ਬਾਬਾ ਸ਼ਿਵੋ

ਬਾਬਾ ਸ਼ਿਵੋ (ਗੋਰਨ ਬਾਬਾ ਸੀ. 13ਵੀਂ-14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇਵਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਯੋਧਾ-ਨਾਇਕ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਰੁਦਰ ਅੰਸ਼ ਅਵਤਾਰ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਮੂ ਦੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਿਆਨ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜਾ ਲੱਧ ਦੇਵ ਉਰਫ਼ ਰਾਜਾ ਲੱਧਾ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਕਲਾਵਤੀ ਉਰਫ਼ ਰਾਣੀ ਕਲਾਵਤੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।

ਰਾਜ

ਬਾਬਾ ਸ਼ਿਵੋ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਪੱਤਣ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸਨ। ਪੱਟਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਲਗਭਗ ਘਾਟੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਤਿਥ ਹੈ। ਪੱਤਣ ਤਹਿਸੀਲ ਚਾਰ ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰਾਜਤਰੰਗੀਨੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸ਼ੰਕਰਵਰਮਾ ਨੇ ਪਟਨਾ ਨਾਂ ਦਾ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਸੀ।^[1]

ਦੰਤਕਥਾ

ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ਿਵੋ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਰੂ ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਰਾਜਾ ਲੱਧ ਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਕਲੀ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਵਰਗਾ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

ਰਾਜਾ ਲੱਧ ਦੇਵ ਦਾ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਲਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁੰਡਲੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ: ਜਾਂ ਤਾਂ ਰਾਜ ਜਾਂ ਬੱਚਾ। ਫਿਰ ਯੋਗੀਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ 'ਤੇ, ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਪੁੱਤਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਛੱਡ ਕੇ ਤਪੱਸਿਆ (ਤਪੱਸਿਆ ) ਅਪਣਾ ਲਵੇ ਅਤੇ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰੇ। ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਦੋਵੇਂ ਸੌਰਾਮ ਪਹਾੜੀਆਂ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸਮੋਥਾ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਗੋਰਖਨਾਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਰੁਦਰ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ਿਵ ਦੇਵ (ਸ਼ਿਵੋ) ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨੌਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਿਵੋ ਦਾ ਜਨਮ ਸਮੋਥਾ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।

ਹੋਰ

ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ, ਉਸਨੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਜਾ ਮਾਲ ਦੇਵ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਆਇਆ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੇਵੇਗਾ ਜੋ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵੋ ਜੰਮੂ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਕੰਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਹਿਲ ਦੇ ਇੱਕ ਥੰਮ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨ ਛੂਹ ਲਏ ਅਤੇ ਬਾਬੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ ਦਿੱਤਾ।

ਸ਼ਿਵੋ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਦੋਤਾਰਾ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਸਮੋਥਾ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਗੋਰਾਨ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਰਦਖਤਰੀ ਰਾਜਪੂਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵੋ ਦੋਤਾਰਾ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਖਰਦਖਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਦੀਆਂ ਸਨ। ਖਰਦਖਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਖੇਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਗਲ ਕੰਮ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵੋ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੋਤਾਰਾ ਵਜਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਸਿਰ ਵੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਸਰੀਰ ਗੋਰਾਣ ਤੱਕ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹੁਤੇ ਖਰਦਖਤਰੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਸਰਾਪ ਨਾਲ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਨੇ ਇਲਾਕਾ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਗੋਤ ਬਦਲ ਲਏ ਸਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਗੋਰਾਣ ਸੱਚੇ ਮਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਬਾਬੇ ਤੋਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਭੰਡਾਰਾ (ਦਾਨ ਰਸੋਈ) ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।^[2] ਉਥੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਬੱਕਰੇ ਦੀ ਬਲੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਸ਼ਿਵੋ (ਗੋਰਾਨ ਬਾਬਾ) ਸੂਰਜਵੰਸ਼ੀ ਡੋਗਰਾ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਸਰਮਲ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਕੁਲਦੇਵ ਹੈ।^[3] ^[4] ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਐਤਵਾਰ ਅਤੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਮੰਦਰ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।^[2]