ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ

  ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਪਦਮ-ਪੁਰਾਣ ਜਾਂ ਪਦਮ-ਪੁਰਾਣ) ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਠਾਰਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਪਾਠ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਕਮਲ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦੇਵਤਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਵੱਡੇ ਭਾਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[1][2]

ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਦੀਆਂ ਹੱਥ ਲਿਖਤਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਭੀ ਗਈ ਹੈ।^[3] ਇਹ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਠ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 55,000 ਸ਼ਲੋਕ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸਲ ਬਚੀਆਂ ਹੱਥ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 50,000 ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ।^[4][5]

ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ, ਹੋਰ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਾਂਗ, ਕਈ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਬੰਗਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ ਗਏ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਖੰਡੇ (ਭਾਗ, ਕਿਤਾਬਾਂ) ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਰੜਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।^[3] ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਵੱਖਰਾ ਸੰਸਕਰਣ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੇ ਖੰਡੇ ਹਨ, ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ। ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਸੰਸਕਰਣ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ।^[6]

ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਰਚਨਾ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਨੁਮਾਨ ਚੌਥੀ ਅਤੇ 15 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।^[7] ਪਾਠ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ 750 ਤੋਂ 1000 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[8]

ਇਹ ਪਾਠ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ। ਬੰਗਾਲ ਪੁਨਰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਖੰਡ (ਭਾਗ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸ਼੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਖੰਡ, ਭੂਮੀ ਖੰਡ, ਸਵਰਗ ਖੰਡ, ਪਤਾਲ ਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਖੰਡ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਛੇ ਖੰਡੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਆਦਿ ਖੰਡ (ਕੁਝ ਛਪੇ ਹੋਏ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵਰਗ ਖੰਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਭੂਮੀ ਖੰਡ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਖੰਡ, ਪਤਾਲ ਖੰਡ, ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਖੰਡ।^[9] ਬੰਗਾਲ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੇ ਭੂਮੀ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾਂ ਹੋਰ ਅਧਿਆਇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਪਾਠ ਦੇ ਪਤਾਲ ਖੰਡ ਵਿੱਚ 31 ਵਾਧੂ ਅਧਿਆਇ ਹਨ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਖੰਡ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।

ਪਾਠ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ (ਖੰਡ) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਠਾਰਾਂ ਅਧਿਆਇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਅਜਮੇਰ ਨੇੜੇ ਪੁਸ਼ਕਰ ਝੀਲ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਸ਼ਨੂੰ-ਮੁਖੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਇ ਹਨ।^[10]

• Bailey, Gregory (2003). Arvind Sharma (ed.). The Study of Hinduism. University of South Carolina Press. ISBN 978-1-57003-449-7.
• Dimmitt, Cornelia; van Buitenen, J. A. B. (2012). Classical Hindu Mythology: A Reader in the Sanskrit Puranas. Temple University Press (1st Edition: 1977). ISBN 978-1-4399-0464-0.
• Doniger, Wendy (2010), The Hindus: An Alternative History, Oxford University Press
• Dalal, Rosen (2014). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin. ISBN 978-8184752779.
• K P Gietz; et al. (1992). Epic and Puranic Bibliography (Up to 1985) Annoted and with Indexes: Part I: A - R, Part II: S - Z, Indexes. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-03028-1.
• Rocher, Ludo (1986). The Puranas. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3447025225.
• Vanita, Ruth (2005). Love's Rite. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-8160-8.
• Wilson, H. H. (1864). Puranas. ISBN 1-84664-664-2.

• Padma Purana Part 1 Srishti Khanda Motilal Banarsidass 1988
• Padma Purana Part 2 Srishti Khanda Motilal Banarsidass 1989
• Padma Purana Motilal Vol. 3 Through Vol. 10
• THE PADMA-PURANA PART. 3
• Padma Purana Vol 04 Bhumi And Svarga Khanda Pages 1241 1563 ENG Motilal Banarsidass 1990
• The Padma Purana English translation by N. A. Deshpande, 1951 (includes glossary)
• Ethics And Sociology Of Politics In Some Of The Puranas VR Varma (1978), The Indian Journal of Political Science (discusses Padma Purana)
• Essays On The Puranas. II HH Wilson (1839), The Journal Of The Royal Asiatic Society Of Great Britain And Ireland (Discusses Pilgrimage In Padma Purana)

1. ↑ Rocher 1986, pp. 206-214.
2. ↑ Dalal 2014, pp. 239-240.
3. ↑ ^{3.0 3.1} Rocher 1986, pp. 18, 206-214.
4. ↑ Wilson 1864, pp. 29-35.
5. ↑ HH Wilson (1839), Essays on the Puránas. II, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Vol. 5, No. 2, pages 280-313
6. ↑ Rocher 1986, p. 207.
7. ↑ Vanita 2005, p. 144.
8. ↑ Doniger 2010, p. 473.
9. ↑ Hazra, R.C. (1962). The Puranas in S. Radhakrishnan ed. The Cultural Heritage of India, Calcutta: The Ramkrishna Mission Institute of Culture, Vol.II, ISBN 81-85843-03-1, p.261
10. ↑ Rocher 1986, pp. 208-209.