ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ

Gautama Maharishi
An Early 19th Century Painting Showing Maharishi Gautama
ਨਿੱਜੀ
ਧਰਮ	Hinduism
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	Ahalya
ਬੱਚੇ	Shatananda and others
Honors	One of the Saptarishis (Seven Great Sages Rishi)

ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: महर्षिः गौतम, IAST: Maharṣiḥ Gautama)), ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੌਤਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਦਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਹਿਲਿਆ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੌਤਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੌਤਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਾਲਮੀਕੀ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਹਿਲਿਆ ਨਾਲ ਗੌਤਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਸਤਾਨੰਦ ਹੈ। ਪਰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਆਦਿ ਪਰਵ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਦਵਾਨ ਅਤੇ ਸਿਰਾਕਾਰੀ ਸੀ।^[1] ਸਾਰਦਵਨ ਨੂੰ ਗੌਤਮ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਪੀ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਗੌਤਮ ਅਤੇ ਗੌਤਮੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗੌਤਮ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਦਾ ਵੀ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸਭਾ ਪਰਵ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਔਸ਼ੀਨਾਰਾ (ਉਸ਼ੀਨਾਰਾ ਦੀ ਧੀ) ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਕਸ਼ੀਵਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ।^[2] ਗੌਤਮ ਅਤੇ ਔਸ਼ੀਨਾਰਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜਰਾਸੰਧ ਦੇ ਰਾਜ ਮਗਧ ਵਿਖੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਮਨ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਯਾ, ਜਯੰਤੀ ਅਤੇ ਅਪਰਾਜਿਤਾ ਸੀ।^[3]

ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਲਿਆ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਉੱਤਰਾ ਕਾਂਡਾ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਟਰਪੋਲੇਸ਼ਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ, ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇਵਤਾ, ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਲੜਕੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੌਤਮ ਨੂੰ ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਤਾਨੰਦ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਾ ਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗੌਤਮ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਹਿਲਿਆ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਗੌਤਮ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਉਹ ਗੁਸੇ ਵਿਚ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਡਕੋਸ਼ ਗੁਆਉਣ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੌਤਮ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਹਿਲਿਆ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਬਣਨ ਦਾ ਸ਼ਰਾਪ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

1. ↑ "Puranic encyclopaedia: a dictionary with special reference to the epic and Puranic literature". archive.org. 1975.
2. ↑ Mahabharata Sabha Parva Section XXI
3. ↑ "Puranic encyclopaedia : a dictionary with special reference to epic and Puranic literature". archive.org. 1975.