵਾਲਸ ਜੋਰ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੇ ਫਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਸਿੰਗਲ ਦੀਵਾਰ ਵਾਲੇ

ਸਾਰਾ ਇੱਕ- ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (SWNT) ਦਾ ਵਿਆਸ ਕਰੀਬ 1 ਨੈਨੋਮੀਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਟਿਊਬ ਦੀ ਲੰਮਾਈ ਕਈ ਲੱਖ ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਗਰੇਫਾਇਟ ਦੀ ਇੱਕ - ਐਟਮ ਮੋਟੀ ਤਹਿ ਨੂੰ ਜਿਨੂੰ ਗਰਫੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਨਿਰਬਾਧ ਸਿਲੇਂਡਰ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟ ਕਰ ਇੱਕ SWNT ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਗਰਫੀਨ ਸ਼ੀਟ ਨੂੰ ਲਪੇਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸੂਚਕਾਂਕੋਂ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋਡ਼ੀ (n, m) ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਕਾਇਰਲ ਵੇਕਟਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। n ਅਤੇ m ਪੂਰਣਾਂਕ, ਗਰਫੀਨ ਦੇ ਹਨਿਕੌਮ ਕਰੀਸਟਲ ਲੈਟਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਨਿਟ ਵੈਕਟਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਤੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ m = 0, ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ ਜਿਗਜੈਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹਨ। ਜੇਕਰ n = m, ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ ਆਰਮਚੇਇਰ ਕਿਹਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਰਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਏਕਲ-ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਬਿਜਲੀ ਗੁਣ ਦਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (MWNT) ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ . ਇੱਕ- ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਸੂਖਮ ਇਲੇਕਟਰਾਨਿਕਸ ਲਈ ਸਭਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਿਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਲੇਕਟਰੋਨਿਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਉਕਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮਾਇਕਰੋ ਇਲੇਕਟਰੋਮੇਕੇਨਿਕਲ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਧਤੀਯੋਂ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਮੂਲ ਉਸਾਰੀ ਖੰਡ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਤਾਰ ਹੈ ਅਤੇ SWNTs ਉੱਤਮ ਡਰਾਈਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[2]^[3] ਇੱਕ SWNTs ਦੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਅਨੁਪ੍ਰਯੋਗ ਪਹਿਲਾਂ intramolecular ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਟਰਾਂਜਿਸਟਰ (FET) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਹੈ। SWNT FETs ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਟਰਾਮੋਲੀਕਿਉਲਰ ਲਾਜਿਕ ਗੇਟ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸੰਭਵ ਹੋ ਪਾਇਆ ਹੈ।^[4] ਇੱਕ ਲਾਜਿਕ ਗੇਟ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ p - FET ਅਤੇ ਇੱਕ n - FET, ਦੋਨਾਂ ਹੋਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ SWNTs p - FETs ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਆਕਸੀਜਨ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ FETs ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ SWNT ਦੇ ਅੱਧੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋਏ ਦੂੱਜੇ ਅੱਧੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਤੋਂ ਬਚਾਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇੱਕ ਇੱਕSWNT ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਨ ਸੂਖਮ ਦੇ ਅੰਦਰ p ਅਤੇ n-ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਦੋਨਾਂ FETs ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ NOT ਲਾਜਿਕ ਗੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ- ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਹੁਣੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗਾ ਹੈ, ਜਿਹਾ 2000 ਪ੍ਰਤੀ ਗਰਾਮ ਕਰੀਬ $ 1500 ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਕਿਫਾਇਤੀ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਤਕਨੀਕ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਸਸਤਾ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਖੋਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਵਿਅਵਸਾਇਕ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਵਿੱਤੀ ਰੂਪ ਤੋਂ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਹਾ 2007, ਕਈ ਆਪੂਰਤੀਕਰਤਾ ਜਿਹਾ - ਉਤਪਾਦਨ ਆਰਕ ਡਿਸਚਾਰਜ SWNTs ~ $ 50–100 ਪ੍ਰਤੀ ਗਰਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।^[5]

ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ

ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (MWNT) ਗਰੇਫਾਇਟ ਦੇ ਕਈ ਘੁਮਾਅਦਾਰ ਪਰਤਾਂ (ਸੰਘਨਿਤ ਟਿਊਬ) ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਮਾਡਲ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਸਿਅਨ ਡੌਲ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ, ਗਰੇਫਾਇਟ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਸੰਘਨਿਤ ਸਿਲੇਂਡਰੋਂ ਵਿੱਚ ਆਜੋਜਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ (0, 10) ਏਕਲ-ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ (0, 8) ਏਕਲ-ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (SWNT)। ਪਾਰਚਮੇਂਟ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ, ਗਰੇਫਾਇਟ ਦੀ ਇੱਕ ਚਾਦਰ ਆਪਣੇ ਤੁਸੀ ਵਿੱਚ ਘੂਮੀ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਰਚਮੇਂਟ ਦੇ ਚਿੱਠੇ ਜਾਂ ਇੱਕ ਗੋਲਾਕਾਰ ਲਪੇਟੇ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁ-ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਵਿੱਚ ਆਤੰਰਿਕ ਤਹਿ ਦੂਰੀ, ਗਰੇਫਾਇਟ ਵਿੱਚ ਗਰਫੀਨ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਲੱਗਭੱਗ 3.3 Å.

ਦੋਹਰੀ - ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (DWNT) ਦੀ ਖਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਇੱਥੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗੁਣ, SWNT ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਰਸਾਇਨੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਧਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ ਤੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਜਦੋਂ CNT ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਗੁਣ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕਾਰਿਆਤਮਕਤਾ ਦੇ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਇਸਦਾ ਮਤਲੱਬ ਹੈ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਰਾਸਾਇਨਿਕ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਆਰੋਪਿਤ ਕਰਨਾ) . SWNT ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਕੋਵੈਲੇਂਟ ਕਾਰਿਆਤਮਕਤਾ ਕੁੱਝ C = C ਡਬਲ ਬਾਂਡ ਨੂੰ ਤੋੜੇਗੀ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਉੱਤੇ ਸੰਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਛੇਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸਦੇ ਜੰਤਰਿਕ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ, ਦੋਨਾਂ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਸ਼ੋਧਿਨ ਹੋਵੇਗਾ . DWNT ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਕੇਵਲ ਬਾਹਰੀ ਦੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੀਥੇਨ ਅਤੇ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਵਿੱਚ ਆਕਸਾਇਡ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਚੁਨਿੰਦਾ ਘਟਾਉ ਤੋਂ, ਗਰਾਮ - ਸਕੇਲ ਉੱਤੇ DWNT ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, CCVD ਤਕਨੀਕ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2003 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ

ਟੋਰਸ

ਇੱਕ ਨੈਨੋਟੋਰਸ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਇੱਕ ਟੋਰਸ (ਡੋਨਟ ਸਰੂਪ) ਵਿੱਚ ਮੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੈਨੋਟੋਰੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਹੋਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ radii ਲਈ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਲੋੜ ਚੁੰਬਕੀ ਪਲ ਤੋਂ 1000 ਗੁਣਾ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[6] ਚੁੰਬਕੀ ਪਲ, ਬਿਜਲੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁਣ, ਟੋਰਸ ਦੀ ਤਰਿਜਾ ਅਤੇ ਟਿਊਬ ਦੀ ਤਰਿਜਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।^[6]^[7]

ਨੈਨੋਬਡ

ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਬਡ ਨਵ ਨਿਰਮਿਤ ਪਦਾਰਥ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਖੋਜੇ ਗਏ ਕਾਰਬਨ ਦੇ ਏਲੋਟਰੋਪਸ, ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਅਤੇ ਫੁਲਰੀਨ ਨੂੰ ਮਿਸ਼ਰਤ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਵੇਂ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ, ਫੁਲਰੀਨ - ਯੋਗ ਬਡ, ਕੋਵੈਲੇਂਟ ਰੂਪ ਤੋਂ ਅੰਤਰਨਿਹਿਤ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਬਗਲ ਦੀਵਾਰ ਤੋਂ ਫਸਿਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਬੇਰੜਾ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਫੁਲਰੀਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਗੁਣ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਮੂਲੀ ਰੂਪ ਤੋਂ ਅੱਛਾ ਫੀਲਡ ਉਤਸਰਜਕ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਯੋਗਿਕ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ, ਨੱਥੀ ਫੁਲਰੀਨ ਸੂਖਮ, ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਫਿਸਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹੋਏ ਆਣਵਿਕ ਏੰਕਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯੋਗਿਕ ਦੇ ਜੰਤਰਿਕ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਕਪ ਸਟੈਕਡ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ

ਕਪ ਸਟੈਕਡ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (CSCNTs) ਹੋਰ ਅਰਧ-1 D ਕਾਰਬਨ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇਲੇਕਟਰਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਧਾਤੁ ਡਰਾਈਵਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਭਾਅ ਕਰਦੇ ਹਨ, CSCNTs ਗਰਫੀਨ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਖੜੇ ਸੂਖਮ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਰਧ-ਡਰਾਈਵਾਰ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[8]

ਗੁਣ

ਮਜ਼ਬੂਤੀ

ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਤਨਨ-ਸਾਮਰਥਿਅ ਅਤੇ ਲੋਚਦਾਰ ਮਾਪਾਂਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਖੋਜੇ ਗਏ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਭਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਭਤੋਂ ਕਠੋਰ ਪਦਾਰਥ ਹਨ। ਇਹ ਮਜਬੂਤੀ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਾਰਬਨਪਰਮਾਣੁਵਾਂਦੇ ਵਿੱਚ ਗੰਢਿਆ ਕੋਵੈਲੇਂਟ sp² ਬਾਂਡ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। 2000 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਬਹੁ-ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਵਿੱਚ 63 ਗੀਗਾਪਾਸਕਲਸ (GPa) ਦਾ ਤਨਨ-ਸਾਮਰਥਿਅ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਂਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[9] (ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇਹ 1 mm2 ਦੇ ਕਰਾਸ-ਸੇਕਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਕੇਬਲ ਉੱਤੇ 6300 ਕਿੱਲੋ ਭਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਤਨਾਵ ਸਹਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਵਿੱਚ, 1.3 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1.4 g.cm−3 ਦੇ ਠੋਸ ਲਈ ਇੱਕ ਘੱਟ ਘਨਤਵ ਹੈ,^[5] ਉੱਚ ਕਾਰਬਨ ਇਸਪਾਤ ਦੇ 154 kN . m·kg·−1 ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ, 48, 000 kN·m·kg−1 ਤੱਕ ਦੀ ਇਸਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਗਿਆਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੱਬਤੋਂ ਉੱਤਮ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਚਕੀਲੇ-ਤਨਾਵ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਟਿਊਬ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵਿਕਾਰ ਤੋਂ ਗੁਜਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਵਿਕਾਰ ਸਥਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਕਾਰ ਲੱਗਭੱਗ 5 % ਦੇ ਤਨਾਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਨਾਵ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਛੋੜਤੇ ਹੋਏ ਫਰੈਕਚਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਟਿਊਬ ਦੀ ਕਸ਼ਮਤਾਨੁਸਾਰ ਅਧਿਕਤਮ ਤਨਾਵ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।

CNT ਸੰਪੀੜਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਲੱਗਭੱਗ ਓਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੋਕੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਭਿਮੁਖਤਾ ਅਨਪਾਤ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਸੰਪੀੜਨ, ਮਰੋੜ ਜਾਂ ਝੁਕਾਵ ਦੀ ਕਰਿਆ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਬਕਲਿੰਗ ਤੋਂ ਗੁਜਰਦੇ ਹੈ।

ਕਠੋਰਤਾ

ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਸਭਤੋਂ ਕਠੋਰ ਪਦਾਰਥ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਗਿਆਤ ਹੈ ਕਿ ਗਰੇਫਾਇਟ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਦਬਾਅ ਦੀਆਂ ਪਰੀਸਥਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀਰੇ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। SWNTs ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ 24 GPa ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਦਾ ਦਬਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਅਤਿਅੰਤ ਕਠੋਰ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਫਲ ਰਿਹਾ . ਇਸ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਕਠੋਰਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨੈਨੋਅਭਿਸਥਾਪਕ ਤੋਂ 62 - 152 GPa ਮਿਣੀ ਗਈ। ਸੰਦਰਭ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਬੋਰਾਨ ਨਾਇਟਰਾਇਡ ਨਮੂਨੀਆਂ ਦੀ ਕਠੋਰਤਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ 150 ਅਤੇ 62 GPa ਸੀ। ਸੰਪੀੜਿਤ SWNTs ਦਾ ਥੋਕ ਮਾਪਾਂਕ 462 - 546 GPa ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹੇ ਹੀਰੇ ਦੇ 420 GPa ਦੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਗਤੀਜੰਨਿ

ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਹਿਤ ਬਹੁ ਸੰਘਨਿਤ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਟੇਲਿਸਕੋਪੀਏ ਗੁਣ ਦਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਆਂਤਰਿਕ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਕੇਂਦਰ, ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਖੋਲ ਵਿੱਚ ਲੱਗਭੱਗ ਬਿਨਾਂ ਰਗੜ ਦੇ ਖਿਸਕ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਆਣਵੀਏ ਰੂਪ ਤੋਂ ਸਟੀਕ ਰੇਖਾਤਮਕ ਜਾਂ ਘੂਰਣੀ ਅਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਣਵਿਕ ਨੈਨੋਤਕਨੀਕ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲਾ ਠੀਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮਸ਼ੀਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਰਮਾਣੁ ਸਟੀਕ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਗੁਣ ਦਾ ਵਰਤੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਛੋਟੇ ਘੂਰਣੀ ਮੋਟਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਿਆ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੂਕਿਆ ਹੈ।^[10] ਭਾਵੀ ਅਨੁਪ੍ਰਯੋਗ ਜਿਵੇਂ ਗੀਗਾਹਰਟਜ ਜੰਤਰਿਕ ਓਸਿਲੇਟਰ ਦੀ ਵੀ ਪਰਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਵੈਦਿਉਤ

ਗਰਾਫੀਨ ਦੀ ਸਮਮਿਤੀ ਅਤੇ ਅਦਵਿਤੀਏ ਇਲੇਕਟਰਾਨਿਕ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ, ਇੱਕ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਢਾਂਚਾ, ਇਸਦੇ ਬਿਜਲਈ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਇੱਕ (n, m) ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੇ ਲਈ, ਜੇਕਰ n = m, ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਧਾਤਵੀ ਹੈ ; ਜੇਕਰ n - m, 3 ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਣਜ ਹੈ, ਤਾਂ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਇੱਕ ਅਤਿਅੰਤ ਛੋਟੇ ਬੈਂਡ ਅੰਤਰਾਲ ਵਾਲਾ ਅਰਧ - ਡਰਾਈਵਾਰ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਇੱਕ ਮੱਧ ਅਰਧਚਾਲਕ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਰੇ ਆਰਮਚੇਇਰ (n = m) ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਧਾਤਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਨੈਨੋਟਿਊਬ (5, 0), (6, 4), (9, 1), ਆਦਿ ਅਰਧ - ਡਰਾਈਵਾਰ ਹਨ। ਸਿੱਧਾਂਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਧਾਤਵੀ ਨੈਨੋਟਿਊਬ 4 × 109 A / cm2 ਦੀ ਇੱਕ ਬਿਜਲਈ ਘਨਤਵ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਤਾਂਬਾ ਵਰਗੀ ਧਾਤਾਂ ਤੋਂ 1, 000 ਗੁਣਾ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬਹੁਤ ਹੈ।

ਅੰਤਰਸੰਬੰਧਿਤ ਆਤੰਰਿਕ ਖੋਲ ਵਾਲੇ ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ, ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚ ਸੰਕਰਮਣ ਤਾਪਮਾਨ ਦਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ Tc = 12 K . ਇਸਦੇ ਵਿਪਰੀਤ, Tc ਮੁੱਲ, ਅਜਿਹੇ ਮਾਪ ਦਾ ਇੱਕ ਕ੍ਰਮ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ- ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀਆਂ ਰੱਸੀਆਂ ਲਈ ਨਿਊਨ ਹੈ ਜਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੈਰ ਅੰਤਰਸੰਬੰਧਿਤ ਖੋਲ ਵਾਲੇ MWNTs ਦੇ ਲਈ।

ਆਪਟੀਕਲ

ਤਾਪੀਏ

ਸਾਰੇ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ, ਟਿਊਬ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਤਾਪ ਡਰਾਈਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਤੋਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਿਆਤ ਇੱਕ ਗੁਣ ਦਾ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਲੇਕਿਨ ਪਾਰਸ਼ਵਿਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਟਿਊਬ ਧੁਰੀ ਲਈ ਚੰਗੇ ਵਿਸੰਵਾਹਕ . ਤੱਕੜੀ, SWNTs ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ ਤਾਪੀਏ ਚਾਲਕਤਾ ਨੂੰ ਕਰੀਬ 3500 W / (m·K) ਦਿਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬਾ, ਆਪਣੀ ਚੰਗੀ ਤਾਪੀਏ ਚਾਲਕਤਾ ਲਈ ਗਿਆਤ ਇੱਕ ਧਾਤੁ, 385 W . m−1 . K−1 ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਥਿਰਤਾ, ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਰੂਪ ਤੋਂ, ਨਿਰਵਾਤ ਵਿੱਚ 2800 ਡਿਗਰੀ ਸੇਲਸਿਅਸ ਤੱਕ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 750 ਡਿਗਰੀ ਸੇਲਸਿਅਸ ਹੈ।

ਦੋਸ਼

ਤਮਾਮ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕਰਿਸਟਲੀਇਗਰਾਫਿਕ ਦੋਸ਼ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੋਸ਼, ਪਰਮਾਣੁ ਰਿਕਤੀਯੋਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਦੋਸ਼ੋਂ ਦਾ ਉੱਚ ਪੱਧਰ, ਤਨਨ - ਸਾਮਰਥਿਅ ਨੂੰ 85 % ਤੱਕ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੋਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਰੂਪ ਸਟੋਨ ਵੇਲਸ ਦੋਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਂਡ ਦੇ ਪੁਨਰਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਇੱਕ ਪੰਚਕੋਣ ਅਤੇ ਸਪਤਕੋਣ ਜੋਡ਼ੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। CNTs ਦੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਟਿਊਬ ਦਾ ਤਨਨ - ਸਾਮਰਥਿਅ ਇੱਕ ਚੇਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਉਸਦੇ ਸਭਤੋਂ ਕਮਜੋਰ ਵਰਗ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਸਭਤੋਂ ਕਮਜੋਰ ਕੜੀ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਚੇਨ ਦੀ ਅਧਿਕਤਮ ਸ਼ਕਤੀ ਬੰਨ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕਰਿਸਟਲੀਇਗਰਾਫਿਕ ਦੋਸ਼, ਟਿਊਬ ਦੇ ਬਿਜਲਈ ਗੁਣ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਆਮ ਨਤੀਜਾ ਹੈ - ਟਿਊਬ ਦੀ ਨੁਕਸਦਾਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਤੋਂ ਨਿਊਨ ਚਾਲਕਤਾ ਆਰਮਚੇਇਰ - ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਟਿਊਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੋਸ਼ (ਜੋ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਚਲਾਕ ਹਨ) ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅਰਧ - ਡਰਾਈਵਾਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕਮੋਨੋਏਟੋਮਿਕ ਰਿਕਤੀਯਾਂ ਚੁੰਬਕੀ ਗੁਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਕਰਿਸਟਲੀਇਗਰਾਫਿਕ ਦੋਸ਼, ਟਿਊਬ ਦੇ ਤਾਪੀਏ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼, ਫੋਨਨ ਪ੍ਰਕੀਰਣਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਫੋਨਨ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਦਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੀਨ ਫਰੀ ਪਾਥ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਾਪੀਏ ਚਾਲਕਤਾ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫੋਨਨ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸਿਮੁਲੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਥਾਨਾਪਤਰ ਸੰਬੰਧੀ ਦੋਸ਼ ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਨਾਇਟਰੋਜਨ ਜਾਂ ਬੋਰਾਨ, ਉੱਚ ਫਰੀਕਵੇਂਸੀ ਆਪਟਿਕਲ ਫੋਨਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕੀਰਣਨ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਗੇ . ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੋਸ਼ ਜਿਵੇਂ ਸਟੋਨ ਵੇਲਸ ਦੋਸ਼, ਫੈਲਿਆ ਲੜੀ ਦੀਆਂ ਆਵਰਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਫੋਨਨ ਪ੍ਰਕੀਰਣਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਪਰਿਣਾਮਸਵਰੂਪ ਤਾਪੀਏ ਚਾਲਕਤਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇੱਕ ਆਯਾਮੀ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ

ਨੈਨੋਸਕੇਲ ਆਯਾਮਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ, ਇਲੇਕਟਰਾਨ, ਕੇਵਲ ਟਿਊਬ ਧੁਰੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਫੈਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਲੇਕਟਰਾਨ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਵਾਂਟਮ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਤੋਂ, ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ - ਆਯਾਮੀ ਸੰਦਰਭਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਾਕਤਤਾ

ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਕਤਤਾ ਨਿਰਧਾਰਣ ਕਰਨਾ, ਨੈਨੋਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਸਭਤੋਂ ਅਹਿਮ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਦਕਿੱਸਮਤੀ ਤੋਂ, ਅਜਿਹੇ ਜਾਂਚ ਕੇਵਲ ਹੁਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਆਂਕੜੇ ਹੁਣੇ ਵੀ ਅਪੂਰਣ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਅਰੰਭ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਇਸ ਔਖਾ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਕਤਤਾ ਦੇ ਲੇਖੇ ਜੋਖਾ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕਠਿਨਾਇਆਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਡਾਲਤੇ ਹਨ। ਮਾਪਦੰਡ, ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ, ਸਰੂਪ ਵੰਡ, ਸਤ੍ਹਾ ਖੇਤਰ, ਸਤ੍ਹਾ ਰਸਾਇਣ, ਸਤ੍ਹਾ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਪੁੰਜ ਹਾਲਤ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਨਮੂਨੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦਾ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਉੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ, ਉਪਲੱਬਧ ਆਂਕੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ, ਕੁੱਝ ਪਰੀਸਥਤੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਝਿੱਲੀਬਾਧਾਵਾਂਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੱਚੇ ਮਾਲ, ਅੰਗਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਸੋਜ ਅਤੇ ਤੰਤੁਮਏ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਆ।^[11]

ਕੈੰਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਅਲੇਕਸਾਂਡਰਾ ਪੋਰਟਰ ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ CNTs ਮਨੁੱਖਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਇਟੋਪਲਾਸਮ ਵਿੱਚ ਜਮਾਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[12]

ਕ੍ਰਿੰਤਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਿਕ੍ਰੀਆ ਤੋਂ CNTs ਨੂੰ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋ ਅਤੇ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ, CNTs ਸੋਜ, ਉਪਕਲਾਭ ਕਣਿਕਾਗੁਲਮ (ਸੂਖਮ ਪਿੰਡ), ਫਾਇਬਰੋਸਿਸ ਅਤੇ ਫੇਫੜੋਂ ਵਿੱਚ ਜੈਵਰਾਸਾਇਨਿਕ / ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਤਬਦੀਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਸਨ। ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਿਸ਼ਾਕਤਤਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੂਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪਰੀਖਿਆ ਸਾਮਗਰੀ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਭਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਹ ਵਿਖਾਇਆ ਕਿ SWCNTs ਕਵਾਰਟਜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਹਰੀਲੇ ਹਨ, ਜਿਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਸਾਂਸੋਂ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਏਕ ਗੰਭੀਰ ਵਿਅਵਸਾਇਕ ਸਿਹਤ ਖ਼ਤਰਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਕਾਬੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅਲਟਰਾਫਾਇਨ ਕਾਰਬਨ ਬਲੈਕ ਨੂੰ ਹੇਠਲਾ ਫੇਫੜੋਂ ਦੀਆਂਪ੍ਰਤੀਕਰਿਆਵਾਂਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਖਾਇਆ ਗਿਆ।

ਅਭਰਕਤੰਤੁਵਾਂਦੇ ਸਮਾਨ ਹੀ, CNTs ਦਾ ਸੂਈ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫਾਇਬਰ ਸਰੂਪ, ਇਹ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋ ਮਧਿਅਕਲਾਰਬੁਧ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੈ, ਫੇਫੜੋਂ ਦੀ ਲਾਇਨਿੰਗ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਭਰਕ ਤੋਂ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਪਾਇਲਟ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਸ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ, ਸੀਨੇ ਦੀ ਟੋਆ ਦੇ ਮੇਸੋਥੀਲਿਅਲ ਤਹਿ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਨਾਪਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੂਹੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਟੋਆ ਦੇ ਮੇਸੋਥੇਲਿਅਲ ਤਹਿ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਬਹੁ - ਦੀਵਾਰ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਵਿੱਚ ਉਦਘਾਟਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਭਰਕ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲੰਮਾਈ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ, ਰੋਗਜਨਕ ਸੁਭਾਅ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਸੋਜ ਅਤੇ ਘਾਵੋਂ ਦਾ ਗਠਨ ਜਿਨੂੰ ਕਣਿਕਾਗੁਲਮ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਿੱਟਾ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ :

ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਫੈਲਿਆ ਲੜੀ ਲਈ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮੁਦਾਏ ਦਾ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਭਰਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਦੀਰਘਕਾਲਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਨਤੀਜਾ ਸੁਝਾਤੇ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।^[13]

ਸਾਥੀ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਏੰਡਰਿਊ ਮੇਨਾਰਡ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ :

ਇਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਸਾਮਰਿਕ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੇਂਦਰਿਤ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਲੋੜ ਨੈਨੋਤਕਨੀਕ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੈਨੋਸਕੇਲ ਪਦਾਰਥ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਵਿਅਵਸਾਇਕ ਅਨੁਪ੍ਰਯੋਗ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਹਤ ਜੋਖਮ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਦਸ਼ਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਲੰਬੇ, ਪਤਲੇ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ ਦਰਸ਼ਾਤੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੌਜੂਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮੂਹ ਨੈਨਾਂ ਪਰਿਆਵਰਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਸੰਧਾਨ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੋਖਮ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।^[12]

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਆਦਾ ਅਨੁਸੰਧਾਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਅੱਜ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਤੀਜਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ, ਕੁੱਝ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪਰੀਸਥਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦੀਰਘਕਾਲਿਕ ਸੰਪਰਕ ਵਾਲੀ, ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬ ਮਨੁੱਖ ਸਿਹਤ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[14]

ਹਵਾਲੇ

↑ L. X. Zheng; O'Connell, MJ; Doorn, SK; Liao, XZ; Zhao, YH; Akhadov, EA; Hoffbauer, MA; Roop, BJ; Jia, QX (2004). "Ultralong Single-Wall Carbon Nanotubes". Nature Materials. 3 (10): 673–676. doi:10.1038/nmat1216. PMID 15359345.
↑ Mintmire, J.W.; Dunlap, BI; White, CT (3 फ़रवरी 1992). "Are Fullerene Tubules Metallic?". Physical Review Letters. 68 (5): 631–634. doi:10.1103/PhysRevLett.68.631. PMID 10045950. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
↑ Dekker, Cees (1999). "Carbon nanotubes as molecular quantum wires" (PDF). Physics Today. 52: 22–28. doi:10.1063/1.882658. Archived from the original (PDF) on 2008-06-27. Retrieved 2016-04-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Martel, R.; Derycke, V.; Lavoie, C.; Appenzeller, J.; Chan, K. K.; Tersoff, J.; Avouris, Ph. (2001). "Ambipolar Electrical Transport in Semiconducting Single-Wall Carbon Nanotubes". Physical Review Letters. 87: 256805. doi:10.1103/PhysRevLett.87.256805.
↑ ^5.0 ^5.1 Collins, Philip G. (2000). "Nanotubes for Electronics" (PDF). Scientific American: 67–69. Archived from the original (PDF) on 2008-06-27. Retrieved 2016-04-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ ^6.0 ^6.1 Liu, Lei; Guo, G. Y.; Jayanthi, C. S.; Wu, S. Y. (2002). "Colossal Paramagnetic Moments in Metallic Carbon Nanotori". Physical Review Letters. 88: 217206. doi:10.1103/PhysRevLett.88.217206.
↑ Huhtala, Maria (2002). "Carbon nanotube structures: molecular dynamics simulation at realistic limit" (PDF). Computer Physics Communications. 146: 30. doi:10.1016/S0010-4655(02)00432-0. Archived from the original (PDF) on 2008-06-27. Retrieved 2016-04-01. {{cite journal}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Semiconducting properties of cup-stacked carbon Nanotubes" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2015-01-09. Retrieved 2016-04-01. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ Yu, Min-Feng; Lourie, O; Dyer, MJ; Moloni, K; Kelly, TF; Ruoff, RS (2000). "Strength and Breaking Mechanism of Multiwalled Carbon Nanotubes Under Tensile Load". Science. 287 (5453): 637–640. doi:10.1126/science.287.5453.637. PMID 10649994.
↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named n1
↑ Kolosnjaj J, Szwarc H, Moussa F (2007). "Toxicity studies of carbon nanotubes". Adv Exp Med Biol. 620: 181–204. doi:10.1007/978-0-387-76713-0_14. PMID 18217344.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ ^12.0 ^12.1 Lam CW, James JT, McCluskey R, Arepalli S, Hunter RL (2006). "A review of carbon nanotube toxicity and assessment of potential occupational and environmental health risks". Crit Rev Toxicol. 36 (3): 189–217. doi:10.1080/10408440600570233. PMID 16686422.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ Porter, Alexandra; Gass, Mhairi; Muller, Karin; Skepper, Jeremy N.; Midgley, Paul A.; Welland, Mark (2007). "Direct imaging of single-walled carbon nanotubes in cells". Nature Nanotechnology. 2: 713. doi:10.1038/nnano.2007.347.
↑ Poland, CA; Duffin, Rodger; Kinloch, Ian; Maynard, Andrew; Wallace, William A. H.; Seaton, Anthony; Stone, Vicki; Brown, Simon; MacNee, William (2008). "Carbon nanotubes introduced into the abdominal cavity of mice show asbestos-like pathogenicity in a pilot study". Nature Nanotechnology. 3: 423. doi:10.1038/nnano.2008.111.