ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ ਖ਼ਯਾਮ

ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ ਖ਼ਯਾਮ
ਖ਼ਯਾਮ ਆਪਣੇ 85ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ਸਮੇਂ, 2012
ਜਨਮ	(1927-02-18)18 ਫਰਵਰੀ 1927 ਰਾਹੋਂ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੰਜਾਬ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ(ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ)
ਮੌਤ	19 ਅਗਸਤ 2019(2019-08-19) (ਉਮਰ 92) ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ	ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਰੁਕਣਾ
ਪੇਸ਼ਾ	ਕੰਪੋਜ਼ਰ, ਫਿਲਮ ਸਕੋਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ

ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ "ਖਯਾਮ" ਹਾਸ਼ਮੀ (18 ਫਰਵਰੀ 1927 - 19 ਅਗਸਤ 2019) ਖ਼ਯਾਮ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਕੈਰੀਅਰ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ (1953–1990) ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।^[1][2]

ਉਸਨੇ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤੇ ਹਨ: 1977 ਵਿੱਚ ਕਭੀ ਕਭੀ ਲਈ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਉਮਰਾਓ ਜਾਨ ਲਈ, ਅਤੇ 2010 ਵਿੱਚ ਉਮਰ-ਭਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ। ਉਸ ਨੂੰ 2007 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ, ਡਾਂਸ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਕਾਦਮੀ, ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਵਲੋਂ ਕਰੀਏਟਿਵ ਮਿਊਜ਼ਕ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।^[3] ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 2011 ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।^[4] ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[5]

ਖ਼ਯਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਵਾਲੇ ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਰਾਹੋਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲ ਸੀ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਖ਼ਯਾਮ ਦਾ ਨਾਮ ਸਆਦਤ ਹੁਸੈਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਯਾਮ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਖ਼ਯਾਮ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਚਿਸ਼ਤੀ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਮੋਹਿਤ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਫ਼ਿਲਮ ਵੇਖਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਅਦਾਕਾਰ ਬਣਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਖ਼ਯਾਮ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰ ਦਿੱਲੀ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਖ਼ਯਾਮ ਦੇ ਚਾਚੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਦੇਖਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਇੱਕ ਕਦਮ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੰਡਿਤ ਅਮਰ ਨਾਥ ਕੋਲੋਂ ਲਈ। ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸੀ।

ਖਯਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 18 ਫਰਵਰੀ 1927 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਹੋਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।^[1][2][3] ਜਦੋਂ ਓਹ ਅਜੇ ਇੱਕ ਲੜਕਾ ਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਪੰਡਿਤ ਅਮਰਨਾਥ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।^[4]

1. ↑ Naqvi, Jawed (21 August 2019). "Music legend Khayyam dies at 92". Dawn. Archived from the original on 18 April 2020. Retrieved 2 June 2020. But easily the real reason for the grudging interest in claiming his own identity was his conservative Muslim Punjabi family for whom music was taboo.
2. ↑ Jagran Josh (20 August 2019). "Legendary Music Composer Khayyam Passes Away". Retrieved 21 August 2019.
3. ↑ "Music composer Khayyam dies at 92". Scroll.in. 19 August 2019. Archived from the original on 20 August 2019. Retrieved 20 August 2019.
4. ↑ "Legendary Bollywood composer Khayyam celebrates his 92nd birthday - in pictures". The National (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 19 February 2019. Retrieved 20 August 2019.