ਰੁਦਰਾਕਸ਼

ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਇੱਕ ਫਲ ਦਾ ਬੀਜ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂਆਂ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ।

ਰੁਦਰਾਕਸ਼ (IAST: Rudrakṣa, ਦੇਵਨਾਗਰੀ: रुपक, ਤੇਲਗੂ: రుద్రాక్ష ^[1], ਤਾਮਿਲ: ருத்ராட்ச ^[2]) ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਾ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਲ ਵਜੋਂ ਜਾਂ ਓਮ ਨਮਹ ਸ਼ਿਵਾਏ ਮੰਤਰ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[3] ਇਹ ਬੀਜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਗਹਿਣਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਲਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਅਰਧ-ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰਾਂ ਵਾਂਗ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਰੁਦਰਕਸ਼ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜੋ ਰੁਦਰ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: रूप) ਅਤੇ ਅਕਸ਼ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਅਕਸ਼) ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ।^[4] "ਰੁਦਰ" ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ "ਅਕਸ਼" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਅੱਥਰੂ' ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਭਗਵਾਨ ਰੁਦਰ (ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ) ਦੇ ਹੰਝੂ।

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ੈਵ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦੇ ਮਣਕੇ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਖੁਦ ਰੁਦਰਕਸ਼ ਮਾਲਾ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੁਦਰਕਸ਼ ਮਾਲਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਓਮ ਨਮਹ ਸ਼ਿਵਾਏ ਮੰਤਰ ਦਾ ਜਾਪ Archived 2025-04-19 at the Wayback Machine. ਵੀ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਪਹਿਨਣ 'ਤੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੋਤੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਮਣਕੇ ਪਹਿਨਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਲਾ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਹਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸਨੂੰ ਉਤਾਰ ਦਿਓ ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਣੀ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੇਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮੁੱਖੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: मुखी) ਦਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਹੈ ਚਿਹਰਾ ਇਸ ਲਈ ਮੁਖੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦਾ ਚਿਹਰਾ, ਏਕਮੁਖੀ ਰੁਦ੍ਰਾਕਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਮੂੰਹ ਜਾਂ ਇੱਕ ਖੁੱਲਣ ਵਾਲਾ ਰੁਦਰਾਕਸ਼, 4 ਮੁੱਖੀ ਰੁਦਰਾਕਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 4 ਮੂੰਹਾਂ ਵਾਲਾ ਰੁਦਰਾਕਸ਼। ਰੁਦਰਾਕਸ਼ 1 ਤੋਂ 21 ਮੂੰਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

1. ↑ "तेलुगू में रुद्राक्ष का उपयोग". isha.sadhguru.org. Archived from the original on 2 अगस्त 2018. Retrieved १८जुलाई २०१८. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
2. ↑ "तमिल में रुद्राक्ष का उपयोग". tamil.boldsky.com. Archived from the original on 13 जून 2018. Retrieved १८जुलाई २०१८. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
3. ↑ स्टटले, एम. "शिव के साथ नृत्य". हिमालयआँकडेमी. Archived from the original on 5 अप्रैल 2018. Retrieved १८जुलाई २०१८. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help); Cite has empty unknown parameter: |6= (help)
4. ↑ {{cite book}}: Empty citation (help)