ਕੱਚ

ਗਲਾਸ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕ੍ਰਿਸਟਲਲਾਈਨ, ਅਕਸਰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ, ਆਕਾਰਹੀਣ ਠੋਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਿਹਾਰਕ, ਤਕਨੀਕੀ, ਅਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਵਿੰਡੋ ਪੈਨ, ਟੇਬਲਵੇਅਰ, ਅਤੇ ਆਪਟਿਕਸ। ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਅਕਸਰ ਪਿਘਲੇ ਹੋਏ ਰੂਪ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਕੂਲਿੰਗ (ਬੁਝਾਉਣ) ਦੁਆਰਾ ਬਣਦਾ ਹੈ; ਕੁਝ ਗਲਾਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਕੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ, ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ, ਨਿਰਮਿਤ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ "ਸਿਲੀਕੇਟ ਗਲਾਸ" ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਰੇਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਸਿਲਿਕਾ (ਸਿਲਿਕਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ, ਜਾਂ ਕੁਆਰਟਜ਼) 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਸੋਡਾ-ਚੂਨਾ ਗਲਾਸ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 70% ਸਿਲਿਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਲਗਭਗ 90% ਨਿਰਮਿਤ ਕੱਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗਲਾਸ ਸ਼ਬਦ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ, ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿਲਿਕਾ-ਮੁਕਤ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਸਤੂਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਗਲਾਸ ਅਤੇ ਐਨਕਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਲੀਕੇਟ-ਅਧਾਰਿਤ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਸ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕੱਚ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਹੁਤ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਠੋਸ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਤਰਲ ਦਸ਼ਾ ਤੋਂ ਠੰਡੇ ਹੋਕੇ ਠੋਸ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੇ ਕਰਿਸਟਲੀ ਸੰਰਚਨਾ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ।

1. 'ਫਿਉਜ਼ ਕੱਚ ਇੱਕ ਸਿਲਕਾ (SiO₂) ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਖਤ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਰੋਧਕ (1000–1500 °C) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭੱਠੀਆ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
2. ਸੋਡਾ ਲਾਈਮ ਕੱਚ: ਇਸ ਨੂੰ ਖਿੜਕੀ ਵਾਲਾ ਕੱਚ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਸਿਲੀਕਾ 72% + ਸੋਡੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (Na₂O) 14.2% + ਚੂਨਾ (CaO) 10.0% + ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਆ (MgO) 2.5% + ਅਲੁਮੀਨਾ (Al₂O₃) 0.6% ਹੈ। ਇਹ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੈ।ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਿਕੜੀਆ ਦੇ ਸ਼ੀਸੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਤਾਪ ਰੋਧਕ (500–600 °C) ਹੈ।
3. ਸੋਡੀਅਮ ਬੋਰੋਸਿਲੀਕੇਟ ਕੱਚ: ਸਿਲੀਕਾ 81% + ਬੋਰਿਕਸਆਕਸਾਈਡ (B₂O₃) 12% + ਸੋਡਾ (Na₂O) 4.5% + ਐਲੂਮੀਨਾ (Al₂O₃) 2.0% ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰ ਦੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
4. ਲੈੱਡ ਆਕਸਾਈਡ ਕੱਚ: ਸਿਲੀਕਾ 59% + ਲੈੱਡ ਆਕਸਾਈਡ (PbO) 25% + ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (K₂O) 12% + ਸੋਡਾ (Na₂O) 2.0% + ਜ਼ਿਕ ਆਕਸਾਈਡ (ZnO) 1.5% + ਐਲੂਮੀਨਾ 0.4% ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
5. ਐਲੂਮੀਨੋਸਿਲਿਕੇਟ ਕੱਚ: ਸਿਲੀਕਾ 57% + ਐਲੂਮੀਨਾ 16% + ਚੂਨਾ 10% + ਮੈਗਨੀਸੀਆ 7.0% + ਬੇਰੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (BaO) 6.0% + ਬੋਰਿਕ ਆਕਸਾਈਡ (B₂O₃) 4.0% ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਬਰਿਕ ਕੱਚ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
6. ਆਕਸਾਈਡ ਕੱਚ: ਐਲੂਮੀਨਾ 90% + ਜਰਮੈਨੀਅਮ ਆਕਸਾਈਡ (GeO₂) 10% ਨਾਲ ਬਣਾਈਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[1]