ਚੱਕਰਵਾਕਮ (ਰਾਗ)ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਜਾਂ ਚੱਕਰਵਾਹਮ (ਬੋਲਣ 'ਚ ਚੱਕਰਵਾਕਮ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ । ਇਹ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ (72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰਾਗਮ) ਹੈ। ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਅਹੀਰ ਭੈਰਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਰਹਿਮ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ ਇਹ ਤੀਜੇ ਚੱਕਰ-ਅਗਨੀ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਅਗਨੀ-ਭੂ ਹੈ। ਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀਆਂ ਸਾ ਰਾ ਗੁ ਮ ਪ ਧੀ ਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ :
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਹਨ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਗਾਉਂਦੇ -ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੀ ਗਾ ਮਾ ਸੁਰ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੇ ਕੋਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਮਾਇਆਮਲਵਗੋਵਲਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੰਜਮੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਧ ਅਤੇ ਨੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹਰੀ ਕੰਭੋਜੀ ਵਾਂਗ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੱਚੀ ਧੁਨ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਮਪੂਰਨਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾਤੋਯਾਵੇਗਾਵਾਹਿਨੀ ਵੈਂਕਟਾਮਾਖਿਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਲਿਤ ਮੂਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 16ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ। ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ- ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੈ। ਜਨਯ ਰਾਗਮਚੱਕਰਵਾਕਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿੰਦੁਮਾਲਿਨੀ, ਮਲਯਾਮਰੁਤਮ ਅਤੇ ਵਲਾਜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਜਨਯਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਏਟੁਲਾ ਬ੍ਰੋਟੁਵੋ ਤੇਲੀਆ ਅਤੇ ਸੁਗੁਨਾਮੁਲੇ ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਕਨਕਕੋਟੀ ਵੈਂਡਮ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗਜਨਾਨਯੁਥਮਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਮੁੱਲੂ ਕੋਨਿਆ ਮੇਲੇ ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ ਸ੍ਰੀਪਦਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਕਾਡਾ ਬੇਲਡਿੰਗਲੂਸ਼੍ਰੀਪਦਰਾਜਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਰੋਜਨਾਭਾ ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਰੁਤਾ ਫਲੰਬਿਕੇ ਪੀਬਾਰੇ ਰਾਮਾਰਸਮ (ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਬ੍ਰਹਮੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕਰਣ) ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ"ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ" (ਹਿੰਦੀ) ਤੋਂ "ਅਲਬੇਲਾ ਸਾਜਨ" ("ਮੇਰੀ ਸੂਰਤ ਤੇਰੀ ਆੰਖੇੰ" (ਹਿੱਦੀ) ਤੋਂ 'ਪੂਛੋ ਨਾ ਕੈਸੇ ਮੈਨੇ ਰੈਨ ਬਿਤਾਈ "ਅਤੇ" ਪੇਰੂਮਾਝਕਲਮ " (ਮਲਿਆਲਮ) ਤੋਂ" ਰਾਕਿਲੀ ਥਾਨ "। ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ
ਜਨ੍ਯਾਃ ਰਸੀਕਰਂਜਨੀ ਰਾਗਮ
ਐਲਬਮ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਕਮ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 2 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ, ਅਰਥਾਤ, ਸਰਸੰਗੀ ਅਤੇ ਧਰਮਾਵਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਰ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਧਰਮਾਵਤੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ। ਨੋਟਸਹਵਾਲੇਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਦਿਸ਼ਾਂਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਰਚੀ ਗਈ - ਏਟੁਲਾ ਬਰੋਟੂਵੋ ਤੇਲੀਆ ਅਤੇ ਸੁਗੁਨਾਮੁਲੇ
ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ - ਗਜਨਾਨਯੁਥਮ, ਵਿਨਾਇਕਾ ਵਿਘਨ ਨਸ਼ਕ, ਵੀਨਾ ਪੁਸ਼ਤਕ ਧਾਰਿਨਿਮ ਅਤੇ ਵਰਹਿਮ ਵੈਸ਼ਨਵਮ ਮੁੱਲੂ ਕੋਨਿਆ ਮੇਲੇ - ਪੁਰੰਦਰਾ ਦਾਸਾ ਦੁਆਰਾਪ ਸ੍ਰੀਪਦਰਾਜ ਦੁਆਰਾ - ਕਾਡਾ ਬੇਲਡਿੰਗਲੂਸ਼੍ਰੀਪਦਰਾਜਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ- ਸਰੋਜਨਾਭਾ ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ ਦੁਆਰਾ - ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਰੁਤਾ ਫਲੰਬਿਕੇ ਪੀਬਾਰੇ ਰਾਮਾਰਸਮ (ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਬ੍ਰਹਮੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਸਕਰਣ) ਪੀ. ਕੇ. ਰਾਜਾਗੋਪਾਲਾ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰੇਂਦਰ ਸਰਸਵਤੀ ਮਾਨਸ ਭਜਰੇ ਕੇ. ਐਨ. ਧੰਡਯੁਦਾਪਾਨੀ ਪਿਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਜਥੀਸ਼ਵਰਮ |
Portal di Ensiklopedia Dunia
