ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ

ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ  ਜਾਂ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਲੋਕ (Working class ਜਾਂ  labouring class)  ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਤਨਖ਼ਾਹ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ,, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕਿਰਤ ਵਾਲੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕ। ^[1] ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੀਲੇ-ਕਾਲਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ, ਕੁਝ ਚਿੱਟ-ਕਾਲਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੁਲਾਬੀ-ਕਾਲਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਤਨਖ਼ਾਹਦਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ।

ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਪਦ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬੁਰਜ਼ੁਆਜ਼ੀ) ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਕਿਰਤ (ਚਿੱਟ-ਕਾਲਰੀ ਗਿਆਨ ਕਰਮੀ) ਖਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ^[2]

ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸ ਨੇ ਦਲੀਲ਼ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਹ ਪਰੋਲਤਾਰੀ ਦੀ ਹੋਣੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ, ਵਰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸਮਾਜਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰੇਗੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਜ਼ਾਦ ਵਿਕਾਸ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਹੈ।

• ਬੇਰੋਜਗਾਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਰਗ ਸਥਿਤੀ।
• ਘਰੇਲੂ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਵਰਗ ਦਰਜਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ ਤੇ ਪੁਰਖ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦਾ ਵੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੁੱਝ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਭੁਗਤਾਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ।
• ਕੀ ਉਹ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੰਨੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਇਦਾਦ ਜਾਂ ਛੋਟੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੁਧਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ।
• ਕਿਸਾਨਾਂ, ਪੇਂਡੂ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ।
• ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਗੈਰ-ਵਰਗ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ (ਜਾਤੀ, ਜੈਂਡਰ ਆਦਿ) ਰੋਸ਼ਨ ਖ਼ਿਆਲੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੈਂਬਰੀ ਲਈ ਹਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੈਂਬਰੀ ਵਰਜਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਰੋਧਮਈ ਜਾਂ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਦੇ ਜਵਾਬ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ

• ਬੇਰੋਜਗਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰੋਲਤਾਰੀ ਹਨ।
• ਆਸ਼ਰਿਤਾਂ ਦੇ ਵਰਗ ਦਾ ਨਿਰਧਾਰਣ ਮੁਢਲੇ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਵਰਗ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
• ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਇਦਾਦ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਪਰੋਲਤਾਰੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਕਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਇਦਾਦ ਹੈ।
• ਸਵੈ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮਿਹਨਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕ ਬੁਰਜੁਆ ਵਰਗ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ(ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸਟੋਰ ਮਾਲਕ ਜੋ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹੀ ਪੂੰਜੀ ਨੂੰ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਜਾਂ ਪਰੋਲਤਾਰੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ (ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਕੰਟਰੈਕਟ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਜਿਸਦੀ ਕਮਾਈ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।)
• ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ।

ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵਿੱਚ ਉਜਰਤੀ ਮਜਦੂਰ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਉਸ ਸੰਚਿਤ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਵਰਗ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇੱਕ ਪੱਖ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਪੱਖ ਦੇ ਵੱਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਕਾਰਖਾਨੇ ਦੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਲੋਕਰਾਏ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੇ ਹਨ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਕਿ ਜੋ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਮਾਈ ਉੱਤੇ ਆਸ਼ਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਿਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭੰਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਤਮਾਨ ਮਜਦੂਰਾਂ, ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਕਾਰਖਾਨਿਆ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹਿਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ, ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਸਦੀ ਪਛਾਣ ਵਰਗ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ, ਕੰਮ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਅਸਮਾਨਤਾ, ਅਤੇ ਮਾਲਕੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇਕਮੁੱਠ ਹੋਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।